Het gedroomde leven van
Letterzetters in
Clingse bossen
8 NIEUWS
ihimJ
BOEK KLEINDOCHTER BRENGT DOODGEZWEGEN OMA
Natuurjournaal
Over oma Guusje Maes uit Hoofdplaat werd in de familie nooit
gesproken. Haar kleindochter Rosemarijn Milo ontdekte
waarom. Ze wekte haar oma tot leven in de feministische
brievenroman Een vervlogen droom, die ze later deze maand
tijdens de Boekenweek in Middelburg komt presenteren.
Bomen die op één of andere ma
nier beschadigd raken hebben
een effectieve manier om kleine
wonden in de bast te repareren.
Ze scheiden hars af en daarmee
weten ze binnendringende in
secten en andere schadelijke we
zens buiten de deur te houden.
Zeker naaldbomen zijn erg effec
tief in het produceren van hars,
zoals we gemerkt hebben na het
afzagen van een in de weg zit
tende dennentak in de tuin. Het
duurde minstens een half jaar
voordat je de boom kon aanraken,
zonder dat je handen of kleren
onder de kleverige troep zaten.
En dat ging natuurlijk de nodige
keren mis.
Bomen die verzwakt of zwaar
beschadigd zijn, hebben niks aan
die zelfgenezende kracht. Ze val
len ten prooi aan allerlei schade
lijk gedierte dat de boom versneld
aan zijn einde helpt. Zo'n plaagin-
sect waart er momenteel rond in
de Clingse bossen. Een minuscuul
kevertje dat via de schors in kwij
nende sparren binnendringt en
daar zijn verwoestende werk doet.
Het beestje wordt letterzetter ge
noemd en dat is vanwege de
prachtige knaagpatronen die de
kevertjes en hun larven vormen
onder de bast van aangetaste bo
men.
Liefdesnestje
Daar is best een bijzonder verhaal
aan verbonden. Het zijn in eerste
instantie de mannetjes van dit
nogal variabel gekleurde kevertje
die een aangetaste boom binnen
dringen. Ze graven in het hout een
soort liefdesnestje; de zoge
naamde paringskamer. Als die ge
reed is scheidt het mannetje lok-
stoffen (feromonen) uit die aan
trekkingskracht uitoefenen op de
vrouwelijke kevertjes. Eén man
netje bevrucht 2 a 3 vrouwtjes. Die
vrouwtjesletterzetters boren van-
uit de paringskamer een gang en
leggen verspreid enkele tientallen
eitjes. Daar komen larven uit die
vanuit de moedergang zijwaarts
hun eigen gang graven, en zo ont
staan prachtige patronen.
De aangetaste bomen in de
Clingse bossen worden voor een
deel geveld. Dat gebeurt met de
bomen die vlak langs een pad
staan of anderszins een gevaar
voor recreanten kunnen vormen.
Ook om bosbrandgevaar te beteu
gelen kan vellen plaatselijk nood-
Dood hout leeft,
is een bekende
spreuk onder
bosbeheerders
zakelijk zijn. Maar bomen die niet
op een gevaarlijke plek staan blij
ven gewoon staan. Dood hout
leeft! Zo luidt een bekende spreuk
onder bosbeheerders.
Onder de schors van kwij
nende sparren vestigen zich al
lerlei kleine diertjes als duizend
poten, spinnen, pissebedden en
zovoort. Die vormen een prima
voedselbron voor de in het bos
rijkelijk aanwezige spechten
(maar liefst vijf verschillende
soorten!) en voor allerlei andere
vogels. Vervolgens komen er al
lerlei paddenstoelen en mossen
die de boom verder afbreken, tot
dat er niets rest dan wat humeuze
bosgrond. Dan is de kringloop
weer rond en kan een nieuwe cy
clus beginnen.
r waren enkele foto's van
Augusta Francisca Maes,
ofwel Guusje (1891-1918).
En de gegevens van de
burgerlijke stand: haar
huwelijk, haar kinderen, haar overlij
den. Meer niet. Als moeder van twee
jonge kinderen stierf ze in 1918. Aan
de Spaanse griep, werd er gezegd, en
ze was nog zwanger ook. Op basis
van die schaarse gegevens en wat
flarden jeugdherinneringen schreef
kleindochter Rosemarijn Milo het le
ven van haar grootmoeder bijeen in
een 'feministische biografie in brief
vorm'. De titel: Een vervlogen droom.
