Weer even thuis
Op 21 maart 2011 werd het Moluks
monument onthuld op de dijk van
Westkapelle. Een gedenkteken in
brons, vlakbij het voormalig Molukse
kamp van Westkapelle. De maker,
kunstenaar Trinette Ledelay (56), is
weer even thuis bij haar beeld.
'Tijdens de
onthulling stond
mijn vader, in mijn
gedachten,
achter mij. Hij zou
trots zijn geweest
op de aandacht
voor deze
geschiedenis'
21
Alhoewel, thuis? Op
het beeld staat in het
Moluks Maleis:
'Onze reis doet ons
verlangen naar
Thuis'. ,,Het beeld is een plaats
waar betrokkenen kunnen her
denken en verwerken. En tevens
een plek waar de geschiedenis kan
worden naverteld en doorgege
ven", aldus Trinette Ledelay.
,,De ouders van mijn vader
kwamen van Savu, een van de
kleine Soenda eilanden (Nusa
Tenggara Timur). Hij is op de
kade van Kupang (Timor) op een
schip gestapt als verstekeling en
op Java terecht gekomen. Later
kwam hij als pleegzoon van een
Ambonese familie naar Neder
land. Net als de mannen van
kamp Westkapelle dienden mijn
opa en mijn vader in het Konink
lijk Nederlands Indisch Leger
(KNIL). Mijn vader kwam in 1951
in Nederland aan en heeft onder
andere in kamp Westerbork geze
ten, dat was omgedoopt tot woon
oord Schattenberg. Door de acti
viteiten van Stichting Door de
eeuwen Trouw kwam mijn vader
in Amsterdam terecht en daar
vond hij werk. Later heeft hij via
de kerk mijn moeder ontmoet.
Door overplaatsing van zijn werk
naar Woensdrecht, verhuisden
we als gezin naar Zeeland."
Veerkracht
Het monument op de dijk, dat
reikt naar de zee, lijkt een herin
nering aan 'Thuis' te willen vast
houden. Of wijst het beeld naar
het voormalige Nederlands-Indië?
Is het een luisterend oor? Veer
kracht misschien? Vanaf de plaats
van het beeld kon je het kamp
Westkapelle zien. ,,Verdriet en
leed laten zich niet eenvoudig tot
een beeld gieten", vertelt Trinette.
,,Vanuit verschillende hoeken
vertoont het beeld zijn diverse ge
zichten. Mijn Oosterse roots spe
len in mijn kunst een belangrijke
rol net als in de natuur met zijn
organische vormen. Ik vond het
een enorme eer om dit gedenkte
ken voor deze groep te mogen
maken en wilde graag plaats bie
den aan alle betrokkenen. Na het
schietincident (1956) bij het kamp
Westkapelle zijn de mannen weg
gevoerd en maanden gevangen
gehouden. De vrouwen bleven al
leen achter met de kinderen.
Motieven
Sterke vrouwen en daarom heb ik
op het monument", ze wijst op de
tekening in het bronzen beeld,
,,Oosterse en Zeeuwse motieven
aangebracht als ode aan de vrou
wen." ,,Zoals veel Molukkers is
ook mijn vader opgegroeid in een
kazerne (tangsi). Hij kwam met
zijn moeder in een Jappenkamp
terecht en is vervolgens op jonge
leeftijd bij haar weggehaald om
met andere jongens in een muni
tiefabriek te werken. En uiteinde
lijk alleen in Nederland."
,,Zowel de oorlog als de Bersiap-
tijd is een heftige periode geweest
die diepe sporen heeft nagelaten
waar veel mensen nog moeilijk
over konden praten. Op veel latere
leeftijd is mijn vader in therapie
gegaan bij Stichting Centrum '45.
Iedere familie had zijn eigen
drama. Er werd niet over gespro
ken. In die tijd moest iedereen
verder en zich aanpassen aan de
Nederlandse samenleving. Er zijn
talloze Molukse gezinnen met
schrijnende verhalen hierover.
Nederland zat in die tijd in de we
deropbouw: niet praten maar
werken. Daardoor zijn er bij ons
als de tweede en ook derde gene
ratie na de oorlog veel verhalen
van onze ouders die we nooit ge
hoord, alleen maar gevoeld heb
ben."
,,Er is mooie literatuur en kunst
voorhanden om het verleden te
begrijpen. Ik verslond boeken
over het voormalig Nederlands-
Indië zoals van Hella S. Haasse,
Jeroen Brouwers, F. Springer, Pra-
moedya Ananta Toer, maar ook
van Marion Bloem, de stem van
een tweede generatie Indische
Nederlanders. Aan het boek Ach
ter mijn glimlach van Tanja Harpe
(interviews met kinderen van
ouders die de oorlog in Jappen
kampen hebben doorgebracht)
heb ik veel gehad tijdens mijn ei
gen zoektocht. Voor mijn onder
zoek en voorbereiding van het
Moluks monument las ik het
boek van Hans Sakkers, Ambone
zenkamp Westkapelle 1956-1957, re
actie van Nederlands gezag op Mo
luks idealisme. Dat boek geeft een
duidelijk beeld over de situatie en
was een goede aanvulling op de
interviews die ik gehouden heb
met oud-bewoners van het kamp
en een inwoner van Westka-
pelle."
,,Het is belangrijk dat het ver
haal levend blijft. Ik krijg regel
matig reacties op en verhalen
over het gedenkteken.
Zo vertelde iemand me en
thousiast dat het beeld op de dijk
een hotspot langs de route van de
Kustmarathon is. Er is een man
geweest die elk jaar de marathon
liep en dan een stop maakte bij
het gedenkteken en er zijn voor-
ouders herdacht. Heel waarde
vol." ,,Het Moluks monument is
in onbewerkt brons op de dijk ge
zet. Ik werk graag op natuurlijke
wijze. Het is na de opening op 21
maart 2011, zestig jaar na de aan
komst van de eerste Molukkers,
overgegeven aan de krachten van
de natuur. Elk jaargetijde ziet het
er weer anders uit. Regelmatig ga
ik kijken met mensen die het ver
haal niet kennen. De weersom
standigheden weerspiegelen in
het beeld, de kleur is nooit het
zelfde."
Gruis
In de sokkel van het monument is
gruis uit het kamp van Westka-
pelle verwerkt. ,,Ik weet nog zo
goed dat het monument er acht
jaar geleden kwam. Een jaar daar
voor is mijn vader overleden. Tij
dens de onthulling stond hij, in
mijn gedachten, achter mij. Hij
zou trots zijn geweest op de aan
dacht voor deze geschiedenis."
Binnenkort is het weer 21
maart, de dag van de aankomst
van de eerste Molukkers in 1951 te
Rotterdam.
GO ZATERDAG 9 MAART 2019
'Iedere
familie had
zijn eigen
drama'
Trinette Ledelay bij het door haar gemaakte monument in Westkapelle: ,,Elk jaargetijde ziet het er
weer anders uit." foto dirk-jan gjeltema
Trinette (onder de vlag) bij de onthulling van het monument in 2011. foto jan de jon
LIESBETH LABEUR
