quantumcomputer
In zoektocht naar verbanden
is een complot zo geboren
Dit zegt de wetenschap
Eureka! Perfect model voor celstudie
3
Ons brein pikt
ook allerlei
denkbeeldige
verbanden op'
'Je zou interessante
kosmologische
problemen kunnen
simuleren op een
quantumcomputer'
23
dekking probeerde Kouwenhoven het majora-
nadeeltje klaar te maken voor gebruik als qubit.
In De Race is te zien dat niet alles van een leien
dakje gaat, zoals vaak in de wetenschap. Gefrus
treerde promovendi, jarenlange experimenten
die tot niets lijken te leiden en apparaten die
constant kapot zijn, passeren de revue. Is de fi
nish inmiddels in zicht? ,,Het doel was om aan
het einde van De Race de majorana-qubit te heb
ben'', zegt Kouwenhoven. ,,We hebben ontdekt
dat we wat stappen terug moesten nemen om
uiteindelijk de grote sprong voorwaarts te kun
nen maken. We moesten nieuwe materialen
ontwikkelen, daarvoor was een gigantisch appa
raat nodig. Dat is in de film goed te zien. Inmid
dels werkt dat allemaal en zijn we bezig de eind
jes aan elkaar te knopen en een qubit te bouwen.
Maar één qubit maakt natuurlijk nog geen quan
tumcomputer. Het doel is dit jaar één goede
qubit te kunnen produceren. Als dat lukt, kun
nen we er daarna meerdere bij elkaar gaan zet
ten.''
Speculatie
Wie gaat winnen, is speculatie, maar duidelijk is
dat de race langzaam verschuift van de universi
teiten naar de techgiganten. ,,Twee, drie jaar ge
leden hebben de bedrijven het een beetje over
genomen'', schetst Kouwenhoven. ,,IBM,
Google, Microsoft en Intel, tegenwoordig ook
Alibaba, Tencent en Toshiba, noem maar op.
Deze bedrijven hebben zo'n grote hoeveelheid
geld en mensen tot hun beschikking, dat ik niet
verwacht dat de eerste quantumcomputer nog
bij een universiteit gebouwd zal worden.''
Om deze reden ging Kouwenhoven, oorspron
kelijk verbonden aan de TU Delft, een samen
werking aan met Microsoft. Dat resulteerde in
een spiksplinternieuw Delfts Microsoftlab, on
der leiding van Kouwenhoven. Maar hoe belang
rijk is het nou eigenlijk om de race te winnen?
„Wetenschappelijk gezien is het gewoon heel
interessant om de eerste te zijn.'' Kouwenhoven
weet in al zijn nieuwsgierigheid al wat hij de
quantumcomputer als eerste zou voorschotelen.
,,Ik zou heel graag zien hoe hogetemperatuursu-
pergeleiding in elkaar zit. Ook zijn er heel inte
ressante kosmologische problemen die je zou
kunnen gaan simuleren op een quantumcom
puter, dat lijkt me wel leuk. En dan kunnen an
dere mensen medicijnen gaan ontwikkelen.''
Het internet staat er vol mee: complottheorieën. De een nog vreemder dan de ander.
Waarom geloven sommige mensen in samenzweringen?
De maanlanding werd gefilmd in
Hollywood. De aarde is eigenlijk
zo plat als een dubbeltje. De aan
slagen op de Twin Towers waren
een inside job. En de wereld wordt
in werkelijkheid geregeerd door
buitenaardse reptielen die onder
de aardkorst leven.
Er zijn nogal wat mensen die er al
lerlei wilde en onbewezen theo
rieën op na houden. Maar waarom
eigenlijk? Dat heeft een aantal re
denen, zegt sociaal psycholoog
Michiel van Elk van de Universi
teit van Amsterdam. Hij deed on
derzoek naar het geloof in samen
zweringen en sprak hiervoor met
verschillende complotdenkers.
,,Als mens zijn we zo geprogram
meerd dat we altijd een verklaring
wensen. We hebben de behoefte
aan een gesloten wereldbeeld,
waarin alles klopt en alles met el
kaar samenhangt. Gebeurt er iets
vreemds, dan gaan we instinctief
op zoek naar verbanden die het ge
beurde verklaarbaar maken.''
En dat gaat niet altijd goed. Van
Elk: ,,Ons brein pikt namelijk ook
allerlei denkbeeldige verbanden
op, ofwel zaken die verband met
elkaar lijken te houden maar dat in
werkelijkheid helemaal niet doen.
