o
Google
weet en
bewaart
veel meer
van ons
dan het
toont in
Tijdlijn
We zien
het jaar van
Martijn aan
ons voor
bijtrekken.
'Kijk, toen
reed ik
naar Italië'
Geen
ander
bedrijf ter
wereld is zo
dominant
aanwezig
in ons leven
vens zijn privé, maar blijken evengoed bezit
van het grootste techbedrijf ter wereld.
Terwijl we het jaar van Martijn aan ons
voorbij zien trekken - 'kijk, toen reed ik naar
Italië' - bekruipt ons een onprettig gevoel.
Niet in de laatste plaats omdat wij - bepaald
geen nerds, maar ook zeker geen digibeten -
ons niet realiseerden dat we ooit toestemming
hebben gegeven om dit allemaal op te slaan.
We hebben wel eens wat gelezen over de data-
honger van Google, en weten ook wel dat we
gebruikersovereenkomsten en privacyvoor-
waarden altijd accepteren zonder ze te lezen,
maar dat dit het gevolg zou zijn...
Gevaarlijk
Ook vragen we ons direct af wat deze gege
vens kunnen veroorzaken. Eén locatie zegt
misschien niet veel, maar we hebben het hier
over honderdduizenden plekken met bijbeho
rende tijdstippen. Bovendien: als je nu niets te
verbergen hebt, is dat morgen misschien wel
anders. Ooit lazen we een anekdote die dat
haarfijn duidelijk maakte. In het boek Je hebt
wel iets te verbergen van onderzoeksplatform
De Correspondent staat het verhaal over een
rabbijn die de namen en adressen van leden
van zijn joodse geloofsgemeenschap tijdens
de Tweede Wereldoorlog verstopte in zijn pla
fond. Jaren na de oorlog werd het boekje ge
vonden. Als de Duitse bezetter het adresboek
zou hebben gevonden, waren in een klap tien
tallen levens in gevaar. En ook dat waren gege
vens waar ooit niemand zich zorgen over
maakte.
De gegevens die we hebben gebruikt om
een animatie te maken, komen uit een zoge
naamde 'take-out' van Martijns account. Met
de functie Takeout biedt Google zijn gebrui
kers de mogelijkheid om opgeslagen gegevens
te downloaden en in te zien. Het is een moge
lijkheid die bij het grote publiek nauwelijks
bekend is, maar al ruim zes jaar bestaat.
Google loopt er ook niet mee te koop: pas na
dieper zoeken in ons account verschijnt de
mogelijkheid om gegevens te downloaden op
ons scherm.
Hoewel Takeout ons veel meer mogelijkhe
den biedt, kiezen we ervoor alleen de locatie
gegevens te downloaden. Na een paar minu
ten wachten staat er een bestand op de harde
schijf. Het blijken coördinaten, gekoppeld aan
tijdstippen. We filteren alleen gegevens over
2018 en geven die in chronologische volgorde
weer op een kaart. En zo komt Martijns leven
in 2018 in beeld.
Weggestopt
Eén ding maakt het weggestopte Takeout glas
helder: Google weet en bewaart veel meer van
ons dan het ons toont in het veel gebruiks
vriendelijkere Tijdlijn. Dat maakt gebruik van
Google Maps - Googles eigen kaartendienst -
en laat op overzichtelijke wijze zien waar je als
Google-gebruiker zoal bent geweest. Maar in
tegenstelling tot de duizenden registraties van
Takeout toont Tijdlijn maar 331 locaties van
Martijn in 2018.
Om een eerlijk vergelijk te maken tussen
wat Google met Tijdlijn suggereert te weten
en wat het bedrijf echt over een gebruiker op
slaat, besluiten we alle locaties uit Takeout op
een kaart te zetten. Maar dat is niet gemakke
lijk. Google levert de locatiegegevens namelijk
aan in een zogenaamd JSON-bestand, een be
standsformaat dat voor niet-techneuten on
bruikbaar is. We zoeken naar een oplossing en
op een website voor programmeurs vinden we
een programma dat ons bestand kan omzetten
naar een toegankelijk Excel-bestand. Waarom
maakt Google het ons zo moeilijk, is de vraag
die we hardop stellen. Het zijn toch onze data?
