Wat de minister
spijbelen noemt,
is schone actie
Je hebt het
recht er wat
van te zeggen als een
ander de kwaliteit
van de lucht aantast
21
René Diekstra
dinsdag 5 februari 2019
Een voedingsadvies
op maat is wel zinvol
Mensen verschillen enorm in de
mate waarin ze voedingsadviezen
opvolgen en volhouden. Sommigen
vallen goed af op een sterk koolhy-
draatbeperkt dieet, omdat bij vet-
verbranding minder hongergevoel
optreedt. Anderen vinden een eet
patroon met weinig brood en pasta
juist lastig vol te houden. Snel ge
wichtsverlies door middel van maal
tijdvervangers in het begin van een
'Een vetbeperkt of
koolhydraatbeperkt dieet
bleek nauwelijks uit te
maken: op beide verloren
mensen vijf tot zes kilo'
dieet lijkt te motiveren en te leiden
tot een beter resultaat op de lange
termijn, mits er begeleiding is om
het gewichtsverlies te behouden.
Wie wil afvallen en daarna niet
opnieuw wil aankomen, zal zijn
gedrag moeten aanpassen zodat hij
of zij dit levenslang volhoudt. Dat is
voor de een lastiger dan voor de an
der. Wat helpt, is dat een deskundige
bij zijn begeleiding oog houdt voor
de kennis, vaardigheden en mogelijk
heden die iemand heeft. Dat kan een
GGD-medewerker zijn, een diëtist,
iemand uit de thuiszorg. Samen
bepaal je hoe die optimaler kunnen
worden. Het helpt om het voedings
advies af te stemmen op iemands
voorkeuren en de sociale context
waarin hij of zij leeft: gezin, werk,
cultuur. Daarvoor heb je een profes
sional nodig, die goed luistert en
doorvraagt. Dat is nuttiger dan een
analyse van dna of van ontlasting.
Er is geen bewijs dat
genen bepalen welk
dieet beter werkt
In een groot Amerikaans experi
ment is onderzocht of genetische
variaties bepalen hoeveel gewicht
je verliest bij verschillende diëten.
Ruim zeshonderd mensen met over
gewicht werden door loting verdeeld
over een vetbeperkt of een koolhy
draatbeperkt dieet. Vervolgens werd
gekeken hoeveel gewicht de deelne
mers - met bepaalde genetische vari
aties - verloren. Dat bleek nauwelijks
uit te maken: op beide diëten was
het gewichtsverlies gemiddeld vijf
tot zes kilo, ongeacht het genetisch
profiel.
Dat wil niet zeggen dat erfelijke
factoren geen rol spelen bij gewichts
verlies of -toename. Dat doen ze
zeker wel. Er zijn echter honderden
genetische variaties die daarmee
samenhangen, elk heeft er maar een
klein of verwaarloosbaar effect op.
Ze bieden geen verklaring voor de
grote verschillen tussen mensen. Er
zijn wel een paar genetische variaties
die een groot effect op een individu
hebben, op bijvoorbeeld de eetlust-
regulatie, waardoor sommigen vanaf
hun geboorte een onstilbare honger
voelen. Maar die zijn zeer zeldzaam.
Het is niet onmogelijk dat in de toe
komst zinvolle voorspellingen te
doen zijn op basis van dna-analyses,
maar nu is dat nog niet zo.
Vijn kleinzoon van 8 en ik komen
op weg naar de supermarkt langs
een geparkeerde auto waarvan het
portier van de bijrijder half over
de stoep hangt. De motor draait
stationair. Als we er een tijdje later op de terug
weg weer langskomen, is de situatie ongewij
zigd. ,,Dat is niet goed", zegt mijn kleinzoon.
Ik mompel instemmend, maar ervaar ook een
zekere handelingsverlegenheid. Wat te doen?
Maar zo laten en doorlopen? Of aanbellen en de
betrokkene wijzen op het feit dat hier achteloos
het milieu wordt vervuild en vriendelijk maar
vastberaden vragen dat te stoppen?
Dan bedenk ik me welk rolmodel ik in deze
wil zijn voor mijn kleinzoon. ,,Kom", zeg ik,
,,loop naar de voordeur en bel aan." Die gaat
vrijwel onmiddellijk open. Er komt een man
tevoorschijn die heftig in zijn mobiel praat.
