veel meer mee doen'
Sfeerverlichting op kantoor
neemt gevoel van kou weg
Dit zegt de wetenschap
Eureka! Begin altijd met anekdote
Via app bepaalt
medewerker zelf
licht en klimaat
op de werkplek
Als je een liedje
in je hoofd
afspeelt,
reageren de
hersenen alsof
je het liedje ook
echt hoort
23
van een specifiek liedje. Als mensen
verdrietig zijn, hebben ze de neiging
naar weemoedige muziek te luisteren
in plaats van vrolijke. „Muziek is een
veilige manier om negatieve gevoe
lens te verkennen.''
Sommige muziekgenres worden
sterk geassocieerd met 'negatief.
Fado- en operanummers zijn vaak
verdrietig, death metal drukt boos
heid uit. ,,Dat zit deels in bepaalde as
pecten van muziek, zoals het soort
akkoorden. Liedjes in een mineur
toonsoort worden als verdrietig be
schouwd. Consonante noten klinken
goed samen, maar disso-
nante noten geven een
ruw geluid en dat vinden
mensen negatief klinken.''
Veel sporters gebruiken
muziek met een harde, re
gelmatige beat om zichzelf
voor een wedstrijd of trai
ning op te peppen. Strijd
liederen als Eye of the Tiger
helpen om jezelf als on
overwinnelijk te presente
ren en je tegenstander te
intimideren.
Schaefer doet vooral on
derzoek naar de toepas
sing van muziek in de ge
zondheidszorg. ,,We kun
nen daar veel meer met muziek dan
we nu doen. Het is belangrijk dat we
specifiek maken wat we willen aan
pakken. Bij dementerenden helpt
muziek nauwelijks bij verbetering
van het geheugen, maar kan het wel
helpen bij onrust, angst of paniek.
We kunnen proberen patiënten re
laxter een operatie in laten gaan met
kalmerende muziek die effect heeft
op de spierspanning en hartslag.''
Autisme
Bepaalde elementen uit de muziek
kunnen behulpzaam zijn voor een
specifieke groep patiënten en proble
men. Waar de ene muziektherapie
mensen met autisme kan helpen te
communiceren, daar kan een andere
toepassing van muziek iemand met
parkinson helpen lopen.
Concluderen dat muziek als medi
cijn gebruikt kan worden, gaat Schae-
fer nog te ver. „Interventies kunnen
we pas goed inzetten als we een idee
hebben van de onderliggende me
chanismen in het brein. Wat gebeurt
er in het lichaam als je muziek hoort?
Ik onderzoek onder meer de invloed
van muzikaal ritme bij bewegingsre-
validatie. Een beat of bepaald ritme
kan mensen wellicht helpen bij een
stabielere beweging of betere timing.
Maar misschien zijn ook juist moti
vatie en plezier hierin belangrijk.''
Als iets uniek is voor de mens, dan
is het dat we bij het horen van mu
ziek automatisch de neiging hebben
mee te bewegen of te klappen. Be
kend zijn de filmpjes van de papegaai
die meebeweegt op muziek van de
Backstreet Boys of de zeeleeuw die
danst op het nummer Boogie Wonder
land.
,,Die dieren kunnen dat, omdat het
is aangeleerd of wordt aangemoedigd
door mensen. Een aap kan dat weer
niet. Sommige dieren kunnen ont
zettend goed tonen horen, maar die
functie lijkt anders te zijn dan hoe
wij naar muziek luisteren. Bewegen
op muziek, zoals wij dat doen, lijkt
uniek te zijn voor de mens.''
Op kantoren is het altijd óf te koud óf te warm. Dat hoef niet per se via de
thermostaat te worden geregeld. Ook de verlichting kan een rol spelen.
Kijk op de site
bij /wetenschap
KAJ VAN ARKEL
Waarom zitten vrouwen rillend
op kantoor, terwijl hun manne
lijke collega's in een T-shirt rond
lopen? Daar is een simpele verkla
ring voor. De werktemperatuur is
afgestemd op het lichaam van de
gemiddelde man. „En omdat vrou
wen over het algemeen een tragere
stofwisseling hebben dan man
nen, vinden ze het eerder koud en
geven ze de voorkeur aan warmere
ruimtes'', vertelt gezondheidswe
tenschapper Marije te Kulve.
Te Kulve heeft mogelijk een op
lossing voor dit probleem gevon
den. Niet de thermostaat hoger
draaien, maar een lamp met 'aan
genaam' licht ophangen. Te Kulve
onderzocht bij 65 vrouwen het ef
fect van verlichting op de tempe-
ratuurbeleving. Uit haar studie
blijkt dat de kleur en felheid van
verlichting een ruimte kouder of
warmer kan laten aanvoelen dan
deze in werkelijkheid is. Ze pro
moveerde onlangs op dit onder
werp aan de Universiteit Maas
tricht.