Als we de gegevens uit het Excel-bestand op
een kaart zetten, schrikken we ons rot. Meer
dan 800.000 stipjes doemen voor ons op. Met
een realiseren we ons dat we op deze kaart
elke beweging terugzien die Martijn de afgelo
pen vijfjaar maakte. Elke keer van huis naar
werk, elk bezoekje aan de school van de kinde
ren, en elke vakantie met het gezin. Dit is dus
wat Google echt over ons weet.
Allerlei vragen schieten door ons hoofd. Wat
doet Google met deze data? Wie kan er alle
maal meekijken? Wat zijn de risico's voor ons
zelf? En waarom wisten we dit niet?
Klanten
We willen het Google vragen. Gewoon als ge
bruiker, die geschrokken is over wat hij ziet.
Maar wat blijkt? Google heeft voor klanten
geen e-mailadres waarop een vraag kan wor
den gesteld. We zijn verbluft. De e-mailgigant
met meer dan 1,5 miljard gebruikers wereld
wijd heeft gewoon geen e-mailadres voor vra
gen! We vinden wel een oud faxnummer in
Amsterdam, en besluiten onze vragen dan
maar te faxen. Er komt geen reactie op.
Hoe langer we graven in onze locatiegege
vens, hoe groter onze verbazing. Met name
over onze privacy, of eigenlijk het gebrek daar
aan, beginnen we ons zorgen te maken. Want
Google mag in de privacyvoorwaarden dan
wel beloven nooit locatiegegevens (of andere
identificerende informatie) aan derden te ver
strekken, maar in dezelfde voorwaarden wor
den al uitzonderingen genoemd. Bijvoorbeeld
dat gegevens wel worden gedeeld met 'part
ners en andere vertrouwde bedrijven of indi
viduen', maar nergens staat wie dat zijn.
We vragen ons bovendien af hoe je al die ge
gevens op onze kaart kunt gebruiken zonder
prijs te geven wie de persoon achter die gege
vens is. Op de kaart met alle 800.000 registra
ties van Martijns account komt direct een aan
tal privacygevoelige zaken naar voren. Zijn
woonadres en werkplek bijvoorbeeld, die zon
der enige extra informatie direct uit de kaart
springen. Op het woonadres in Hengelo, dat
we hier uit privacyoverwegingen niet noe
men, vinden we bijvoorbeeld meer dan 70.000
registraties. Hoezo privé? Iedereen die de gege
vens heeft, kan zien om wie het gaat.
We beginnen na te denken over een andere
kwetsbaarheid: de manier waarop we zelf ons
account beveiligen. Wij maken ons namelijk
vooral zorgen over hoe Google met onze gege
vens omgaat, maar doen we er zelf wel alles
aan om onze gegevens te beveiligen? Wijzigen
we regelmatig onze wachtwoorden? Weten
we waar we allemaal toestemming voor ge
ven?
Website Haveibeenpwned.com toont aan
dat van 6,4 miljard e-mailadressen de combi
natie inlognaam en wachtwoord op internet
rondzwerven. Wie dat wachtwoord van ons
Google-account heeft, kan direct onze locatie
gegevens downloaden. En zelfs als een wacht
woord nog niet is uitgelekt, is de kans best
groot dat dat alsnog keer gebeurt.
Want volgens recent onderzoek mag dan 71
procent van de Nederlanders zich zelf verant
woordelijk voelen voor z'n internetveiligheid,
uit diezelfde studie blijkt dat de meesten hun
wachtwoorden niet vaak genoeg veranderen.
We behoren zelf ook tot die groep, beseffen
we. Eigenlijk staat de deur naar ons privéleven
daarmee wagenwijd open.
Googlegebruik
De macht van Google liegt er niet om. 77 pro
cent van de internetgebruikers gebruikt de
Google-zoekmachine om bij informatie te ko
men, e-maildienst Gmail wordt door meer
dan 1,5 miljard mensen gebruikt, en bestu
ringssysteem Android, in 2005 overgenomen
door Google, draait wereldwijd op meer dan
80 procent van alle mobiele telefoons. Geen
ander bedrijf ter wereld is zo dominant aan
wezig in ons leven.
