burg gesmokkeld en ontkwam zo aan trans
port naar de vernietigingskampen van de
nazi's. Hij werd door het verzet onderge
bracht bij het echtpaar Ger en Bep Tates,
maar keerde na de oorlog terug bij zijn, voor
hem volslagen onbekende, ouders, die con
centratiekamp Bergen-Belsen hadden over
leefd. 'Het plantte bij hem een diep gevoel
van onveiligheid', schrijft Asscher.
Daar kwam nog eens de geschiedenis bij
van zijn grootvader, naar wie hij was ver
noemd. Bram Asscher, directeur van de
Asscher Diamantindustrie, was voorzitter
van de Joodsche Raad en werd - ook hij
overleefde Bergen-Belsen - na de oorlog
medeverantwoordelijk geacht voor het lot
van de Nederlandse joden. Hij werd in
1947 aangeklaagd voor collaboratie met de
nazi's en stierf in 1950 als een verbitterd
man.
Bram Asscher, Lodewijks vader, was lid
van de VVD, totdat Mark Rutte zei dat wat
hem betreft het verbod op het ontkennen
van de Holocaust kon worden opgeheven.
,,Mijn vader was tegenover ons eerlijk
over zijn demonen", zegt de zoon. ,,Daar-
door konden wij begrijpen waarom hij
soms zo verdrietig was of stil. Het uitte zich
bij hem in de neiging om vooral niet te wil
len opvallen. Nooit opvallen. Hij was be
zorgd als ik wel opviel. Ga toch niet op die
lijst staan, jongen, zei hij dan."
,,Hij stelde zijn leven in het teken van de
rechtsstaat. Daar geloofde hij heilig in, maar
hij was zich er ook van bewust hoe extreem
fragiel die is. Hij spaarde om veiligheid op
te bouwen. Hij leefde sober om ervoor te
zorgen dat hij altijd de middelen zou heb
ben om zichzelf en zijn geliefden in veilig
heid te brengen. Weg. Ontsnappen."
,,Het heeft, ook bij mij, geleid tot groot on
gemak."
,,Tijdens zijn ziekte was ik voortdurend
op tv. Wij spraken vaak over buitenlandse
politiek: over wat er gebeurde met Orban,
Poetin en Trump. Maar ik voelde de zorgen:
jongen, pas op jezelf. Toch was hij trots. Er
zijn ook slechte mensen op de wereld, dat
heb ik wel meegekregen in mijn opvoeding.
Maar waar het om gaat, is dat de mensen die
het goede nastreven opstaan. Hij was zelf
gered door mensen die hun nek uitstaken."
Na een lange stilte: ,,Je kunt niet iemand
anders' angst overwinnen. Hij is zijn angst
zelf te lijf gegaan door erover te praten, door
in therapie te gaan. Door ons te bescher
men en los te laten. Door ons niet te ver
wennen. Hij heeft zijn angst leren beheer
sen, waardoor hij toch het geluk vond. Hij
heeft mij veiligheid en rust geboden, maar
nooit met zijn angst belast. Hij is erin ge
slaagd een gezin voort te brengen waarin de
kinderen voldoende zelfvertrouwen heb
ben om zich te laten zien. Dat gaf hem een
enorm fijn gevoel."
,,De onvoorwaardelijkheid van zijn liefde.
Hij is daar altijd heel expliciet in geweest,
dat was iets waarin hij met verlegen was.
Dat was in de jaren 70 best ongebruikelijk.
En zijn stem, zijn zachte en precieze stem."
,,Het slaat natuurlijk nergens op, maar als je
zoiets hebt meegemaakt als mijn vader, kan
het niet anders dan dat je je afvraagt: ben ik
de moeite waard? Hoe moet ik mijn leven
goed leven? Hoe maak ik mijzelf de moeite
waard? Hij was daar permanent mee bezig."
,,Die mantel wil ik dus niet aandoen. Ik
realiseer me donders goed: ik heb de oorlog
niet meegemaakt. Je moet waakzaam zijn
en de lessen leren van de oorlog, maar het
is een hachelijke onderneming om je eigen
identiteit eraan op te hangen."
,,Omdat ik probeer recht te doen aan mijn
vader. Je kunt hem niet los zien van zijn
naam. Het viel niet mee om in het naoor
logse Joodse Nederland op te groeien met
de naam van de voorzitter van de Joodsche
Raad. Het maakte hem dubbel verlegen. Hij
heeft er voor ons een les van gemaakt: altijd
zelfblijven nadenken."
Opleiding
Dat wijst niet op een groot vertrouwen
in de samenleving.
Altijd de koffer in de gang.
De man die onzichtbaar wilde zijn kreeg
de zichtbaarste zoon die hij zich had
voor kunnen stellen.
Bent u de zoon die de angst van zijn
vader heeft overwonnen?
Wat mist u het meest nu uw vader er
niet meer is?
Uw vader leed aan het schuldgevoel van
de overlevende.
Bent u daarom niet weggelopen na de
nederlaag?
U praat zelden over uw overgrootvader,
maar schrijft nu wel over hem.
PASPOORT
Lodewijk Frans
Asscher
Geboren
27 september 1974
in Amsterdam.
1980-1986: Schoolvereni
ging Wolters, Den Haag.
1986-1992: Christelijk
Gymnasium Sorghvliet,
Den Haag.
1992-1998: Studie psycholo
gie (propedeuse) en Neder
lands recht aan de
Universiteit van Amsterdam.
2002: Promotie aan de Uni
versiteit van Amsterdam.
Loopbaan
2002-2006: Universitair
docent, Instituut voor Infor
matierecht, Amsterdam.
2002-2006: PvdA-gemeen-
teraadslid in Amsterdamse
(vanaf 2004 als fractievoor
zitter).
2006-2012: Wethouder
Financiën, Onderwijs en
Jeugdzaken.
2010: Waarnemend burge
meester Amsterdam.
2012-2017: Vicepremier en
minister van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid in het
kabinet Rutte-II.
2017-nu: Politiek leider en
fractievoorzitter van de
PvdA.
Privé
Getrouwd met Jildau Piena
en heeft drie zoons: Abel
(11), Boaz (9) en Lieuwe (7).
12