Ik wijs naar de auto en roep 'zet uit alstublieft'.
De man loopt, terwijl hij doorgaat waarmee
hij bezig is, naar de auto, doet de bestuurders
portier open, schuift de auto in en zet de motor
uit. Ik steek bij het weggaan mijn duim om
hoog, zo van 'prima'. Hij ook. Tot mijn ontroe
ring doet mijn kleinzoon hetzelfde naar hem.
Een dag later vertel ik mijn studenten psycho
logie over dit voorval. Ze willen horen wat ik
zou hebben gedaan als de man zou hebben
gereageerd in de trant van 'bemoei je met je
eigen zaken, man'. Ik wil juist horen hoe zij
zouden reageren. Er ontstaat een levendige
discussie waarin uiteindelijk twee reacties de
meeste bijval krijgen. De ene luidt: 'De kwali
teit van de lucht die je inademt is uiterst
belangrijk voor jouw gezondheid en als iemand
anders die aantast en jij spreekt hem daarop
aan, dan bemoei je je wel degelijk met je eigen
zaken, namelijk je eigen gezondheid. Dat recht
heb je'. De andere sluit daarop aan: 'Je komt ook
op voor het belang van anderen. Want iedereen
heeft recht op schone lucht'. ,,Als dat de bood
schap is die jullie willen uitdragen op de kli
maatmanifestatie van 7 februari", zegt ik, ,,dan
mag de minister dat honderd keer spijbelen
noemen, ik noem het in meerdere opzichten
schone, sociale betrokkenheid."
'Het helpt om een
voedingsadvies
af te stemmen op
iemands werk, gezin
en cultuur'
niet goed, maar voor een advies om
gezonder te eten is een analyse van
de darminhoud niet nodig. Ook
in dit geval geldt dat in de toe-
jp komst mogelijk algoritmes zijn
te ontwikkelen die een persoonlijk
advies nuttig kunnen maken, maar
vooralsnog lijken de kosten voor
een dergelijke analyse weggegooid
geld.
zich al ingeschreven in het Nestlé
Wellness Programme. In ruil voor
hun dna en een bloedmonster krij
gen ze persoonlijk voedingsadvies.
Wat die Japanners daaraan hebben,
is nog duister.
Wel is duidelijk dat de grootscha
lige inzameling van gegevens een
mooi verdienmodel kan worden.
Farmaceuten en bedrijven die dna
analyseren, drijven nu al handel.
Zo investeerde farmaceut Glaxo-
SmithKline vorig jaar 300 miljoen
dollar in 23andMe, een onderneming
die dankzij door klanten opgestuurd
speeksel uitspraken doet over hun
gezondheid. In ruil daarvoor krijgt de
farmaceut inzage in hun dna-profiel.
Dna bevat de meest persoonlijke
informatie die we kunnen afstaan
en die kan worden gebruikt en mis
bruikt. Zo willen verzekerings
maatschappij en graag uw
90? gezondheidsrisico's kunnen
inschatten. Of dat in de toe
komst leidt tot gevolgen
voor uw zorgpremie moet
nog blijken, maar on
waarschijnlijk is dat
niet.
Advies op
basis van uw
darmbacteriën
Er zijn ook bedrijven
die ons vertellen wat
we moeten doen na
analyse van de bacteriën
in onze ontlasting. Dat is
geen gek idee: het wordt
steeds duidelijker dat de
samenstelling van darm
bacteriën een belangrijke rol
kan spelen bij gezondheid en
ziekte. Er huizen driehon
derd tot duizend soorten
bacteriën in onze
dikke darm; de
invloed daarvan
op onze stofwisse
ling en ons welzijn
wordt in veel
onderzoeken over
de hele wereld beke
ken.
We weten dat
bij een gezonde,
vezelrijke voeding
de variatie in onze
darmflora groter is dan
wanneer mensen leven
op een dieet van vezelarme
snacks en suikerrijke dran
ken. Wat dat precies betekent
voor de gezondheid weten we nog
Diekstra twijfelt of
hij in het bijzijn van
zijn kleinzoon in
actie moet komen
tegen milieu
vervuiling.
Reageren? rene.diekstra@persgroep.nl
GO
FOTO GETTY IMAGES