Zelfs Facebook tipt niet aan Google als het
gaat om het verzamelen van zo veel en ex
treem gedetailleerde persoonsgegevens. En
1
dan gaan al die gegevens volgens experts ook
nog eens langs de Amerikaanse inlichtingen
dienst.
Hoe meer we in de datadrift van Google
duiken, hoe meer ons het gevoel bekruipt dat
we wel heel naïef moeten zijn om dit allemaal
toe te staan. Tegelijkertijd realiseren we ons
dat er eigenlijk geen manier terug is, omdat
we het vastleggen van onze gegevens al jaren
lang hebben toegestaan.
Als we deskundigen vragen hoe het kan dat
mensen zich nooit massaal tegen Google heb
ben gekeerd, is het antwoord vaak als volgt.
'Google is gewoon extreem goed. De diensten
zijn superslim en het bedrijf heeft een heel
vriendelijk en betrouwbaar imago.'
Dat blijkt bijvoorbeeld uit de manier
waarop Google zichzelf presenteert als het om
privacy gaat: in kleurrijke video's wordt bena
drukt dat het de privacy heel serieus neemt.
Dat gevoel wordt versterkt door gebruikers de
mogelijkheid te bieden hun gegevens te
downloaden.
Bovendien moeten we niet doen alsof
Google alleen maar iets vreselijks is, horen we.
Het bedrijf zorgt er bijvoorbeeld ook voor dat
we in zijn zoekmachine alleen maar relevante
informatie te zien krijgen. Als je een andere
gebruikt zonder persoonlijke zoekresultaten,
zoals DuckDuckGo, mis je veel relevante in
formatie, maar bescherm je ook je privacy.
Waarom?
Maar dan naar de one million dollar question:
waarom wil Google zo veel over ons weten?
Waarom slaat het bedrijf zo veel op, en
waarom bewaart het de data zo lang? Die
800.000 locatiegegevens vormen nog maar
een fractie van wat het allemaal verzamelt.
Bovendien vergeet Google niets en wordt de
stapel persoonlijke data over iedere gebruiker
elke dag hoger. Martijns bestand beslaat al 6
gigabyte, waarbij het aantal opgeslagen loca
ties jaarlijks toeneemt, tot meer dan 200.000
stuks in 2018.
Het antwoord op de 'waaromvraag' is sim
pel: geld. Google verdient geld met onze gege
vens. Niet door ze te verkopen aan derden -
dat is althans niet bekend - maar door adver
tenties aan ons te tonen. Dat werkt als volgt:
een bedrijf wil zijn producten onder de aan
dacht brengen van een bepaalde doelgroep,
bijvoorbeeld Twentse vrouwen van 18 tot 25
jaar die van paardrijden houden, maar ook van
witte wijn. Google biedt die mogelijkheid.
Alle gegevens die over ons worden verza
meld, leiden namelijk tot zeer gedetailleerde
profielen over onszelf. Onze locaties, maar ook
zoekopdrachten, aankopen op internet en ga
zo maar door. Zo'n profiel wordt gebruikt om
jou op websites de advertenties te tonen die
het beste bij jou passen. En omdat Google de
meeste data heeft, kan het de beste profielen
maken en is het dus het interessantst voor ad
verteerders.
Deskundigen
De gemaakte profielen worden niet door men
sen in elkaar gezet, vertellen deskundigen ons.
Ze worden gemaakt door middel van machine
learning, een proces waarbij computers zelf
standig leren naarmate ze meer data hebben
gezien. Het systeem ontwikkelt daarmee een
zogenaamd algoritme, dat onze gegevens op
waarde schat en zo een profiel bouwt.
Het aanbieden van gepersonaliseerd adver
teren levert Google enorm veel geld op. In 2017
verdiende Google ruim 95 miljard dollar -
ruim 83 miljard euro - met advertenties waar
voor onze gegevens worden gebruikt. Dat
maakt onze data veruit de grootste inkom
stenbron voor het op twee na waardevolste
bedrijf ter wereld.
En dat allemaal omdat Google meer over ons
weet dan wijzelf. Zonder dat we ons dat ooit
realiseerden.
GO ZATERDAG 2 FEBRUARI 2019
O
