Maria: Notre-Dame?
10 ZEELAND
LIESBETH LABEUR BEWAERSCHOLE
Na het indruk
wekkende
project
Balanceren tussen
zoet en zout begint
een nieuw bestuur
een nieuwe reeks
tentoonstellingen in
de Bewaerschole.
Monnikenwerk
zaterdag 20 april 2019
De komende twee jaar
is het thema in de Be
waerschole in Burgh-
Haamstede Verande
rende grenzen, meande
ren tussen orde en chaos. Kees de Valk
selecteerde de kunstenaars. Lies
beth Labeur (Middelburg, 1975) bijt
het spits af.
Vier lattenframes nemen het
grootste deel van de ruimte in be
slag. Er hangen vellen papier aan,
met vlekkerige houtskooltekenin
gen. Ik zie een uitgevouwen kar
tonnen postverpakking aan een
plastic weggooikleerhangertje. Het
lijkt op een gezicht. Ook een gebor
duurd wit tafelkleed maakt deel uit
van het ensemble. De andere kant
vormt een sterk contrast met de
goeddeels abstracte beelden die je
ziet als je binnenkomt. Alsof nu het
materiaal vorm heeft gekregen. Een
doorwerkte houtskooltekening
toont een oude vrouw met een
ruitjes schort op een stoel. Zij schilt
aardappels. In het duister om haar
heen lees ik flarden tekst. 'Verlan
gen' is een woord dat zich opdringt.
Dan ontdek ik ook een grote ge
stalte, een jonge man. Zijn reus
achtige rechterarm houdt haar stoel
op zijn plaats. Een expressieve ver-
sie van dezelfde tekening hangt
rechts ervan. Hier heeft de vrouw
geen schoenen maar klompen aan.
Haar moeder of grootmoeder? 'Ver
vuld met bespiegelingen' lees ik, in
hoekige letters door het beeld ge
schreven. Tussen beide tekeningen
hangen twee Aatjes. Op het ene
vegen houtskool die ook wilgenbo
men suggereren. Labeur noemde
haar tentoonstelling Wij hebben
wilgentakjes verbrand. Nadrukkelijk
brengt zij haar - natuurlijke - mate
riaal in beeld, materiaal dat ze uit
haar eigen omgeving haalt.
Terug naar die Aatjes. Op het an
dere lees ik een Bijbeltekst: 'Och
dat mij iemand vleugelen als een
duif gave. Ik zou heenvliegen waar
ik blijven mocht'. Een derde teke
ning: de vrouw met het schort ver
dwijnt bijna in het duister. Ze is
opgestaan en lijkt de ruimte te ver
laten. Ontsnapping aan de traditie,
aan de rol die vrouwen eeuwenlang
moesten spelen? De vierde teke
ning. Een vrouw op een stoel. Ze is
naakt. Denkt na. Bevrijd, maar te
gelijkertijd vastzittend in onzeker
heid. Hoe nu verder?
Subcultuur
Liesbeth Labeur verbeeldt in vier
tekeningen treffend de ontwikke
ling van vrouwen uit haar eigen ge
reformeerde subcultuur. Zij ver-
Labeur stelt vragen die
iedereen zich in een of
ander vorm kan of zou
moeten stellen
beeldt zo ook het universele zoeken
naar vrijheid. Zij combineert dat
met het oproepen van vragen over
haar eigen positie als kunstenaar in
het algemeen en haar materiaalge
bruik in het bijzonder. Kunststof
doekjes, jerrycans, blikjes en plastic
verpakkingen maken deel uit van
de compositie. Net als een blikje
waarin zij de wilgentakjes laat ver
kolen. „Gebruik ik materiaal dat ik
uit China laat komen of haal ik het
duurzaam dichtbij?" is de vraag die
Labeur zich stelt. En ook: ,,Hoe ver
houd ik mij tot de artistieke tradi
tie, tot de moderniteit?" De pri
maire kleuren van De Stijl zijn
daarbij een ijkpunt. Labeur stelt
vragen die iedereen zich in een of
ander vorm kan of zou moeten stel
len.
