II
8 ZEELAND
JUBILEUM 250 JAAR
De laatste
arend van
Middelburg
Op zee kwam
er een tweede
Armada aan
Hun schelp
is een wonder
op zich
Bijzondere
vondst in Pas
van Terneuzen
Het Koninklijk
Zeeuwsch
Genootschap der
Wetenschappen
bestaat 250 jaar.
Alle reden voor een
feest, een heel jaar
lang. Het
genootschap
koestert het
verleden, maar kijkt
ooknaar de
toekomst.
donderdag 31 januari 2019
,,Deze kaart toont Westelijk
Staats-Vlaanderen in 1639.
Het strijdtoneel van de Tach
tigjarige Oorlog had zich in de
jaren daarvoor verplaatst naar
Vlaanderen met aanvallen van
het Staatse leger op Antwerpen
en Gent. Op zee naderde een
tweede Spaanse Armada de
Vlaamse kust. In dat cruciale
jaar stelde David van Orliens,
majoor van de stad Sluis voor
de Staten van Zeeland, deze
kaart samen: vestingen en for
ten die de zeegaten en vaarten
afsluiten en daartussen geïn
undeerde polders."
,,Dit was een bij zondere vondst
in de Pas van Terneuzen tij
dens de jaarlijkse fossielenvis-
tocht op zaterdag 5 juli 2003 in
de Westerschelde. Het betreft
een nagenoeg complete klep
van de schelp Pseudamus-
sium princeps."
,,Deze gigantische pecten- of
weekdierensoort kennen we
uit vroeg-Pliocene afzettingen
(5 tot 2,5 miljoen jaar geleden).
Vanwege de afmeting - deze is
15,5 centimeter breed - en de
dunschalige schelp werden
voordien alleen fragmenten
gevonden."
Jan van Damme
Middelburg
Een anekdote, afkomstig
van Jan de la Hayze.
Met zijn 88 jaar is hij
één van de oudste ac
tieve leden van het ge
nootschap. We gaan terug naar het
jaar 1959, het jaar dat De la Hayze
zich als huisarts in Middelburg
vestigt. Hij wordt meteen lid en
schuift voor zijn eerste genoot
schapslezing aan in het vereni
gingsgebouw in de Wagenaar-
straat in Middelburg. Een profes
sor uit Gent vertelt over de groei
ende stenen van Oostburg. ,,Een
bijzonder soort mos", zegt de oud
huisarts, ,,ik heb het opgezocht."
Halverwege de voordracht stapt de
conciërge binnen. 'U had gebeld',
zegt hij tegen de voorzitter. Nee,
dat had de voorzitter niet. Enkele
minuten later staat de conciërge er
weer: 'Er is toch echt op de bel ge
drukt'. Na wat rondkijken blijkt
één van de achtenswaardige leden
in slaap gevallen te zijn, met zijn
hoofd tegen de wand, op de bel
knop. De la Hayze: ,,Later vertelde
ik in Leiden tegen mijn studiege
noten: waar ik nu toch terecht ben
gekomen, het lijkt wel de vorige
eeuw."
Het verhaal van de gepensio
neerde huisarts schetst precies het
probleem waarmee het Zeeuws
Genootschap lang te kampen
heeft gehad. Beetje stoffig, beetje
oubollig, beetje bejaard. De tijd dat
je alleen na ballotage lid kon wor
den, is echter al tientallen jaren
voorbij. Ieder lid is van harte wel
kom. Met titel, zonder titel, gestu
deerd of vooral praktijkgericht.
Genootschapsvoorzitter Hugo
Schorer en voorzitter Maarten
Steenbeek van de 'stuurgroep ju
bileum' gaan er eens goed voor zit
ten. Zeker, hun genootschap heeft
met een stevige terugloop van het
aantal leden te kampen gehad, van
pakweg zestienhonderd in 1992
naar een ruime zevenhonderd nu.
