II
9
Er gaat geen dag
voorbij dat ik niet
denk aan mijn om
gekomen familie
Het is bizar
dat deze mensen
nu in het duister
tasten
Ook het Openbaar Ministerie, dat de
incidenten onderzocht, wijst ons
verzoek om documenten af. We vra
gen het OM ook of het onderzocht
heeft hoe het kwam dat de inlichtin
gen die Nederland kreeg, niet klop
ten. Dat is niet onze taak, meldt een
woordvoerder.
Het Amerikaanse hoofdkwartier
Centcom in Florida dan? Zij doen de
woordvoering over de acties van de
coalitie. De Amerikaanse reactie:
,,We doen nooit uitspraken over bij
drages van individuele landen.'' Ons
beroep op de Freedom of Informa
tion Act staat momenteel op plek 624
in de wachtrij.
We zoeken contact met journaliste
Azmat Khan die voor The New York
Times in Irak zelf onderzoek deed
naar burgerslachtoffers. Samen zet
ten we alle bekende incidenten op
een rij waarbij de coalitie dacht dat
het een IS-hoofdkwartier bombar
deerde, maar waar het doel uiteinde
lijk een gewoon woonhuis bleek. Het
soort incident waarvan Nederland in
de Kamerbrief erkent dat het erbij
betrokken is geweest. We vinden één
match in de betreffende periode: de
dodelijke aanval op twee vrijstaande
woningen bij Mosul op 21 september
2015, waarbij Bassim Razzo zijn fami
lie verloor. ,,Er gaat geen dag voorbij
dat ik niet aan ze denk", zei Razzo,
die zelf studeerde in de VS, erover in
The New York Times.
Had Nederland een aandeel in die
gruwelijke vergissing? Uit een Ame
rikaans document blijkt dat 'de VS
direct betrokken was bij deze aanval'.
,,Het doel was opgezet en goedge
keurd door het hoofdkwartier en de
VS leverde airframes en munitie voor
de aanval.''
Dat is een 'zeer cryptische omschrij
ving', stelt Peter Wijninga, een voor
malige luchtmachtofficier die nu ver
bonden is aan het Haagse Centrum
voor Strategische Studies. Airframes
is luchtmachtjargon voor vliegtui-
waarbij een bommenfabriek is ge
troffen, maar waarbij door 'secondary
explosions' onbedoeld ook burger
slachtoffers zijn gevallen. We komen
tot vijf aanvallen die enigszins over
eenkomen, bij elk van die aanvallen
vielen tussen de vijf en tien burger
doden. Van die aanvallen is niet be
kend wie ze heeft uitgevoerd.
De grootste tragedie vond plaats op
3 juni 2015 bij de stad Hawija, Irak: de
coalitie bestookt daar een IS-bom-
menfabriek op een industrieterrein,
maar omdat er veel meer explosieven
liggen dan gedacht, ontstaat een ra
vage. Omwonenden melden aan in
ternationale persbureaus 70 doden,
onder wie veel burgers én 26 kinde
ren. De coalitie bevestigt de aanval,
maar zegt niets over burgerdoden.
Op social media zijn geen beelden
van de resten van de bom te vinden
die kunnen helpen bij identificatie.
De nabestaanden van de burgerdo
den in Hawija hebben geen idee door
welk land hun geliefden zijn gebom
bardeerd.
zichtig traject. Nabestaanden en an
dere slachtoffers moeten bij de Ira
kese overheid aankloppen voor scha
devergoeding. Het systeem dat daar
voor is opgezet, werkt amper, stellen
deskundigen. Nederland heeft dit
voorjaar bij de coalitie geopperd een
centraal coalitiemeldpunt op te zet
ten waar burgerslachtoffers zich kun
nen melden. De andere leden zagen
er niets in.
Zegveld: ,,Het zou goed zijn als dat
meldpunt er wel komt. Mijn cliënt
heeft op zich niets tegen de rol van de
coalitie in de oorlog in zijn land,
maar dan moet die coalitie wel haar
verantwoordelijkheid nemen. Het
geldt ook voor Nederland: we willen
meedoen met de grote jongens, maar
dan moet je na A ook B zeggen.''
