ZEELAND GEBOEKT
James Joyce
en de wraak
van Vlissingen
ZEELAND 21
Er vloeit bloed op Schouwen. Angelique van der Bijl laat in Het weeskind van
Haamstede zien dat je een verleden kunt verzwijgen maar niet kunt ontlopen.
Het Weeskind
van Haamstede
Zeeuwse schrijvers
Dublin is tegenwoordig trots
op de lokale schrijvers,
maar de letterkundigen
waren lang niet altijd tevreden
over Ierland. We gaan terug naar
vrijdag 13 september 1912, een be
langrijke datum in de literaire his
torie en in de geschiedenis van
Vlissingen.
Misschien de beroemdste schrij
ver van de twintigste eeuw, James
Joyce (1882-1941), precies op de
helft van zijn leven, arriveert te
Vlissingen en vertrekt al snel
weer. Maar intussen heeft daar, in
de restauratiezaal eerste klasse van
het treinstation, de grote omme
keer plaats. Hij zal zich niet langer
schikken, geen compromissen
meer, en al
zijn frustratie
reageert hij af
in het
schimpge
dicht Gas from
a Burner.
Joyce liet
het gedicht
drukken op
een lang vel,
met eronder
de datering Flushing, September
1912. Een uitgave waarvan veel bi
bliofielen dromen, er worden dui
zenden ponden voor een exem
plaar betaald. Een gedicht waarin
hij zijn kwelgeesten laat praten.
Hij zou nooit meer naar Ierland te
rugkeren, de dichter bijt: This
lovely land that always sent/ Her
writers and artists to banishment
(Dit heerlijke land dat zijn schrij
vers en kunstenaars altijd ver
bant).
Het verhaal wordt met smaak
verteld door de Joyce-vertalers
Erik Bindervoet en Robbert-Jan
Henkes in Meneer Joyce in Vlissin
gen (2005). Het probleem was de
verhalenbundel Dubliners, al ge
drukt en wel. Maar de door de in
houd geschokte drukker besloot
de proeven te verbranden en het
zetwerk op te breken. Hoe had
Joyce met boos kunnen worden?
In Vlissingen, waar hij met een
boot van de Stoomvaart Maat
schappij Zeeland aankwam en
waar hij op de trein naar München
zou stappen, begon hij aan Gas
from a Burner, op de achterkant
van het contract van Dubliners. Hij
veegt er bijna letterlijk zijn achter
ste mee af, in het gedicht stuiten
we dan ook op reten en scheten.
De hoofdpersoon, de boekver
brander, snuit tijdens het betoog
zelfs zijn neus: Allow me, ladies, to
blow my nose. Laf belijdt hij zijn
zonden: De volgende vasten reeds
zal ik ontbloten mijn boetvaardige
kont en dito kloten.
De wraak van tien jaar literaire
vernedering, de wraak van Vlis-
singen, de lucht rond het station
zindert er nog van.
gepakt wordt en in een andere wereld terecht
komt. Ik ben lang bezig geweest om alle eind
jes aan elkaar te knopen. Zeeland is een dank
baar decor. Zeker nu het boek klaar is. Als ik
richting Westenschouwen rijd dan weet ik:
daar leven Hannah, Isa en alle andere figuren
uit mijn boek."
Angelique van der Bijl timmert aan
de weg. Ze moet wel. Het regent
dit voorjaar namelijk thrillers.
Wim Hendrikse hebben we net
gehad met zijn Duister verleden in
Zeeuws-Vlaanderen. Peter de Boevere publi
ceerde deze maand met de roman Schuld het
derde deel in zijn serie Zeeuws Bloed. Het ge
vaar dat je tussen al dat mannelijke geweld on
dergesneeuwd raakt, is groot. De Brabantse
Angelique van der Bijl staat echter haar man
netje. Met Het weeskind van Haamstede schreef
ze een psychologische thriller die zich qua
spanning en finesse zeker met de concurren
ten kan meten.
