GEZOND
Sinds kort weten we: elk orgaan
Vraag het onze specialisten
20
Van opstaan en
eten tot sporten
en slapen: ons
lichaam volgt een
biologische klok.
Hoe werkt die?
Journalist Samuel
Bom neemt met het
oog op de Dag van
de Slaap, 15 maart,
de nacht door.
dinsdag 12 maart 2019
Mijn 16-jarige zoon
wil stoppen met
voetbal. Is dat oké?
Hoe moet het met
seks nu ik vanaf de
navel verlamd ben?
Wat is het verschil
tussen een pukkel
en een steenpuist?
onze hersenen stuurt
- deels een verzameling
kleinere klokjes aan.
Esmée Verwijk, klinisch neuropsy-
choloog aan het Amsterdam UMC en
de Universiteit van Amsterdam: ,,Elk
orgaan heeft een zogeheten perifere
klok, en de hoofdklok zorgt dat alles
in de pas loopt.'' De kleinere regelen
de werking van cellen, hart, maag,
lever, longen, darmen en alvleesklier
in ruwweg een 24-uursritme. Dit
ritme is in bijna elke levensvorm te
vinden, van bacteriën tot mensen.
Er valt nog veel te leren over hoe
alle klokken samenwerken, weet
Marijke Gordijn, verbonden aan de
Rijksuniversiteit Groningen en
hoofd van onderzoeksbureau
Chrono@Work. De wetenschap die
zich hiermee bezighoudt heet chro-
nobiologie. ,,Veel inzichten zijn van
recente datum. Zo weten we sinds
2002 dat het oog speciale lichtgevoe
lige cellen heeft die onze biologische
klok beïnvloeden en dat ook organen
een klok hebben.'' Die kennis is be
langrijk voor artsen. Gordijn: ,,Chro-
Hoe meer we onze
biologische klok negeren,
hoe schadelijker dat is
nobiologie en chronotherapie helpen
behandelingen te verbeteren en bij
werkingen te verkleinen. Schrijf je
medicijnen voor dan is het belangrijk
te weten op welk moment die het
best werken. Een astma-aanval
begint bijvoorbeeld vaak 's nachts.''
Voor onze gezondheid is het be
langrijk in de pas te lopen met onze
interne klok. Hoe meer we die nege
ren, hoe schadelijker. Eet je als je vol
gens je hersenklok hoort te slapen,
dan raken de kleine klokken van slag.
Je wordt dan sneller dik, stelt René
Brant in Aap op schoenen met een
buikje, waarin hij onze gezondheid
langs de evolutionaire meetlat legt.
08:00
05:00
r 04:00
07:00
06:00
GO
Elk uur slaat
Ons panel beantwoordt al uw vragen. Over lijf en leden, hart
en ziel. Ook een vraag? Mail naar zo@persgroep.nl
- M ll -•
Psycholoog
Coach seksualiteit
Huisarts
Steven Pont
Carla Rutgers
Rutger Verhoeff
De eerste vraag is natuurlijk
waaróm uw zoon van voetbal
af wil. Houdt hij niet meer van
de sport, of speelt er bijvoor
beeld iets binnen het team
waar hij ongelukkig van is
geworden? Ten tweede is hij
wellicht klaar voor een andere
sport, dus dan wint u allebei.
Hij hoeft niet meer te voetbal
len, maar hij sport nog wel
graag. De derde optie is dat hij
gewoon niet zo van sporten
houdt. Dat kan pijnlijk voor u
zijn, maar wellicht is hij meer
geïnteresseerd in bijvoorbeeld
muziek of een andere crea
tieve richting.
Een zogenaamd 'derde milieu'
(een omgeving naast thuis en
school) is belangrijk voor een
kind, maar het hoeft niet per se
een sport te zijn en zeker niet
als een kind daar niet (meer)
met plezier naartoe gaat.
Ga dus het gesprek met uw
tienerzoon aan en vraag hem
wat hij zelf buiten school en
thuis zou willen doen. En daar
bij geldt allereerst: goed luiste
ren.
-Steven Pont
Het is mogelijk voor mannen
met een dwarslaesie om met
hulpmiddelen een erectie te
krijgen en seksuele opwinding
en orgasmes te ervaren. Som
mige reflexen vanuit de rug
gengraat blijven werken. Praat
eens met een revalidatiearts of
seksuoloog. Ook kunt u zich
verdiepen in andere manieren
van vrijen. Er zijn tantrische
methoden om seksuele ener
gie op te wekken en deze door
het lichaam te sturen, ook wel
lichaams-of dalorgasme ge
noemd. Er zijn technieken om
met een slappe penis in de
vagina te komen en dan de
energieuitwisseling tussen
penis en vagina te leren voe
len. Dit vraagt veel oefening,
doorzettingsvermogen en ge
duld. Tot slot: we focussen veel
op erectie, penetratie en or
gasme. Seks omvat meer, het
mag een ontdekkingsreis zijn
naar alle gevoelige plekken en
allerlei manieren van stimulatie.