Maart, 2017. Bassim Razzo is de eerste
Irakees die tijdens de oorlog tegen IS
door het Amerikaanse leger wordt ont
vangen om te praten over een schadever
goeding. Razzo heeft zijn materiële
schade berekend: bijna 550.000 dollar,
voor de verwoeste huizen, inventaris,
auto's en medische kosten. Het staat nog
los van het immense verdriet over het
verlies van zijn familie. ,,We willen ons
medeleven uitspreken", zegt een verte
genwoordiger van het Amerikaanse le
ger tijdens de bijeenkomst in Erbil, Irak.
,,Als excuses voor uw verlies bieden we u
15.000 dollar." Razzo kijkt de militair
vol ongeloof aan. ,,Sorry, dat kan ik niet
aannemen. Dat is een belediging."
gen, letterlijk 'casco', zonder beman
ning dus. Het kan erop wijzen dat de
vliegtuigen werden bemand door
vliegers van een andere nationaliteit.
Kortom: wordt hier een coalitiepart
ner uit de wind gehouden of pro
beert men de eigen rol te verdoeze
len?''
Als we Defensie vragen of Neder
landse piloten in toestellen van an
dere landen hebben gevlogen, ant
woordt het ministerie dat dat boven
Irak inderdaad is gebeurd. ,,In het ka
der van een uitwisselingsproject.''
Het weekbericht van Defensie
meldt in de betreffende week van
2015: ,,Bij een van de coalitiemissies
had een Nederlandse F-16-vlieger de
leiding over een luchtaanval op ver
schillende ISIS-doelwitten. Er na
men verschillende vliegtuigen van
de coalitie hieraan deel.'' Meer infor
matie geeft niemand.
We maken ook een lijst van bom
bardementen die voldoen aan het
tweede incident waarbij Nederland
betrokken is geweest: aanvallen
Oorlogsrecht
,,Bij luchtaanvallen mogen, volgens
het oorlogsrecht, burgerslachtoffers
vallen. Als er maar zo veel mogelijk
wordt gedaan om het te voorkomen",
stelt advocate Liesbeth Zegveld, ge
specialiseerd in mensenrechten
schendingen. ,,Maar we zijn ook ver
plicht de doden te registreren en we
weten niets over de slachtoffers die
we met onze bombardementen in
Irak en Syrië maken."
Zegveld vertegenwoordigt Mo
hammed Ahmed, een Irakese student
die op 26 januari 2015 van Mosul met
een taxi naar Bagdad probeerde te ko
men. De bom die de taxi raakte,
doodde zijn moeder. Mohammed
heeft geen idee welk land de bom
heeft afgeworpen. Zegveld vroeg het
de Nederlandse overheid, maar kreeg
de informatie niet. Begin 2019 start ze
in Nederland een rechtszaak namens
Ahmed, in de hoop dat er dan gege
vens boven tafel komen. ,,Het is bizar
dat deze mensen nu in het duister
tasten.''
Als de herkomst van de bom be
kend is, kan Ahmed om verantwoor
ding en eventueel om compensatie
vragen. Dat laatste is nu een ondoor-
dinsdag 8 januari 2019
GO
stierven. Maar hoeveel?
—Bassim Razzo
—Liesbeth Zegveld, advocaat
Voor dit verhaal is onder meer ge
bruikgemaakt van de productie The
Uncounted van The New York Times.
Heeft u meer informatie over de Ne
derlandse bombardementen op Syrië
en Irak? Anoniem en veilig delen kan
via ad.publeaks.nl
De huizen van
Bassim Razzo en
zijn familie in
Mosul werden ver
woest. De coalitie
dacht dat er een
hoofdkwartier van
IS zat. FOTO'S TERRA
SERVER, DIGITALGLOBE
De Nederlandse
F-16's voerden hun
missies uit vanaf
een basis in Jorda
nië. FOTO MEDIA CENTRUM
DEFENSIE
