Oorlogsmonument Amersfoort
bevat namen foute Nederlanders
'Lili Marleen' niet welkom
bij Dodenherdenking
NIEUWS 3
Eerste succesje in zaak tegen Shell over executies in Nigeria
De executie van Nigeriaanse mannen in 1995
blijft Shell achtervolgen. Vier weduwen krijgen
van de Nederlandse rechter de kans aan te tonen
dat het bedrijf invloed uitoefende op het proces.
,,Wij praten liever over de toekomst
dan over schuld", zegt Shell-direc-
teur Bart de Beer op 14 december
1995. Voor het kantoor van de olie
reus protesteren jongeren met
brandende fakkels. Ze delen affi
ches uit aan voorbijgangers. 'Er is
geen excuus voor samenwerking
met moordenaars', is de boodschap.
Een maand eerder zijn Ken Saro-
Wiwa en acht van zijn medestrij
ders in Nigeria opgehangen door
het militaire regime. De mannen
komen uit Ogoniland, een gebied
waar Shell zeer actief olie wint, en
voerden actie tegen die oliewin
ning. De mannen werden veroor
deeld voor betrokkenheid bij de
dood van vier leiders van het
Ogonivolk. Internationaal wordt
het proces tegen de 'Ogoni Negen'
dan al betiteld als een schijnproces.
De woorden van De Beer blijken
niet bepaald profetisch. Bijna een
kwarteeuw later achtervolgt de
schuldvraag Shell nog steeds. Het
bedrijf wilde dan misschien snel
weer vooruitkijken, voor de wedu
wen was er na 10 november 1995
geen toekomst meer.
,,Nog iedere avond als ik naar bed
ga, denk ik aan wat er is gebeurd'',
zegt Esther Kiobel. Haar man Bari-
nem kreeg de strop. Ze kijkt de
verte in, over de rand van haar
montuur. ,,Ze werden afgemaakt
alsals konijnen.''
Bij de Nederlandse rechter pro
beert ze met drie andere weduwen
- en met steun van Amnesty Inter
national - om Shell tot publieke ex
cuses en een schadevergoeding te
bewegen voor de rol die het bedrijf
gekocht om nadelig te getuigen
over de terechtgestelden. Ook zou
het met de Nigeriaanse overheid
hebben samengewerkt om de op
stand de kop in te drukken.
Probleem
Jeanet van der Woude van Am
nesty International stelt het onom
wonden. ,,Het kwam Shell goed uit
als deze negen mensen niet meer
dwars zouden liggen. De leiders
werden met naam en toenaam ge
noemd en werden als een probleem
bestempeld. Daarmee heeft Shell
de overheid in onze ogen aange
moedigd om op te treden. Ze heb
ben hun invloed, die groot was, in
elk geval niet aangewend om de
executies te voorkomen.''
Er stonden in Ogoniland grote fi
nanciële belangen op het spel. Jaar
lijks kwam er voor miljarden aan
olie uit de grond. Door de protesten
lag de winning er stil. ,,Shell en het
regime hadden er beide belang bij
als die protesten zouden stoppen.''
Eerder al, tussen 2002 en 2013,
procedeerden de weduwen bij een
Amerikaanse rechter. Het Hoogge-
Ik ben al zo lang bezig
gerechtigheid te
krijgen. We hebben
alle bewijzen
rechtshof daar achtte zich niet be
voegd. Alleen daarom al is de uit
spraak die de rechter in Den Haag
gisteren deed een flinke steun in de
rug voor de vrouwen. De rechtbank
acht zich bevoegd om het vraagstuk
inhoudelijk te beoordelen. En, nog
een belangrijke winst voor de we
duwen: de zaak is niet verjaard.
Daar beriep Shell zich wel op.
Aan een inhoudelijk oordeel
komt de rechtbank nog niet toe. De
rechter vindt dat de vrouwen niet
bewezen hebben dat Shell getuigen
heeft omgekocht. De weduwen
krijgen alsnog de kans om dat te be
wijzen en mogen daarbij gebruik
maken van interne documenten
van Shell. Tot nu toe bestempelde
het oliebedrijf die stukken over het
proces in Nigeria als vertrouwelijk.
Esther Kiobel put hoop uit de
uitspraak. ,,We gaan ervoor zorgen
dat de betrokkenheid van Shell be
wezen wordt. Ik ben al zo lang be
zig gerechtigheid te krijgen. We
hebben alle bewijzen, weten alles.''