Veel mensen met een dwars
laesie vertellen dat zij betere
minnaars zijn geworden omdat
ze op andere manieren zijn
gaan vrijen. -Carta Rutgers
Jeugdpuistjes, gewone puk
kels, ontstaan in de puberteit
doordat talgkliertjes in de huid
verstopt of ontstoken raken.
Hormoonveranderingen zorgen
ervoor dat talgkliertjes meer
talg aanmaken, dat de opper
laag van de huid dikker wordt,
dat de kliertjes door talg en
huidschilfers verstopt raken en
dat mee-eters ontstaan, die
kunnen ontsteken.
Een steenpuist kan ontstaan
als een haarzakje verstopt
raakt of als de huid wordt
beschadigd door bijvoorbeeld
strakke kleding. Bacteriën
- met name stafylokokken en
soms streptokokken - kunnen
daar, als ze in het haarzakje
terechtkomen, een ontsteking
veroorzaken. Er zijn veel men
sen die deze bacteriën bij zich
dragen, maar bij wie het geen
klachten geeft. Pas als u regel
matig een steenpuist heeft,
kunt u drager zijn van de stafy-
lokok. Dat betekent dat er een
plek op het lichaam is waar
veel van deze bacteriën zitten,
bijvoorbeeld in de neus, de
oren of rond de anus. Van
daaruit kunnen de bacteriën
zich verspreiden. Voor beide
geldt een andere aanpak,
vraag ernaar bij uw huisarts.
-Rutger Verhoeff
Onze biologische klok in
- zo weten we sinds kort
-RENÉ BRANT
Lees rechtsboven verder, bij 18 uur.
Komt de zon al op?
Chronobiologen zien
liever een jaar lang win
ter- dan zomertijd. Ons
ritme sluit het beste aan
op dagen waar we met
veel zonlicht uit bed
komen en voldoende tijd
hebben om te slapen in
het donker. Dat komt het
best overeen met per
manente wintertijd. Gor
dijn: ,,Om rustig te slapen
heb je overdag vol
doende licht nodig op de
juiste momenten. Aan
zonlicht in de avond heb
je niet veel, je hebt het
juist 's ochtends nodig.
Een jaar lang wintertijd
is daarom gezonder.''
Slechte slapers verdragen
pijntjes minder goed. Volgens
onderzoek aan de universi
teit van Californië maakt
slecht slapen je 15 tot 30
procent pijngevoeliger. Wie
uit angst voor de tandarts
de hele nacht wakker ligt,
kan de pijn alsnog beperken
met een afspraak rond
lunchtijd. Gordijn: ,,Je kunt
het best aan het begin van
de middag naar de tandarts,
want dan is je pijndrempel
het hoogst en slaat verdo
ving beter aan.'' Hoe dat
komt, is nog onbekend.
Opstaan? Na een vermoeiende werkweek
wil je lekker uitslapen. Volgens Verwijk is
dat geen goed idee. ,,Als je uitslaapt, ver
stoor je jouw ritme. Dan kun je hoofdpijn
krijgen of je juist heel gaar voelen.'' Wie
moe is, kan beter eerder naar bed gaan
en er op de gewone tijd uit komen.
Een lekker zonnige ochtend doet ons 's avonds beter
(in)slapen. „Zonlicht heeft een breder spectrum dan
lamplicht'', legt Gordijn uit. ,,Hoe meer zonlicht je
overdag ontvangt, hoe beter je 's nachts
slaapt.'' Heb je slaapproblemen of een win
terdepressie? Dan kan wintersport hel
pen. Verwijk: ,,Je bent de hele dag
actief buiten en de reflecterende
sneeuw geeft je zelfs op bewolkte
dagen zonlicht. Dat is goed voor
je melatoninepiek in de nacht
Eenmaal wakker kun je
direct sporten. Zonlicht
en beweging - er
wordt adrenaline
en endorfine aan
gemaakt - zorgen
ervoor dat je lichaam
alle systemen sneller
uit de ruststand
haalt. Je voelt je
door 'zo'n vroege
schop onder je kont'
de rest van de dag
actiever en alerter.
Fanatieke sporters
kunnen volgens Gor
dijn beter wachten. ,,De
namiddag is algemeen
het beste moment voor
grotere sportprestaties.
Dat is waarschijnlijk een
samenspel van temperatuur,
hartslag en spierkracht.''
