7
1940 JULIANA NAAR CANADA
Als de jonge prinses Juliana in juni 1940 in oorlogstijd de gevaarlijke overtocht maakt van Europa naar Canada,
weigert zij dapper een reddingsgordel. Dat blijkt uit een heroïsch reisverslag, dat is opgedoken in het Nationaal Archief.
Aan boord van de Hr. Ms. Sumatra
wijst niets op een oorlog. 's Mid
dags worden op het achterdek
oer-Hollandse spelletjes gespeeld,
zoals Petjebal. Na dagen van span
ning en droefheid geniet prinses
Juliana van rust en ontspanning.
Ze praat met iedereen. Over de
reis, het schip, de oorlog en over
Nederland. Het zijn gesprekken
van hart tot hart.
,,De Prinses glundert bij dit ma
rineleven dat Haar zooveel moge
lijk de geleden ellende tracht te
doen vergeten'', meldt het verslag
van de bootreis.
De auteur van het reisverslag,
dat het Nationaal Archief open
baar maakte, is onbekend. Omdat
papier in de Tweede Wereldoorlog
schaars is, wordt het dubbel ge
bruikt. Zo zijn drie velletjes tekst
op de achterkant van de registratie
van staatsobligaties van Nederlan
ders in Palestina getypt.
De schrijver, mogelijk een me
dewerker van de toenmalige Rege
ringsvoorlichtingsdienst, be
schrijft levendig en gedetailleerd
het wel en wee van prinses Juliana
en haar dochters Beatrix en de pas
geboren Irene. Ze verlaten Londen
als blijkt dat de Duitsers oprukken
naar Groot-Brittannië.
Op 2 juni 1940 liggen in Milford
Haven, in het zuiden van Wales,
twee Nederlandse oorlogsschepen
klaar. Nadat prins Bernhard af
scheid heeft genomen, vertrekken
ze laat in de avond. De Hr. Ms. Ja
cob van Heemskerck - een schip
zonder gevechtskracht van beteke
nis - vaart voor de Sumatra uit,
speurend naar mijnen en vijande
lijke schepen.
De jonge Beatrix vermaakt zich
opperbest, ook al is ze een paar da
gen ziek. Ze doolt door alle gangen
en verblijven en beklimt de steile
trappen. Ze wil overal bij zijn en
heeft met haar 'brabbeltaaltje'
overal commentaar op.
Irene kruipt rond op de kinderspeel
plaats of scharrelt in haar box waar ze
'de wonderlijkste gymnastische toe
ren' uitvoert. Aan zorg en aandacht
geen gebrek. Als de zon zich achter
een wolk verschuilt, legt de hofmees
ter haar in de kajuit op de schoot van
Juliana. ,,Moet dit lieve kind nu bui
ten in de kou blijven, Hoogheid?''
Zo onbezorgd is de reis in werke
lijkheid niet, blijkt uit het verslag.
,,Het leven aan boord verloopt rustig
en het zou een plezierreis in vollen
vredestijd zijn geweest indien niet
overal oogen het zee-oppervlak af
zochten naar naderbij sluipende pe
riscopen, indien niet de bedienings
manschappen voortdurend bij hun
kanonnen op hun post zaten.''
Akelig
Eén nacht is het gevaar akelig dicht
bij. Prinses Juliana leest in haar kajuit
een boek als het schip abrupt een
wending maakt. De duisternis wordt
verlicht door mondingsvuur van ka
nonnen en een afgevuurde lichtgra-
naat. Alarmbellen rinkelen, op de
gangen klinken gejaagde voetstap
pen. Een veiligheidsfunctionaris
komt 'ontsteld' binnen met enkele
reddingsgordels over zijn arm. ,,Uwe
Koninklijke Hoogheid moet onmid
dellijk een zwemvest aandoen.'' Prin
ses Juliana kijkt naar een marineoffi
cier die rustig en bedachtzaam een
pijp rookt, en antwoordt lachend met
een lichte blos op de wangen. ,,Zool-
ang meneer daar rustig zijn pijp blijft
rooken, trek ik geen zwemvest aan.''