Op de vraag waarom die bewij
zen nog niet bij de rechter liggen,
antwoordt advocaat Channa Sam-
kalden dat er wel oudere getuigen
verklaringen over omkoping door
de Brits-Nederlandse energiereus
zijn aangeleverd, uit een eerder
proces. „Mogelijk vindt de rechter
dat deze verklaringen te oud zijn en
moeten deze mensen opnieuw ge
hoord worden. Dat gaan we nu be
studeren. De uitspraak geeft ons
richting en houvast om verder te
procederen.''
Shell houdt het bij een schrifte
lijke reactie. ,,De tragische gebeur
tenissen in 1995 hebben ons diep
geschokt. We hebben het militaire
regime in die tijd opgeroepen om
clementie te verlenen. Tot onze
diepe spijt werd aan deze oproepen
geen gehoor gegeven. We hebben
de beschuldigingen in deze tragi
sche zaak altijd in de sterkst moge
lijke bewoordingen verworpen.''
Een plaquette aan de muur van een
twee-onder-een-kapwoning aan de
Barchman Wuytierslaan herinnert
aan de twintig slachtoffers van een
massa-executie op 5 februari 1945.
De mannen, die vastzaten in de ge
vangenis in Utrecht, werden uit
vergelding voor de moord op drie
Duitse soldaten in Amersfoort op
de stoep neergemaaid. De oudste
was 55 jaar.
Achttien van hen waren actief in
het verzet. De twee anderen blijken
voor de Duitsers te hebben ge
werkt, ontdekte NOS-journalist
Roel Pauw. Hij woont in Amers
foort en deed onderzoek naar de
namen op de plaquette. Albertus
Beukman werd al in 1936 lid van de
NSB, trad later toe tot de Landstorm
en kwam uiteindelijk terecht bij de
SS, aldus zijn dossier in het Cen
traal Archief Bijzondere Rechtsple
ging (CABR). Ook Eduard van
Heulen was niet zuiver op de graat.
Hij meldde zich vrijwillig bij de
Duitse Wehrmacht om als bouw
vakker aan de slag te gaan in Bre-
tagne en op het eiland Guernsey.
De gemeente Amersfoort verwij
dert de namen niet. In plaats daar
van is gisterochtend onder de na
men van de geëxecuteerden een
nieuwe tekst aangebracht. Waar
eerder stond 'Zij offerden zich voor
de vrijheid', staat nu 'Wij herden
ken hen die vielen voor de vrijheid'.
,,Ze zijn allemaal doodgeschoten en
daarom blijven hun namen op de
plaquette staan'', zegt gemeente
woordvoerder Iris van Veen.
Het gaat om een tijdelijke aan
passing. In de loop van dit jaar
wordt de nu in het monument ge
schroefde plaat van zandsteen ver
vangen door in brons gegoten let
ters.
UTRECHT Het Utrechts Comité venden kwetsend kan zijn'.
4 mei-Herdenking wil niet dat De versie van Lili Marleen maakt
zangeres Ellen ten Damme het deel uit van The Concert to
Duitse lied Lili Marleen ten End All Wars, waarmee
gehore brengt tijdens het Ten Damme, het en-
herdenkingsconcert in semble van Konrad
de Domkerk. W Jr.- Koselleck en schrij-
Het comité vindt :i jSar- Wjjgk ver/cabaretier Vin-
het ongepast en vreest -- cent Bijlo sinds 2014
dat oud-verzetsstrij- jjpBr optreden,
ders zich gekwetst zul- A Koselleck en Ten
len voelen door het lied. fijfjr Damme vinden het
„Het ligt te gevoelig", stelt besluit van het comité
voorzitter van het comité Bas jammer, maar tonen er begrip
Meijer. voor. ,,Ik heb Lili Marleen wel in
Ook burgemeester Van Zanen Israël gezongen. Maar blijkbaar is
heeft, nadat hij om advies was ge- een lied van een Duitse soldaat
vraagd, geconcludeerd dat 'een over zijn liefje een brug te ver'',
volledig Duits lied voor overle- zegt Ten Damme.
donderdag 2 mei 2019
GO
Hoop voor
weduwen
van 'Ogoni
Negen'
Sander van Mersbergen
Den Haag
zou hebben gespeeld bij de execu- Esther Kiobel (rechts) en Victoria Bera uit Nigeria strijden samen met andere weduwen al vele jaren
ties. Shell zou mensen hebben om- voor excuses en een schadevergoeding. foto anp
-Esther Kiobel, weduwe
Bijna driekwart eeuw na dato
heeft de gemeente Amersfoort
een tekst aangepast op een
oorlogsmonument. Aan twee
namen die daarop staan ver
meld, blijkt een smet te kleven.
Wichard Maassen
Amersfoort
