EUWS 11
Gerrit de Wit pleit voor nieuwe start van instituut dat melders moet helpen
Nederland
had in 2016 een
wereldprimeur
met het eerste
Huis voor
Klokkenluiders.
Drie jaar later lijdt
het instituut nog
steeds onder
interne ruzies en
schandalen.
Utrecht
Als voormalig recher
cheur en klokkenluider
weet Gerrit de Wit (61)
als geen ander in wat
voor poel van ellende
melders van misstanden terechtko
men. Vaak worden ze voor gek ver
klaard, genegeerd en getergd met el
lenlange juridische procedures, tot ze
uiteindelijk berooid en gefrustreerd
thuis zitten.
Samen met medeklokkenluiders
ondersteunt De Wit lotgenoten,
sinds 2010 middels de stichting
Expertgroep Klokkenluiders. Het is
grotendeels liefdewerk oud papier,
maar gedaan door ervaringsdeskun
digen en vaak met een positief resul
taat.
Toch lobbyen De Wit en zijn colle
ga's vanaf 2001 voor een instituut dat
de zaken groter en structureler kan
aanpakken. Kamerlid Ronald van
Raak van de SP neemt het stokje
over. Na tien jaar werken krijgt hij
een initiatiefwet door de Kamer en
wordt op 1 juli 2016 in Utrecht het
Huis voor Klokkenluiders geopend.
Nederland is dan het eerste land ter
wereld met een instituut dat onder
zoek kan doen naar klokkenluiders-
zaken en melders kan begeleiden.
Gerrit de Wit maakt de overstap
van de Expertgroep naar het Huis. Hij
wordt bestuurslid bij de afdeling on
derzoek, die onafhankelijke rappor
ten moet uitbrengen over misstan
den.
Meldingen
Aan belangstelling voor het Huis is
geen gebrek: honderden meldingen
stromen binnen. Maar van de output
komt weinig terecht. Afdelingen
werken elkaar tegen. Er ontstaan felle
discussies over de ontvankelijkheid
van zaken. De gemoederen lopen
hoog op.
De Wit trekt in 2017 zijn conclu
sies. Hij stelt het disfunctioneren van
het Huis aan de kaart en dwingt een
onderzoek af. In een lange mail
schrijft hij aan het bestuur: 'Ik vrees
dat de algehele situatie in het Huis
(bestuurlijk, organisatorisch, maar
ook in de onderlinge verhoudingen)
te ver is geëscaleerd. Tekenend is het
gegeven dat we op de kernactivitei
ten (onderzoek doen naar misstan
den en beschermen van melders) na
vijftien maanden geen enkel feit
kunnen melden.'
Volgens De Wit is het al bij de op
richting van het Huis misgegaan. In
plaats van medewerkers te selecteren
die hun sporen hebben verdiend in
klokkenluiderszaken of daar op zijn
minst affiniteit mee hebben, selec
teert Binnenlandse Zaken (BZK) al
leen maar eigen ambtenaren. Een
paar weken na de start leidt dat tot
het eerste schandaal: tussen de amb
tenaren blijkt een gedetacheerde
AIVD'er te zitten, die nota bene be
moeienis heeft gehad met een zaak
die het Huis behandelt.
In 2017 onderzoekt een commissie
onder leiding van oud-topambtenaar
Maarten Ruys de crisis. In zijn rap
port pleit Ruys voor een herstart van
het Huis. Ook hij concludeert dat het
personeel moet worden doorgelicht.
Het voltallige bestuur neemt zijn
verantwoordelijkheid en stapt op.
Maar het nieuwe bestuur schuift de
meeste aanbevelingen terzijde, blijkt
uit de nieuwe brandbrief van de af
deling Advies.
De inmiddels als bestuurslid afge
treden Gerrit de Wit ziet in de zomer
van 2018 geen andere uitweg dan op
nieuw melding te doen van misstan
den. Hij doet dat samen met een me
dewerker van het Huis. De twee
kaarten aan dat de bestuursvoorzitter
en de directeur in het verleden een
rol hebben gespeeld in slecht afge
handelde klokkenluiderszaken. Over
de rol van die twee berichtten NRC
en Follow The Money afgelopen week.
Zo staat het Huis al drie jaar lang
zelf bol van de misstanden, ironisch
genoeg aangekaart door klokkenlui
ders. Voor de afdeling Advies, die had
gehoopt dat na de commissie-Ruys
betere tijden zouden aanbreken, was
deze week de maat vol. ,,Er blijkt
geen gedeelde opvatting te zijn over
de Visie en Missie van het Huis'',
schrijven ze in hun vertrekbrief. ,,De
standpunten die de afdelingen ver
deeld houden, zijn het afgelopen jaar
zelfs verder van elkaar komen te lig
gen en verder verhard geraakt.''
Het Huis in deze
samenstelling heeft
primair een fors
kwaliteitsprobleem
De Adviesmedewerkers zeggen
meerdere keren bij het bestuur te
hebben aangedrongen om het perso
neel door te lichten. Ze spreken van
'een mismatch van personen en
functies, zowel op het gebied van
kennis en ervaring als houding en
gedrag naar klokkenluiders.'
De tussenbalans na drie jaar Huis
van Klokkenluiders? Zeven bestuur
ders en twee directeuren die zijn ver
trokken. Honderden binnengekomen
meldingen, nul afgeronde onderzoe
ken en vijftien klachten van klokken
luiders die zich slecht behandeld
voelen.
Het is nu aan de Tweede Kamer om
te bepalen hoe het Huis verder moet.
Ook volgende week is er een besloten
hoorzitting, waarin onderzoeker
Maarten Ruys zal worden gehoord.
Daarna volgt een openbaar debat
over de toekomst van het Huis. Logi
scherwijs zal dan de vraag worden
gesteld: moet het Huis voor de zo
veelste keer worden opgelapt, of he
lemaal opnieuw worden ingericht?
Dat laatste lijkt Gerrit de Wit de be
ste optie. ,,Het Huis in deze samen
stelling heeft primair een fors kwali
teitsprobleem. Het ontbreekt aan een
reëel perspectief op verbetering."
Ondertussen is hij als bestuurder
terug bij de Expertgroep Klokkenlui
ders, die zich belangeloos inzet voor
melders van misstanden. Zonder
duur pand, zonder subsidies en zon
der een batterij aan ambtenaren lukt
het de Expertgroep wel om resulta
ten te boeken. Het afgelopen jaar wist
het acht klokkenluiderszaken naar
tevredenheid op te lossen. De mel
ders kregen rechtsbescherming,
compensatie en eerherstel.
donderdag 4 april 2019
GO
Intern sterk verdeeld Huis voor
Klokkenluiders lost nül zaken op
Koen Voskuil
Gerrit de
Wit stapte
uit onvrede
uit het Huis
voor Klok
kenluiders.
FOTO MARCO DE
SWART
-Gerrit de Wit