Dat breekt de spanning. De comman
dant schenkt haar een cognac in en
legt uit wat de schepen hebben ge
daan. Het verslag vermeldt niet wat
het dreigende gevaar is geweest.
De reis verloopt verder zonder pro
blemen. Op 11 juni arriveren ze op
een stralende lentemorgen bij de
kust van het Canadese Nova Scotia.
De hoofdstad Halifax schuift tussen
de heuvels en rotsen tevoorschijn. Op
de steiger staan de Luitenant-Gou
verneur en de eerste minister van
Nova Scotia, de Nederlandse gezant
en Canadees marinepersoneel. ,,De
Het zou een
voorrecht zijn
om straks,
als Nederland
is bevrijd, de
Prinses met
Haar kinderen
terug te
mogen voeren
naarhet
vaderland
valreep (loopplank, red.), blinkend
gepoetst en met groen koord opge
sierd, wordt neergelaten.''
Ontroerd neemt Juliana afscheid
van de bemanning. Ze biedt een af
scheidscadeau aan als 'blijk van er
kentelijkheid'. Het marinepersoneel
antwoordt ,,dat het eenige geschenk
dat zij zou willen aanvaarden, het
voorrecht zou zijn om straks, als Ne
derland is bevrijd, de Prinses met
Haar kinderen terug te mogen voeren
naar het vaderland.''
De kleine Beatrix luistert ademloos
hoe haar moeder met krachtige stem
op het achterdek de bemanning toe
spreekt. ,,Zonder één klank van
zwakte, een woord vol opwekking tot
strijdvaardigheid en vol hecht ver
trouwen in de uiterste plichts
betrachting van allen, die om Haar
heen staan.'' Ze sluit af met 'Leve het
Vaderland', waarna uit tientallen ke
len driewerf hoezee klinkt. Na de
ontroerende woorden doorbreekt het
hoge stemmetje van Beatrix de stilte.
Ze vraagt wanneer al die mannen
weer zo gaan schreeuwen. Voor haar
doen ze het lachend nog een keer.
Het marinepersoneel doet jui
chend de mutsen en petten af als het
gezin van boord gaat naar de speci
ale trein. Bij vertrek blijft
Juliana op het achterbalkon staan,
voor een laatste blik op het 'slanke
oorlogsschip' waar de Nederland
se vlag 'fier en breeduit' op de ach
tersteven wappert.
Uitzwaaien
Matrozen, stokers, monteurs,
telegrafisten en officieren gaan
spontaan van boord om hen langs
het spoor uit te zwaaien. Beatrix is
verrukt, Irene maakt hoge pretge-
luiden door het geroep van de ma
rinemannen heen. ,,De heuvels en
rotsen langs de spoorbaan weer
kaatsen duizendvoudig den dui-
zendvoudigen kreet, welke een be
tuiging van trouw, een belofte van
volharding is. Stil en zwijgend
wuift Prinses Juliana met haar
zakdoek. Zij blijft wuiven tot tot
dat een bocht van de spoorbaan
Haar aan het gezicht onttrekt.''
,,De overtocht uit het bedreigde
Europa naar Canada is volbracht;
de machtige klank van Hollands
trouw, welke daar op de kade van
Halifax tot uiting kwam, zal nooit
voor Haar verklinken!''
donderdag 3 januari 2019
GO
'Zolang meneer rustig zijn pijp
rookt, trek ik geen zwemvest aan'
▲A De kruiser Hr. Ms. Sumatra brengt prinses Juliana en haar doch
ters Beatrix en Irene veilig naar Canada, waar koningin Wilhelmina het
gezin regelmatig opzoekt in Ottawa. fotos nimh, anp
Tonny van der Mee
Den Haag
Aan boord van de
Hr. Ms. Sumatra zitten
de koninklijke kinde
ren Beatrix en Irene
veilig in de box. Kapi
tein Brouwer houdt
ook een oogje in het
zeil. FOTO NATIONAAL ARCHIEF
-Marinepersoneel
