DE
NOTRE-
DAME
1163
1431
1793
1804
6
B* NOTRE-DAME VERWOEST
Tijdlijn
1163-2019
ii I ii
Kerken en kathedralen zijn in de loop der eeuwen
uitgebrand en ingestort, maar even zo vaak weer
herbouwd. Denk in eigen land aan de Rotterdamse
Sint-Laurenskerk. Maar ook voor Frankrijk is de ramp in
Parijs geen unicum, weet Cas van Houtert.
Als president Emmanuel
Macron, staande voor de
smeulende Notre-
Dame, plechtig belooft
dat de grotendeels ver
woeste kathedraal herbouwd zal wor
den, dringen zich twee vragen op.
Ten eerste: wat bedoelt hij precies? En
ten tweede: mocht het zo zijn dat hij
de trots van Frankrijk in haar volle
glorie wil hertellen, kan dat dan? Is
het in bouwtechnisch en financieel
opzicht haalbaar? Om met de tweede,
belangrijkste vraag te beginnen: het
antwoord is ja. Waar een wil is, is een
weg. Dat is geen slag in de lucht maar
een bewezen feit. Er zijn veel voor
beelden uit een ver verleden om dat
te bevestigen. En minstens één dat
jong genoeg is om ons ook vandaag
nog te overtuigen.
De beroemde kathedraal van
Reims, ook een Notre-Dame, werd in
het begin van de Eerste Wereldoorlog
door het oprukkende Duitse leger in
brand gestoken en aan flarden ge
bombardeerd. Frankrijk had dat min
of meer over zichzelf afgeroepen. Het
Franse opperbevel had het verstandig
geoordeeld één van de twee torens
van de kathedraal als uitzichtpost in
te richten. Van daaruit ontving de
Franse artillerie instructies waarop zij
haar geschut moest richten. De Duit
sers hadden dat snel in de smiezen en
gaven de kathedraal de volle laag. Ge
zegd werd dat de brand zo hevig was
dat de waterspuwers gloeiend lood
uitbraakten. Wat restte was een gi
gantische puinhoop die zo'n deernis
wekkende aanblik bood, dat de foto's
ervan dienst gingen doen in de anti-
Duitse oorlogspropaganda.
Gezalfd
Na de oorlog waren er velen die niet
in een herstel geloofden. Wat een
hard gelag was, want in de kathedraal,
huisde de ziel van Frankrijk. Op één
na alle Franse koningen waren hier
gezalfd en gekroond. Net als in de
Notre-Dame van Parijs dus. Er gingen
veel stemmen op om de ruïne in
stand te houden en voortaan als mo
nument voor de gevallenen te be
schouwen. Zoals dat 25 jaar later in
Berlijn met de Kaiser-Wilhelm-Ge-
dachtniskirche zou gebeuren. Er
kwam gelukkig een tegenbeweging
op gang die zich sterk maakte voor al
geheel herstel. Zij werd geleid door
Henri Deneux die niet alleen strijd
baar, maar ook deskundig was. Hij
stond te boek als de beste bouwkun
dige van Reims. Hij wist kapitaal-
krachtige medestanders in Frankrijk
en ook in het buitenland te mobilise
ren, tot in Amerika toe. Hij was dus
ook de juiste man om het karwei te or
ganiseren en tot een goed einde te
brengen. Wie vandaag de dag door de
kathedraal wandelt, kan met eigen
ogen constateren dat hij een geweldig
werk heeft geleverd.
Toch was hij er niet vies van mo
derne, onorthodoxe middelen te ge
bruiken, zoals gewapend beton en
staalconstructies. Maar die zijn niet
zichtbaar en zelfs voor hypergevoelige
zielen niet voelbaar. Een geluk was dat
Deneux kon beschikken over de dien
sten van een plaatsgenoot, de glazenier
Jacques Simo, die de kunst verstond de
kostelijke glas-in-loodramen te restau
reren en waar nodig door replica's te
vervangen. Niet van echt te onder
scheiden.
Rockefeller
Het moet gezegd dat Deneux en het
Franse volk de klus nooit bevredigend
zouden hebben kunnen klaren als niet
op gezette tijden in de Franse havens
een schip-met-geld had afgemeerd.
Verzonden door een Amerikaanse mil
jardair met een warm hart, John David
Rockefeller.
Het lijkt erop dat vuur in de geschie
denis van de Franse kathedralen niet is
weg te denken. Sterker nog, veel kathe
dralen zijn als het ware uit de as van
hun voorgangers geboren. Dat is bij
voorbeeld het geval met de befaamde
Notre-Dame van Chartres, weer zo'n
mythisch bouwwerk waarin het hart
van Frankrijk klopt.
Chartres was al in de vroege middel
eeuwen een pelgrimsoord van belang,
niet in de laatste plaats omdat de stad
in het gelukkige bezit was van het
hemd dat Maria, de Moeder Gods, op
haar blote huid had gedragen. Het
pronkstuk werd bewaard in de crypte
f
Eerste steen
Historisch unicum:
in 1431, tijdens de
Honderdjarige
Oorlog, laat de
Engelse koning
Hendrik VI zich in
de kerk kronen.
Beeldenstorm
m
woensdag 17 april 2019
Vanzelfsprekend word
de Notre-Dame
volledig herbouwd
Cas van Houtert
Eindhoven
M Van Houtert is
oud-hoofdredacteur
van het Eindhovens
Dagblad en auteur
van enkele boeken
over de middeleeuwen.
FOTO TON VAN DE MEULENHOF
Restauratiewerk aan het
dak, vorig jaar juni (b).
Gisteravond is de haan van
de ingestorte toren terug
gevonden (m).
Uit de kerk veiliggestelde
kunstschatten stonden gis
teren in het stadhuis (o).
FOTO'S AFP
In 1163 wordt op het
Ile de la Cité in Parijs
de eerste steen
gelegd. Het duurt
nog bijna twee
eeuwen voor de
Notre-Dame (Onze
Lieve Vrouwe), ge
wijd aan Maria, af is.
De kerk is een van
de eerste met
luchtbogen aan de
buitenkant. Die
bogen worden toe
gevoegd als blijkt
dat de smalle,
hoge muren -
populair in de tijd
van de gotische
bouw - extra steun
nodig hebben.
Prent omstreeks
1450. FOTOJEANFOUQUET
In 1793 raast een
beeldenstorm door
de Notre-Dame.
Veel kunstwerken
worden gestolen en
vernield, ook de 28
beelden van de
koningen van Juda
op de westgevel.
