8 ZEELAND
Carla Rus is de dochter van de pas overleden Zeeuwse
verzetsstrijder Jaap Rus. Ze schreef een boek over het verzet
in Zeeland in de jaren 1940-1944. Over 'gewone bange mensen'
die toch voor verzet durfden te kiezen.
CARLA RUS OVER HET VERZET IN ZEELAND
Dit is het vooroordeel,
tot nu toe: het
Zeeuwse verzet
stelde in de Tweede
Wereldoorlog weinig
voor. De boeren wor
den 'niet erg willig' genoemd. Op die
geïsoleerde eilanden waren ze gelo
vig en lijdzaam. Als er een kaart
wordt gemaakt waarop bijzondere
verzetsactiviteiten worden aangege
ven - zoals in het 'Historisch
Nieuwsblad' van mei 2018 - dan is
Zeeland een blinde vlek.
Grote stappen gauw thuis, met een
sterk op Holland gericht vizier. Carla
Rus stoorde zich eraan. Haar vader
Jaap Rus (1923-2019), de in januari
overleden Goese verzetsstrijder,
wordt 'de Zeeuwse soldaat van
Oranje' genoemd. Als psychiater,
psychotherapeut en traumatoloog
werkte ze in Arnhem en Den Haag
vaak met getraumatiseerde vluchte
lingen uit oorlogsgebieden als de
Balkan en Azerbeidzjan. Ze zegt: ,,Ik
ben altijd opgekomen voor mensen
die in de verdrukking zitten." Sinds
ze in 1998 aan een neurologische tu
mor werd geopereerd is ze aan huis
gekluisterd, waar ze 'pro deo-hulp'
biedt aan oorlogsvluchtelingen.
Carla werd in 1953 in Amsterdam
geboren, ze groeide op in Wemel-
dinge en Hansweert en bezocht de
Christelijke HBS in Middelburg.
Haar vader was niet spraakzaam als
het over de oorlog ging. Hoe gevoelig
dat onderwerp lag, merkte ze op 4
mei 1964. Op school - de vijfde klas
van de School met den Bijbel in
Kruiningen - had meester Rottier uit
Ik ben altijd
opgekomen
voor mensen
die in de
verdrukking
zitten
een boek over twee vrienden in het
verzet voorgelezen. Ze vertelde het
enthousiast aan haar vader. ,,Het ge
zicht van mijn altijd opgewekte va
der verwrong: scherpe lijnen rond
zijn mond, donker geworden ogen
schoten vuurpijlen in mijn richting.
Ik bevroor, zo kende ik mijn vader
niet. Hij draaide zijn rug naar mij toe
en liep naar de tussendeur. Toen
keerde hij zich plotseling om en zei
scherp: 'Het verzet was helemaal niet
leuk! Ik ben er mijn beste vriend
Wim Quakkelaar door verloren'. Hij
liep weer verder, maar draaide zich
nog een keer om: 'En De Groot ook,
die hebben ze zó doodgeschoten'."
Antwoord
Dit tafereel is de openingsscène van
het boek Breekbare helden. Het verzet
in Zeeland 1940-44, waaraan Carla
Rus de afgelopen drie jaar heeft ge
werkt. Morgen ligt het in de winkel.
Het boek is een antwoord aan alle
programmamakers en scribenten die
het Zeeuwse verzet tegen de Duitse
bezetter ondermaats noemen. Ze
sprak nazaten van verzetsstrijders en
deed uitgebreid literatuur- en ar
chiefonderzoek. En ze had haar vader
die informatie uit de eerste hand kon
leveren. Kort voor zijn overlijden
heeft hij het manuscript nog kunnen
lezen. Het mailtje dat hij zijn dochter
op 11 december 2018 schreef, is haar
dierbaar: ,,Ik heb het boek helemaal
gelezen. Het is geen feitenrelaas op
zich, maar een verhaal van mensen
achter de feiten, ieder mens met zijn
eigen emoties, drama en trauma, tot
in generaties ver. Het boek is op
gedragen aan mij, een jonge, eenvou
dige verzetsman tussen de grote jon-
cheren te gaan werken. Hij gaf zijn
ogen goed de kost en kon na afloop
bunkers, mijnenvelden, geschut,
strandversperringen en een radar
post in kaart brengen.
Carla Rus concentreert zich in haar
boek vooral op de eilanden boven de
Westerschelde. Ze wijdt hoofdstuk
ken aan de organisatie van het verzet,
hulp aan onderduikers, spionage, de
radiodienst, de illegale pers met spe
ciale aandacht voor de 'Trouw-groep'
en de lokale bladen Vrij Goes en Vrije
Stemmen uit de Ganzestad, de overval
op het distributiekantoor in Geers-
dijk, de arrestaties van kopstukken
gens. Daar word ik stil
en dankbaar van."
Jaap Rus woonde in
Goes aan de M.A. de
Ruyterlaan, met uit
zicht op het station,
het spoor en een groot
Duits militair barak
kenkamp met een mu
nitiedepot. Zijn
vriend Wim Quakke-
laar, die tijdens zijn
onderduik aan tuber
culose overleed,
vroeg hem in 1941 of
hij mee wilde doen
in een verzetsgroep.
Een typisch voor
beeld van de rekru
tering, die meestal
verliep via familie,
vrienden of colle
ga's. Wim en Jaap
waren zeventien
jaar, ze kenden el
kaar al sinds de
kleuterschool, wa
ren boezemvrienden en gingen naar
dezelfde kerk.
Ordonnans
Als lid van de Ordedienst (OD)-
groep van oud-militair Daan Kloos
terman (1905-1999) was Jaap in de
oorlog ordonnans die berichten rond
bracht, hij hielp bij de opvang van
onderduikers en hij speelde gegevens
door over troepentransporten. Op
aandringen van zijn ondercomman
dant Marien de Groot - in oktober
1944 door de Sicherheitsdienst dood
geschoten - gaf hij gehoor aan de op
roep om bij de bouworganisatie Todt
van de Duitse Wehrmacht op Wal-
vrijdag 12 april 2019
GO
Jan van Damme
-Carla Rus
Als gewone
mensen
Schoolfoto Rijks-HBS in Goes, 1941, gemaakt ter ge
legenheid van het afscheid van directeur De Looze. De
opname is gemaakt met ronddraaiende camera. Op de
foto staan 260 personen. Aan de hand van de met num
mers uitgelichte volwassenen en leerlingen wordt een
beeld gegeven van hoe het verzet in een groep is veran
kerd, vaak zonder dat de deelnemers het van elkaar
weten. Naast verzetsstrijders staan ook kinderen van
NSB-kopstukken.
1: Wethouder Anthonie de Roo, verzetsleider van de
groep De Roo. 2: Burgemeester W.C. ten Kate. 3: Direc
teur De Looze. 4 en 5: Echtpaar Elkan Stork en R.
Stork-Brilleslijper, joods, doken later onder. 6: Hens van
der Spoel, leraar tekenen, organiseerde verboden
Zwarte Avonden voor kunstenaars. 7: Co van der
Woude, klassenleraar van Jaap Rus. 8 en 9: Echtpaar
Hartstra, lid van verzetsgroep De Roo. 10 en 11: Echt
paar Piet van der Geest, Piet was lid van spionagegroep
Piet Kloosterman, overleefde Neuengamme. 12: Jo van
Tiel, leraar gymnastiek, was betrokken bij organisatie
Zwarte Avonden. 13: Rob van Luyk, waarschijnlijk zoon