Verslag van een te kort leven. Over
Guusje Maes, de dochter van het
echtpaar Maes van hotel Het Wapen
van Zeeland in Hoofdplaat.
Diep verscheurd
Kleindochter Rosemarijn Milo (Am
sterdam, 1945) is ervan overtuigd dat
het dramatisch verlopen leven van
haar oma invloed heeft tot op de dag
van vandaag. Tot in haar eigen leven.
Ze spreekt over haar 'diep ver
scheurde familie'. Als ze aan haar
jeugd terugdenkt, valt daarover wei
nig vrolijks te melden: ,,Mijn moeder
was heel onaangenaam en arrogant.
Gedurende mijn hele leven heb ik
nooit een vrouw gezien die ongeluk
kiger en gefrustreerder was. Ze
speelde haar kinderen tegen elkaar
uit. Omdat mijn oudste broer in de
hongerwinter van 1945 aan onder
voeding overleed, zijn we opgevoed
onder een loden deken van rouw. Ik
heb in alles geprobeerd niet te wor
den wat mijn moeder was."
Dat laatste is gelukt. Rosemarijn
Milo rondde twee studies af: eerst het
conservatorium (1962-1968) en ver
volgens rechten (1968-1975), beide in
Amsterdam. De muziek - ze is celliste
- heeft ze niet verder opgepakt. De
Ik heb nooit
een vrouw
gezien die
ongelukkiger
en gefrus
treerder was
dan mijn
moeder
irifwLML j
advocatuur wel. Van 1975 tot 1999 is
ze succesvol advocaat in Alkmaar, en
bovendien rechter-plaatsvervanger
van de Rechtbank Amsterdam.
Frankrijk is een levenslange liefde. In
1995 kocht ze er een woning, in 2006
volgde de definitieve verhuizing.
Sinds 2014 is ze gemeenteraadslid in
haar woonplaats Mey.
Feministe
Rosemarijn Milo noemt zichzelf fe
ministe. In 1970 werd haar zoon ge
boren. Haar enige kind: ,,Ik heb geko
zen voor de meest drastische me
thode om geen kinderen meer te
krijgen, een methode die mijn groot
moeder - ware die beschikbaar ge
weest - vast en zeker ook zou hebben
toegepast: ik heb me na de geboorte
van mijn eerste en enige kind laten
steriliseren. Voor mij was het 'eens
en nooit weer' en dat dus héél letter
lijk." Naderhand heeft ze wel drie
stiefkinderen helpen opvoeden.
Een doodgezwegen oma intrigeert.
Maar hoe breng je haar met zo weinig
gegevens tot leven? Een praktische
oplossing diende zich aan: ,,Brieven
schrijven doe ik al mijn hele leven.
Van mijn vijfde tot mijn dertiende
correspondeerde ik met mijn groot
vader, de weduwnaar van mijn oma
Guusje. Op mijn zevende begon ik
brieven te schrijven met mijn school
vriendinnetje Renée. Dat doe ik tot
de dag van vandaag, al 66 jaar."
Het boek is geschreven in de vorm
van een serie brieven van Guusje aan
Agaath - een gefingeerde vriendin in
Frankrijk - aan haar aanstaande echt
genoot en aan haar moeder. De eerste
is gedateerd 25 december 1912, de
laatste 15 oktober 1918. In het voor
woord zegt de schrijfster dat ze haar
oma aan het woord laat ,,over de twij
fels, eenzaamheid en angsten waar
aan zij naar mijn stellige overtuiging
ten prooi is geweest. Daarbij heb ik
geprobeerd zoveel mogelijk in haar
huid te kruipen en de brieven ge-
donderdag 7 maart 2019
Vraatbeeld van de letterzetter. foto lucien calle
Chiel Jacobusse
Een tweewekelijkse rubriek
over de natuur in Zeeland
Jan van Damme
-Rosemarijn Milo
EEN VERVLOGEN
DROOM
1 VERSLAG VAN EEN TE KORT LEVEN 1
y
ROSEMARIJN MILO
Cover van het boek
van Rosemarijn Milo.