Een paar weken geleden bi
vakkeerde ik in Saint Père
sous Vézelay in Frankrijk. Ik
nam er deel aan een workshop over
'religie en spel' en ging onder lei
ding van theatermakers op zoek
naar mogelijkheden om 'wat mij
draagt' in een scenario te vertalen.
Ik werd mij bewust van heel veel
dingen waar ik niet eerder over had
nagedacht. De rol van het publiek
bijvoorbeeld. De plek waar zij zich
ten opzichte van de speler bevin
den, is van invloed op wat en hoe
zij een scène waarnemen en bele
ven.
Wat gebeurt er als je het perspec
tief van een toeschouwer kiest bij
het verhaal van Pasen? Als je je
voorstelt dat je door de ogen van
één van de aanwezigen kijkt? Het
zal wel door de workshop komen
dat ik gefascineerd raak door Maria,
de moeder van Jezus.
Afgelopen zondag luisterde ik
naar het Bevelands vrouwenen
semble Cantando. Ze zongen in de
Koorkerk in Middelburg het Stabat
Mater van Giovanni Battista Pergo-
lesi. Dit muziekstuk uit 1736 geldt
als een topper uit de religieuze
klassieke muziek. De tekst die
waarschijnlijk rond 1300 is geschre
ven begint met: 'Huilend stond de
moeder aan de voet van het kruis,
waaraan haar zoon te sterven hing'.
De scène komt onverwacht hard bij
mij binnen. Het zal je gebeuren als
moeder. Je kind is in de dertig en
goed gelukt. Althans, daar lijkt het
op. Geen doorsnee timmerman,
maar een man met een verhaal. Hij
heeft een eigen mening, een visie
en volgelingen. Hij deed toch niks
mis, er zit toch geen kwaad in? En
daar hangt hij, een marteldood te
sterven. Mijn beeld van Maria als
kwezel gaat aan stukken. Het was
een móeder, er stroomt bloed door
haar aderen, ze krijgt plotseling
kleur op haar wangen en tempera
ment. Een moeder vecht voor haar
zoon. Hoe vaak zou zij zich hebben
afgevraagd waar het mis ging, hoe
zij dit had kunnen voorkomen? Ze
werd op een bijzondere manier
zwanger, beviel onder beroerde
omstandigheden en moest daarna
vluchten. Het kind was wat apart,
liep weg en ging met geleerden in
discussie. Maar hij deugde. Onder
dat kruis is er nog geen groot ver
haal, geen zicht op het feit dat hier
een wereldreligie ontkiemt. Er is
een lijdende zoon en er is een moe
der in haar machteloosheid. Op dat
moment zal er wel niks heiligs aan
haar te ontdekken zijn geweest.
Maria is in de rooms katholieke
en oosters orthodoxe kerk belang
rijk. Het lijkt me niet raar: een
vrouw, een moeder op een eigen
plek in de hemelse hiërarchie. Het
idee is - volgens de dogma's - dat
zij moeder van God én moeder van
alle mensen is. Als vrouw en moe
der vind ik het sterk dat het speci
fiek vrouwelijke in de hemelse
orde een plek zou hebben. Maar
volgens mij hebben alle mensen
behoefte aan een goede, liefheb
bende moeder. Soms deugen ge
wone moeders niet, zijn ze dood,
afwezig of zitten ze juist veel te
dicht op je huid. Het beeld van een
moeder in de hemel, daar is niks
mis mee. Ze snapt je en is altijd be
schikbaar. En Maria kun je - vol
gens opvattingen van sommige
kerken - ook vragen voor jou te
bidden en ze kan bij haar zoon vast
een potje voor je breken. Daar
komt het ongeveer op neer, heb ik
begrepen.
Maria, misschien moeten we er
maar eens over nadenken wat haar
rol nu is. Protestanten hebben vast
de neiging de dogma's rond haar
tot de grond toe af te branden. Let
it be. Overweeg of het de moeite
waard is om Maria, als 'Notre-
Dame', in ere te herstellen.
Sterke installatie vol betekenis
Nico Out
Recensie
- Nico Out
Tot en met 12 mei. Bewaerschole,
Weststraat 18, Burgh-Haamstede.
Vrijdag tot en met zondag 14.00
tot 17.00 uur.
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
De tentoonstelling Wij hebben wilgentakjes verbrand van Liesbeth Labeur. foto nico out
