Brexit als heroïsch project van de oude Britse garde
Het Verenigd Koninkrijk
heeft slaande ruzie met
zichzelf. Hoe heeft het
zover kunnen komen?
We vroegen het de
Brits-Nederlandse
schrijver Simon Kuper.
Een inkijkje in de
Britse ziel.
Het verhaal werd:
als we de EU
verlaten, kunnen
we immigranten
naar huis sturen
18
Laten we beginnen met het groepje
conservatieve politici dat de brexit
aan de kiezers heeft verkocht:
Boris Johnson, Jacob Rees-Mogg,
Dan Hannan en Michael Gove.
Toen ik hun tronies in de nacht
van het referendum, 23 juni 2016,
op tv zag voorbijkomen, dacht ik: ik ken die gozers
al sinds ze tieners zijn, toen wij samen in Oxford
studeerden. Ik heb een vermoeden wat ze drijft.
Kort gezegd: deze leden van de traditionele
upper class gingen er als kind al van uit dat ze ooit
het Verenigd Koninkrijk (VK) zouden besturen.
De meesten zaten op de beroemde kostschool
Eton: Johnson en Rees-Mogg waren er tijdgeno
ten van de toekomstige premier David Cameron,
die in het referendum van 2016 de brexit zou be
strijden. Daarna trokken ze door naar Oxford.
Hun plan was altijd: als ik groot ben, ga ik naar
Westminster, naar het Britse parlement (dat niet
toevallig lijkt op een reusachtige gothische kost
school aan de Thames) en dan bestuur ik net als
mijn voorouders het land.
In 1988, in de herfst dat Rees-Mogg en ik in
Oxford aankwamen, begon de toenmalige
premier Margaret Thatcher (vanzelfsprekend
een oud-Oxfordstudente) tegen de Europese
Economische Gemeenschap te ageren. In een
beroemde rede in Brugge waarschuwde ze voor
'een Europese superstaat die een nieuwe domi
nantie vanuit Brussel uitoefent'.
Voorrecht
Geïmponeerd door Thatcher begonnen ook deze
jonge mannen zich op te winden over Brussel.
Het VK regeren was hun persoonlijk voorrecht;
Europese bureaucraten moesten zich daarbuiten
houden. Conservatief 'Euroscepticisme' begon
dus als een bescherming van het eigen werkter
rein tegen buitenstaanders, zoiets als taxichauf
feurs die Uber bestrijden. In 1990 stichtte
Hannan - hij is nu Europarlementariër - de
Oxford Campaignfor an Independent Britain in een
350 jaar oud koffiehuis aan de hoofdstraat. Ach
teraf wordt dit soms beschreven als het start
schot van de brexit.
Vijfentwintig jaar lang poogden de Oxford
Conservatieven de kiezers op te winden over de
EU. Dat lukte echter nooit. Gewone kiezers kon
het blijkbaar weinig schelen of ze geregeerd wer
den door een afstandelijke elite in Brussel of een
afstandelijke elite in Londen. Maar in 2016 maak
ten de Oxford Conservatieven in alliantie met de
extreme nationalist Nigel Farage en de tabloid
kranten een doorbraak: ze verbonden de EU met
twee thema's waar de gewone kiezer wel om gaf,
namelijk immigratie en de voor Britten quasi-
heilige National Health Service. Het verhaal
werd nu: als we de EU verlaten, dan kunnen we
immigranten naar huis sturen, en is er meteen
meer geld beschikbaar voor het nationale zorg
stelsel. Met leugens, overdrijvingen en humor
won de leave-campagne het referendum.
En het won vooral dankzij oude mensen. Een
pijnlijk aspect van het brexit-psychodrama:
oudere en jongere Britten staan nu tegenover el
kaar. Veel families zijn dus gespleten. Zo'n
60 procent van 65-plussers stemde in 2016 voor
leave. Meer dan 70 procent van 18- tot en met 24-
jarigen koos remain, volgens de Britse politieke
wetenschapper John Curtice. En omdat oude
mensen in grotere getalen stemmen, won leave.
Wat ging er door die grijze hoofden heen? Als
je boven de 65 bent, dan deed je de lagere school
in een tijd dat het VK een belangrijk land was.
Aan de muur van je klaslokaal hing een wereld
kaart die toen nog grotendeels roze was, de kleur
van het Brits imperium. Je ouders hadden de
Tweede Wereldoorlog gewonnen. Je opa's voch
ten (en stierven vaak) in de Eerste Wereldoorlog.
Je groeide op met oorlogsfilms als The Great Es
cape, waarin dappere Britten nare Duitsers ver
nederden.
In de hoofden van deze generatie was het hoog
tepunt 1940: het jaar dat het VK in zijn eentje te
gen Hitler vocht, nog zonder de VS en de Sovjet
unie, het jaar van Duinkerken, de Blitz op
Londen, en bloed, zweet en tranen. Slechts wei
nig Britse oudjes van vandaag hebben 1940 be
wust meegemaakt, maar het is het verhaal waar
mee ze zijn opgevoed. Voor veel continentale
Europeanen was de belangrijkste conclusie uit
de Tweede Wereldoorlog: nooit meer nationa
lisme.
Glorietijd
Oudere Britten trokken de tegenstelde lering:
het Britse nationalisme is oppermachtig. Ze za
gen echter dat het na-oorlogse VK steeds minder
meetelde. Daar gingen ze zich gaandeweg voor
schamen. Ze waren te laat geboren, ze hadden
de glorietijd gemist. Nu leefden ze in een tam,
vegetarisch, post-imperiaal land dat in zeventig
jaar niets glorieuzer had meegemaakt dan de
overwinning op een tweederangs Argentijns
militair regime in de Falklandoorlog van 1982.
De Oxford Conservatieven zagen het ook zo.
Hun op Eton en Oxford geschoolde voorvaders
hadden India geregeerd en Hitler verslagen; zij
zelf zaten in Brusselse vergaderzalen te luisteren
naar Litouwse of Nederlandse ministers. Nu
ZATERDAG 19 JANUARI 2019 GO
'Leuk,
wij weer tegen
SIMON KUPER
Jacob Rees-Mogg, euroscepti
cus van het eerste uur.