Hoe we licht ervaren - warm of
koud - is afhankelijk van de kleur-
temperatuur. Deze wordt uitge
drukt in graden Kelvin (K). Daar
voor geldt: hoe hoger de kleurtem-
peratuur, hoe kouder het licht. Bij
1200K - de kleurtemperatuur van
een kaarsvlam - spreken we van
warm licht. Bij 5600K - de kleur-
temperatuur van daglicht - spre
ken we van koud licht. Warm licht
heeft een rode of gele gloed, koud
licht een witte of blauwe gloed.
Die kille kantoorlampen eruit
en sfeerverlichting erin, zou je
zeggen, maar dat is te makkelijk
gedacht. Wat als 'aangenaam'
wordt ervaren, varieert per indi
vidu. „De een vindt verlichting te
koel, de ander te warm. Weer een
ander vindt het schijnsel te fel, of
juist te zwak", aldus de onder
zoekster.
Te Kulve kan de onderlinge ver
schillen in voorkeur niet verkla
ren. Dat vergt verder onderzoek.
Wel zou het zo kunnen zijn dat
ons geslacht van invloed is. An
dere studies suggereren dat man
nen eerder kiezen voor koeler
licht, terwijl vrouwen de voorkeur
geven aan warmer licht. Wat mo-
gelijk ook een rol speelt, is de cul
turele achtergrond van mensen.
„In landen met een tropisch kli
maat gebruikt men thuis of op de
werkplek vaak koude verlichting.
In landen met een gematigd kli
maat, zoals Nederland, neigt men
eerder naar warme verlichting.''
Hoe verbeteren we dan wel de
kantoortemperatuur? Te Kulve
denkt aan een systeem waarbij
werknemers zelf kunnen bepalen
hoe warm of koud hun plek is. Dat
gebeurt al in The Edge te Amster
dam, het slimste kantoorgebouw
van Nederland. Met behulp van
een app kunnen medewerkers het
licht en klimaat van hun individu
ele werkplek regelen.
Volgens Te Kulve zorgt een der
gelijk systeem niet alleen voor een
prettigere werkomgeving, maar
bespaart het ook op de stookkos
ten. Door slim gebruik te maken
van licht en kleur kan de airco of
thermostaat een standje lager.
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment.
Dit keer Ionica
Smeets (39),
hoogleraar
wetenschapscom
municatie bij de
Universiteit Leiden.
,,Toen ik nog wiskundige
was, kon je mij 's nachts
wakker maken en op com
mando kon ik vertellen
wat voor onderzoek ik aan
het doen was en waarom
het belangrijk was. Dat
was heel praktisch voor
mij.
Als hoogleraar weten
schapscommunicatie doe
ik onderzoek naar hoe we
tenschappers en universi
teiten communiceren. Ik
vind het belangrijk dat
kennis gedeeld wordt en
dat universiteiten naar
buiten treden. Het onder
zoek wordt er mooier
door en de impact groeit.
Ik onderzoek wat wel en
niet werkt in de weten
schapscommunicatie.
Mijn eurekamoment be
leefde ik tijdens een le
zing aan theoretische na
tuurkundigen. Erik Ver
linde organiseerde een
congres en had bewust
iemand uitgenodigd uit
een ander vakgebied.
Ik legde aan zijn gehoor
uit dat het in de weten
schapscommunicatie vaak
ineffectief is om veel in
formatie te geven als je
mensen wilt overtuigen.
Ik kwam met allerlei stu
dies die dit onderschre
ven. Het resultaat? De zaal
reageerde heel mat en
geen van de natuurkundi
gen was overtuigd. Wat
ironisch genoeg precies
bevestigde dat informatie
geven inderdaad mensen
niet overtuigt. Als ik nu
een lezing geef- en dat
is ook mijn advies aan
iedere wetenschapper -
dan begin ik met spraak
makende voorbeelden
en anekdotes. Ik leg din
gen uit en vermijd vakjar
gon.
En nee, ik vind niet dat
elke wetenschapper moet
twitteren. Wel ben ik van
menig dat een universiteit
zaken als onderwijs, on
derzoek en het naar bui
ten treden eerlijk moet
verdelen en waarderen.
De een kan veel beter col
lege geven, terwijl de an
der aanschuift bij De We
reld Draait Door en het
Gala van de wetenschap.'
-Jim Jansen
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewStientiSt en met vanvnederland
GO ZATERDAG 19 JANUARI 2019
FOTO SHUTTERSTOCK
