Dit zegt de wetenschap bij i
Russen vóór blijven
Muziek kan hetzelfde effect
hebben als seks of drugs
Eureka! Kennis brengen én halen
'Er is geen volk
op aarde dat niet
tokkelttrommelt
of zingt'
23
sies naar de maan te gaan. Voor ontdekkingen in het
heelal is de maan met zijn lage aantrekkingskracht een
prima vertrekpunt voor lanceringen. Het is de meest
voor de hand liggende plek om bases te bouwen.
Veerpont
Donald Trump en Mike Pence laten in het midden wat
Nasa eind 2024 moet hebben bereikt. Moeten er alleen
voor die tijd weer Amerikanen op de maan staan? Moet
dan de zogeheten Gateway zijn voltooid, het ruimtesta
tion dat om de maan draait en dienst doet als 'veerpont'
voor astronauten tussen aarde en maan? Moeten andere
landen daar naar het voorbeeld van het Internationale
Ruimtestation (ISS) ook aan bijdragen? Of moet er dan
ook al zicht zijn op de eerste basis op de maan? Of moet
dan al het eerste werk zijn verricht voor een lancering
naar Mars?
Experts zeggen dat de president al in zijn handen
mag klappen als er weer astronauten in plaats van ro
bots de eerste werkzaamheden op de maan verrichten.
De kosten zijn bovendien ongekend, veel hoger dan de
ruim 20 miljard dollar waarover Nasa nu jaarlijks kan
beschikken. Waar moet al dat geld vandaag komen?
Trump zal met zijn ambitieuze plan rekening moeten
houden met de wil van het Amerikaanse volk. Slechts
13 procent van de Amerikanen vindt een terugkeer van
de mens op de maan een absolute prioriteit, aldus een
peiling van Pew Research Center in 2018. Liefst 63 pro
cent wil dat Nasa zich allereerst richt op klimaatonder
zoek. En ondanks de schouderklop van Trump in het
Congres geeft Buzz Aldrin prioriteit aan missies naar
Mars, waarvoor ook Barack Obama had gekozen. ,,De
maan hebben we gedaan. We moeten verder kijken.''
dacht altijd dat ik dit deed
om 'iets terug' te moeten
doen voor de belastingbe
taler. Dat blijkt niet zo te
zijn. Die ontdekking was
voor mij echt een eureka-
moment. Tijdens een le
zing breng ik niet alleen
informatie of ervaringen,
ik haal ook kennis binnen
op die momenten.
Na een presentatie komen
er altijd mensen op mij af
met bepaalde vragen. Of
ze gaan vanuit een onver
wachte, niet wetenschap
pelijke hoek de discussie
met mij aan. Hier leer ik
niet alleen van, ik heb het
ook nodig om mijn ideeën
te versterken en mijn blik
te verruimen.
Als wetenschapper zit ik
immers toch heel vaak in
een bèta-gamma fuik ge
vangen en ik heb juist de
behoefte aan vernieu
wing. Door te praten en
discussiëren met mensen
die vaak geen of een an
dere wetenschappelijke
achtergrond hebben, leer
ik bij. En word ik ook nog
eens geïnspireerd. Met die
nieuwe kennis en inzich
ten keer ik terug naar
mijn laboratorium om
vervolgens te toetsen wat
de literatuur hierover
zegt.
Een paar jaar geleden was
dit me waarschijnlijk nog
niet gelukt, maar nu ik
ouder word heb ik honger
naar andere inzichten.''
-Jim Jansen
Muziek is zo oud als de mensheid en komt in alle culturen voor. Maar waarom maken
we muziek? En wat maakt dat we er graag naar luisteren?
Of het een hit was, weten we niet,
maar het oudste liedje ter wereld
werd zo'n 3500 jaar geleden in het
huidige Syrië op een kleitablet ge
krast. Het bewijst dat mensen al
duizenden jaren muziek maken.
Maar waarom doen we dat?