Dat legt de basis voor afwijkende
ideeën en het geloof in samen
zweringstheorieën.''
Daarbij zijn mogelijk ook groeps-
factoren van invloed. Volgens
sommige psychologen is het ver
spreiden van en geloven in com
plotten van oudsher een manier
om coalities te vormen. ,,Dus dat je
samen in rare ideeën gelooft en zo
een groepsband smeedt'', zegt Van
Elk. Zo kregen de nazi's grote aan
tallen aanhangers door te roepen
dat er een Joods complot was om
Duitsland te vernietigen.
Maar waarom gelooft de een wel
en de ander niet in complotten?
,,De ene mens is van nature analy-
tischer, de andere is intuïtiever.
De intuïtieve mens reageert snel
en reflecteert niet bij gebeurtenis
sen, terwijl de analytische mens
wat meer de tijd neemt en langer
nadenkt. Intuïtieve mensen zijn
hierdoor gevoeliger voor complot-
denken.''
Daarbij speelt mogelijk ook het
opleidingsniveau van mensen een
rol. ,,Hoger opgeleiden zijn over
het algemeen minder vatbaar voor
samenzweringstheorieën dan la-
ger opgeleiden, omdat ze vaardiger
zijn in het ontleden van informa
tie en vinden van betrouwbare
bronnen.''
Moeten mensen leren kritischer
na te denken? ,,Is onderzocht,
maar de resultaten stemmen wei
nig hoopvol. De proefpersonen
passen de geleerde vaardigheden
niet toe.''
Dat komt mogelijk doordat com
plotdenkers moeilijk te overtui
gen zijn, denkt Van Elk. Hij sprak
onder meer met mensen die in
chemtrails geloven, de theorie dat
vliegtuigen chemische sporen in
de lucht achterlaten om ons te
beïnvloeden. „Complotdenkers
kunnen altijd weer dingen toevoe
gen aan hun theorie, waardoor ze
toch 'gelijk' hebben. Bovendien
kunnen ze de criticus altijd het
verwijt maken dat hij of zij tot de
groepering behoort die de betref
fende samenzwering in stand wil
houden.''
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer Jeroen
Pasterkamp (46),
hoogleraar
neuropsychologie
aan de VU.
,,Het menselijk brein is
een even complex als be
langrijk orgaan en
bestaat uit bijna 90 mil
jard zenuwcellen. Ik ben
vooral geïnteresseerd
in verbindingen in die
hersenen en hoe deze
ontstaan. Als ik begrijp
hoe het normaal werkt,
dan kan ik ook meer in
zicht krijgen in wat er
misgaat bij bijvoorbeeld
alzheimer, epilepsie of
ALS.
Waar is er sprake van ver
keerde verbindingen of
waar zie ik een molecu
laire verandering? Dat zijn
vragen die ik wil beant
woorden en dat doe ik
onder meer door onder
zoek te doen op brain
organoids, ook bekend als
minihersenen. Dat zijn
kleine stukjes hersen
weefsel die we in het
laboratorium vanuit huid
cellen van de mens kwe
ken.
Onlangs hebben we een
nieuw brain organoid-
model ontwikkeld met
hersenimmuuncellen,
microglia, er in. De micro-
glia ruimen afval op, bij
voorbeeld dode zenuw
cellen, en bepalen hoeveel
en welke contacten er zijn
tussen zenuwcellen.
Onderzoekers over de
hele wereld waren al jaren
op zoek naar dit model en
het werd ons min of meer
in de schoot geworpen
toen we een brain organoid
uitleenden aan een col
lega die onderzoek doet
naar microglia. Tot haar
en onze verbazing bleken
de brain organoids vol met
microglia te zitten en had
den we opeens een per
fect model om deze cellen
tot in detail te bestuderen.
Defecten in microglia
worden in veel hersen
ziekten gevonden, maar
hoe ze zijn aangedaan en
waarom dit tot ziekte leidt
is grotendeels onbekend,
omdat het lastig was om
aan menselijk hersenma-
teriaal te komen.
Als we deze dingen we
ten, kunnen we betere
therapieën ontwikkelen
en testen.''
GO ZATERDAG 26 JANUARI 2019
qubit
De Race - hoe bouw je een quantumcompu-
ter? is maandag 4 februari om 20.25 uur
te zien op NP02.
w Kijk op de site
J bij /wetenschap
jr.-,:-
KAJ VAN ARKEL
Ook een vraag over wetenschap?
wetenschap@persgroep.nl
-Jim Jansen
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewStientiSt en met l f vanvnederland
