DE JAARWISSELING
8 NIEUWS
MOORDAANSLAG ZENUWGAS NOVITSJOK
In het Britse Salisbury werd in maart 2018 een Russische oud-spion
vergiftigd. Het incident zette de verhoudingen tussen oost en west op z'n
kop - maar nergens waren de gevolgen zo groot als in het rustige stadje.
Er was paranoia,
waren er mensen
voor wie we bang
moesten zijn?
mm
1
Wat maakte 2018 memorabel? Een serie verhalen
waarin we terugblikken en vooruitkijken aan de hand
van de grote en kleine gebeurtenissen.
PETER
GROENENDIJK
ie je die stenen daar? Ze hebben
een andere kleur dan de rest, zie je
dat?'' Daniel Styles wijst naar een
plek op de grond, pal naast zijn
groentekraam. ,,Daar stond vroe-
I ger een bankje. En daarop zijn die
twee gevonden, bewusteloos.
Mensen dachten dat het junkies waren. Pas na een
paar minuten besloot iemand een ambulance te
bellen. En vanaf dat moment waren we wereld
nieuws.''
Styles (33), een magere kettingroker met tatoe
ages in zijn nek, heeft een groentekraampje in het
knusse centrum van Salisbury. En daar verdiende
hij goed aan - tot 5 maart 2018. Hij weet nog precies
hoe hij die dag vroeg in de ochtend aan kwam rij
den, om zoals elke dag zijn kraam op te zetten.
„Overal agenten en militairen. Ik werd wegge
stuurd. Toen ik later die dag de tv aanzette, begreep
ik pas wat er aan de hand was.''
Een dag eerder, op 4 maart 2018, kreeg het lokale
ziekenhuis twee patiënten binnen met ziektever
schijnselen die de artsen er nog nooit hadden ge
zien. Het bleken de Russische oud-spion Sergej
Skripal (67) en zijn dochter Yulia. Ze hadden die
middag een biertje gedronken in café The Mill,
hadden een pizza gegeten bij Zizzi's, en waren
daarna buiten gaan zitten, omdat ze zich allebei
niet lekker voelden. Daar zakten ze in elkaar.
De volgende dag was de vaste stek van groente
man Daniel Styles de meest besproken plaats delict
van Engeland. En daar heeft hij een zware prijs
voor betaald. „Niemand durfde hier nog te komen.
Iedereen was bang om vergiftigd te worden. Man,
ik heb de slechtste zomer van mijn leven gehad.
Gelukkig wonen mijn dochters bij hun moeders,
want ik heb geen cent meer.''
Salisbury was dit jaar wereldnieuws - en dat
heeft het knusse Britse stadje geweten. Sergej Skri-
pal, een Russische oud-spion die al jaren in Salis
bury woonde, werd vergiftigd met het zenuwgas
novitsjok. De Britse regering wees onmiddellijk
naar Rusland. Skripal was daar in 2004 veroordeeld
wegens spionage, omdat hij in het geheim dubbel
spel had gespeeld. Vanaf 1995 zou hij de Britten
hebben voorzien van geheime informatie over zijn
eigen land. In 2011 kwam Skripal in het rustige
Salisbury terecht, nadat hij als onderdeel van een
spionnenruil was vrijgelaten en aan Engeland was
overgeleverd. Hier woonde hij in stilte - tot die dag
in maart, die niet alleen zijn leven op z'n kop zette,
maar ook leidde tot een diplomatieke crisis tussen
Europa en Rusland.
De mondiale aandacht voor de zaak veroorzaakte
een invasie van journalisten. Van Al Jazeera tot
CNN, de media stuurden ploegen reporters, foto
grafen en cameramensen naar het stadje. ,,Volgens
mij is elke inwoner wel een keer voor een camera
gesleept'', vertelt raadslid Liz Sirman. ,,Maar ter
wijl de journalisten kwamen, bleven de toeristen
weg.''
En dat is pijnlijk, want toerisme is de motor van de
plaatselijke economie. Honderdduizenden men
sen komen hier jaarlijks naartoe, vooral voor de
reusachtige kathedraal. ,,Maar er kwam geen mens
meer'', vertelt Sirman. En dat werd volgens haar
nog erger in juli, toen de Skripal-affaire nog twee
slachtoffers maakte. Een stel uit Amesbury was
tijdens een bezoekje aan Salisbury in aanraking
gekomen met het gif. Volgens de politie kwam dat
doordat ze het parfumflesje vonden waarmee de
novitsjok naar Engeland was gesmokkeld. De man
overleefde, maar de vrouw overleed een week na
de besmetting.
Vanaf dat moment kwam helemaal niemand
meer naar Salisbury. Vooral Britse dagjesmensen,
de belangrijkste groep bezoekers, bleven massaal
weg. Salisbury leek wel een spookstad, vertelt Joe
Pegg (28), manager van pizzeria Zizzi's. ,,Als er al
mensen buiten waren, dan liepen ze met een boog
om elkaar heen. Het was collectieve paranoia.
Iedereen had natuurlijk wel een vermoeden welk
land er achter de aanslag zat, maar wie waren de
uitvoerders? Waren er mensen in de stad voor wie
we bang moesten zijn? We wisten niets.''
Er was trouwens ook weinig reden om nog naar
buiten te gaan. The Mill, de beroemdste kroeg van
de stad, werd gesloten voor onderzoek. Net als
Peggs eigen zaak Zizzi's, de populairste pizzeria
van de stad. Sergej Skripal en zijn dochter hadden
er immers gegeten nadat ze waren vergiftigd. Pegg:
,,Ik moest dezelfde dag nog de sleutel inleveren.
En toen ik thuiskwam, stond daar de pers op de
stoep.''
Op zoek naar antwoorden zochten journalisten
naar bekenden van Skripal. Die vonden ze even
verderop, in het slaperige wijkje waar de oud
spion woonde. Dagenlang deed Ebru Ozturk, eige
naar van een mini-supermarkt, niets anders dan
interviews geven. ,,Ineens hing mijn familie in
Turkije aan de lijn. 'Ebru, je bent op CNN!' Toen
dacht ik: o, is het zó groot?''
Ozturk kende Sergej Skripal goed. Elke week
kwam hij in haar zaak, The Bargain Stop, voor wat
boodschappen, soms een fles wodka, en altijd voor
een flinke stapel krasloten. ,,Zo'n lieve, rustige
man. We komen allebei uit het buitenland, we
missen allebei onze familie. Daar spraken we vaak
over. Over zijn leven als spion sprak hij nooit - dat
las ik later pas in de krant.''
donderdag 3 januari 2019
GO
Het gif voor Skripal
raakte heel Salisbury
Salisbury
Sergej en Yulia Skripal. fotos epa, ap
- Joe Pegg, manager pizzeria