Het is haar tweede boek. In 2017 debuteerde
ze met Nachtschade, een spannend verhaal
over twee zussen dat ze op papier zette tijdens
de cursus Creatief Schrijven van auteur en
journaliste Esther Kreukniet. Met Het wees
kind van Haamstede neemt ze de lezer mee
naar de kop van Schouwen, naar Renesse en
Westenschouwen. En een uitstapje naar
Domburg. Daar spelen donkere familiedra
ma's. Zelfs als je van de gevaarlijke stromingen
voor de kust weet, ben je je leven niet zeker als
je gaat zwemmen.
Vanuit haar woonplaats Geertruidenberg is
Zeeland onder handbereik. Angelique van der
Bijl (1982) kent de kust, ze was er tijdens va
kanties. Een bezoekje aan Neeltje Jans, drie
jaar geleden, bracht haar op het idee voor haar
tweede roman. De deltawerken, de waters
noodramp, het blijken pakkende geschiede
nissen die zich mooi in een verhaal laten ver-
weven.
In het boek volgen we twee hoofdfiguren.
Over Hannah wordt in de derde persoon ver
teld, in de verleden tijd. Met haar belanden we
in 1983, de jaren dat de bouw van de Ooster-
scheldekering in volle gang is. Haar man Frans
is eigenaar van de werf die een inspectieschip
voor Rijkswaterstaat mag bouwen. Hannah is
een zelfstandige vrouw en moeder, ze is de ba
zin van een strandpaviljoen aan de Schouwse
kust. En ze raakt gecharmeerd van een zwem
mer.
Tegenwoordige tijd
De tweede hoofdpersoon is Isa, we leren haar
kennen in 2015.1 laar hoofdstukken lezen we
in de tegenwoordige tijd, zij is daarin de ik-fi-
guur. Isa is architecte, succes
vol, ze runt met haar
vriendin Mirte een bureau
in Rotterdam en heeft het
ontwerp getekend voor een
bezoekerscentrum in de re
servepijler op Neeltje Jans.
Nadat haar moeder is ver
moord, komen heden en ver
leden langzaam bijeen.
Hoe Hannah en Isa met el
kaar te maken hebben, daarvoor
moeten we het boek lezen. Bo
vendien, we hebben het over een
'spannende roman': alles wat hier
wordt verteld kan als spoiler wor
den opgevat. Het geweld, de alles
bepalende moorden spelen zich af
in de eerste hoofdstukken. Daarna
vloeit er eigenlijk geen bloed meer.
Dat wil niet zeggen dat daarmee ook
de spanning wegvloeit. Integendeel.
Hoe minder moord- en doodslag, hoe
intrigerender het verhaal wordt. Zeker Han
nah wordt gewaar dat een
verleden zich niet laat
wegpoetsen. Wat Isa be
treft: zij ontpopt zich als
een terriër die vraagte
kens in uitroeptekens
wil omzetten.
Angelique van der
Bijl noemt Esther
Verhoef en Marion
Pauw als schrijvers
die haar inspireren.
Verder zegt ze:
,Schrijven is voor
mij een passie. Aan
het begin van het
Weeskind heb ik
een gezinsdrama
staan. Wat
daarna volgt heb
ik om die gebeur
tenis heen ge
schreven. Geen misver
stand: de personages komen uit mijn
verbeelding. Het belangrijkste is dat de lezer
boek
maandag 8 april 2019
GO
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Drama op Schouwse kust
Mario Molegraaf
Angelique van der Bijl
mELLESSY
CRIME
P$VCHOIOOIS<HE THRIlLEB
Angelique van der Bijl: Het weeskind van
Haamstede - Uitgeverij Ellessy, 348 pagi
na's, 20,50 euro.
Jan van Damme
Angelique van der Bijl. milou van helden
a-V\ENIABGA,VA,N
0EBbu^nau