Het is een vraag waar filosofen
en wetenschappers al decennia
lang mee worstelen, vertelt Ben
van Cranenburgh, neuroweten-
schapper en auteur van het boek
Muziek en Brein. ,,Veel van wat de
mens doet, heeft een duidelijk
evolutionair nut. We eten om te
overleven en hebben seks om ons
voort te planten. Maar voor mu
ziek ontbreekt een simpele verkla
ring.''
Dat muziek alleen 'leuk' zou
zijn, zoals Darwin beweerde, daar
gelooft Van Cranenburgh niet in.
,,Muziek is van alle tijden en cul
turen. Er is geen volk op aarde dat
niet tokkelt, trommelt of zingt. Er
moet haast wel meer achter zit
ten.''
Theorieën zijn er genoeg. Zo
zouden we zingen om een geliefde
te vinden. Geen vreemde ge
dachte, want er zijn meer dieren
die dit doen. Vogels, walvissen en
zelfs muizen maken partners het
hof met romantische liedjes.
Het meest gangbare idee is dat
muziek dient als sociale lijm. Met
elkaar zingen en muziek maken
vergroot de samenhorigheid. ,,Kijk
maar naar supporters in het voet
balstadion of de gele hesjes op de
barricades'', zegt Van Cranen-
burgh. ,,Ze zingen en versterken
daarmee het groepsgevoel.''
Dat mensen graag naar muziek
luisteren, komt doordat het de
aanmaak van dopamine in de her
senen stimuleert. Deze genotstof
zorgt voor een gelukzalig gevoel.
Dopamine komt ook vrij als we
eten, drugs gebruiken of bij seks.''
Daarnaast houdt het brein van
herhaling en vertrouwdheid. Mu
ziek staat bol van herhalende pa
tronen. Zelfs als we een nummer
voor het eerst horen, proberen we
het patroon te voorspellen. Vol
gens Van Cranenburgh is dit een
evolutionair mechanisme. „Het
brein wil dat dingen bekend en
voorspelbaar zijn.''
Een kleine groep mensen, zo'n
4 tot 5 procent van de bevolking,
lijdt aan muzikale anhedonie.
,,Dat wil zeggen dat ze geen emo
tie ervaren bij het horen van mu
ziek'', aldus de wetenschapper.
Spaans onderzoek suggereert
dat dit te maken heeft met de ma
nier waarop het belonings- en ge-
hoorcentrum van de hersenen
met elkaar verbonden zijn. Het
brein van mensen met muzikale
anhedonie toont bij het beluiste
ren van muziek weinig interactie
tussen de twee gebieden. Bij lief
hebbers van muziek is dat juist
omgekeerd, zo hebben hersen
scans uitgewezen.
Muzikale anhedonie is niet het
zelfde als toondoofheid. ,,Toon-
doven kunnen wel degelijk van
muziek houden, maar hebben
moeite met het onderscheiden
van toonhoogtes. Je moet ze dus
niet in je koor hebben, want ze
zingen altijd vals.''
,,Ik ben altijd geïnteres
seerd geweest in de drijf
veren van mensen en
waarom ze bepaalde keu
zes maken. Voor nu en la
ter en voor zichzelf en
voor anderen. Dat was
voor mij de reden om psy
chologie te gaan studeren.
Pas na mijn postdoctoraal
ben ik ook naar de hersen-
activiteit gaan kijken.
Eerst hield ik me vooral
bezig met gedragsobser
vaties. Als wetenschapper
vind ik het belangrijk dat
ik de kennis die ik opdoe
ook deel met het grote pu
bliek.
Ik geef lezingen op scho
len, bij het ministerie en
bijvoorbeeld op het Gala
van de Wetenschap. Ik
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment.
Dit keer Eveline
Crone (43),
hoogleraar
neurocognitieve
ontwikkelings
psychologie aan de
Universiteit Leiden.
GO ZATERDAG 13 APRIL 2019
in samenwerking met NSWSCiBfltiSt en met VAN NEDERLAND
KAJ VAN ARKEL
FOTO SHUTTERSTOCK
Wetenschap wordt gemaakt