Maar er is hoop. Volgens Maarten
Steenbeek - lid sinds 1997 - zijn er
de laatste jaren tientallen nieuwe
Genootschapsvoorzitter Hugo Schorer (links) en voorzitter Maar
ten Steenbeek van de 'stuurgroep jubileum'. foto lex de meester
aanmeldingen, de afkalving is ge
stopt.
Hugo Schorer - lid sinds 1992 -
wil het graag breder zien. Er zijn
in Nederland nog meer eeuwen
oude genootschappen, zoals de
Koninklijke Hollandsche Maat
schappij der Wetenschappen en
het Bataafs Genootschap voor
Proefondervindelijke Wijsbe
geerte, maar geen enkele is op een
zo breed terrein actief als het
Zeeuwse. Schorer: ,,Wij beheren
We hebben misschien
minder leden dan
vroeger, maar er zijn
meer activiteiten
- Hugo Schorer
een enorm brede collectie erfgoed
die nog steeds met aanwinsten
wordt uitgebreid. En met lezingen,
symposia en publicaties doen we
aan actieve kennisoverdracht. We
hebben misschien minder leden
dan vroeger, maar er zijn meer ac
tiviteiten." Betrekkelijk nieuw is
de samenwerking met het UCR,
University College Roosevelt in
Middelburg. Daar is een door het
genootschap betaalde docent - fel-
low - actief, die colleges geeft en
onderzoek doet naar de collecties.
Archeologische voorwerpen, na-
turalia (opgezette dieren), boeken,
muziekinstrumenten, handschrif
ten, fossiele botten, schelpen, vol
kenkundige voorwerpen, kaarten
en prenten, schilderijen, aarde
werk, zilver, textiel. Die opsom
ming van de in de loop der eeu
wen opgebouwde verzameling is
ongetwijfeld niet volledig. Het ge
nootschap heeft geen eigen mu
seum meer. De collecties zijn on
dergebracht in het Zeeuws Mu
seum, ZB Bibliotheek van Zee
land, Zeeuws Archief en in de de
pots van de stichting Zeeuws Erf
goed. ,,We zijn heel tevreden over
de samenwerking", aldus Maarten
Steenbeek. Dat het genootschap
zowel in de ZB Bibliotheek van
Zeeland als in het Zeeuws Archief
een eigen kamer heeft, versterkt
dat gevoel. Hoe levend de collec
ties zijn bleek nog afgelopen week,
toen bekend werd dat twee mari
tieme schilderijen van de familie
Patijn uit Bloemendaal, die al in
het Vlissingse muZEEum te zien
zijn, aan de genootschapsverza
meling mogen worden toege
voegd.
Regenten met tijd, geld en sta
tus: die tijd is volgens de beide
voorzitters al minstens een halve
TOPSTUKKEN
Gerard Heerebout, con
servator Naturalia
,,Het wapen van Middelburg is
een rood schild met een gou
den burcht, gedragen door een
naar rechts kijkende arend. De
arend was dus belangrijk en
eeuwenlang stond er voor de
vleeshal van het stadhuis een
arendshuisje, met daarin (se
dert 1592) een of meer arenden.
In 1858 werd het arendshuisje
afgebroken. De laatste arend
zou in de collectie van het
Zeeuws Genootschap geëin
digd zijn."
Dirk de Vries, conservator
Zelandia Illustrata
Herman Nijhuis, Natuur
historische collectie
,,Nautilussen zijn schelpdra-
gende inktvissen. Hun schelp
is een wonder op zich. Bij een
doorgezaagde schelp zien we
een grote kamer waar het dier
in leeft. Daarna een spiraal van
kamers verbonden door buis
jes, waar het dier gas in kan
pompen of er uithalen. Dit
geeft het dier stijg- of daalver-
mogen. In de doorsnede vin
den we de gulden snede terug.
Kortom: een intrigerend
kunstwerk in de natuur."
Freddy van Nieulande, Na
tuurhistorische objecten
GO
Genootschap vo
FOTO'S DIRK-JAN GJELTEMA
