II
Religie en de nieuwjaarsduik
10 ZE
GALERIE T KWALITEIT EN VARIATIE
Een schilderij van
Arthur Bernard is
ookvoorde
toeschouwer een
avontuur. Zijn
werk staat als een
huis, maar is nooit in
één keer te
doorgronden.
Monnikenwerk
Hoewel er regelmatig
figuratie in de com
posities van Arthur
Bernard is te ontwa
ren, draait het uitein
delijk om het avontuur van verf,
kleur en vorm. Bernard heeft
smaak en lef. Smaak in die zin, dat
hij ongerijmde combinaties van
kleuren tot een prikkelende har
monie weet samen te brengen.
Lef, omdat hij de vrijheid durft te
nemen om tegendraadse accenten
te leggen in kleur en lijn. Neem
het afgebeelde Interieur: pas na
lang kijken zie ik de vormen van
een fauteuil, een schoorsteen
mantel en rechts een combinatie
van een stoel en een personage.
Vaart
Om te benoemen wat er gebeurt
in zo'n schilderij zou ik minstens
een pagina nodig hebben. De sa
menvatting: over een licht grijs
groene onderschildering brengt
Bernard andere kleuren aan, soms
dekkend, vaker in transparante
vegen. Eerst donkerbruin, dat is
opgebouwd uit diverse lagen:
bruinrood, oker, zwart. Daar om
en overheen crème, okergeel,
oranjebruin, roze en lichtblauw.
Lijnen, vrij en raak geplaatst, ge
ven de compositie vaart en net
dat beetje structuur dat nodig is
om delen met elkaar te verbin
den, vormen te verduidelijken én
extra spanning op te roepen. Met
een helder blauw als vreemde
eend in de bijt, dat als lijn het
ritme van de fauteuilpoten danst
en rechts nog drie keer als vlekje
terugkomt.
Mannetjes
De sculptuur van Patrick Ghys
sens ernaast, staat erbij alsof hij
het schilderij zelfheeft gemaakt.
In werkelijkheid zijn de expres
sieve mannetjes van boomwortels
en papier-maché zowel de ver
beelding van de zoekende en zich
verwonderende mens als perso-
nificaties van een ons terechtwij
zende natuur.
Verrassend zijn ook de figuren
van Lon Buttsted, die samen met
Marianne Aulman bestaande
haak- en borduurwerken trans
formeert tot speelse objecten. In
de etalage van de galerie staat een
vrouw: The lady with the labrador.
Een kleurige gestalte die samen
valt met de pannenlappen waar
uit haar jurk en masker zijn opge
bouwd. Een puur visueel spel,
met mooie vondsten, zoals de
ronde pannenlappen op haar
schouders. Een 'beeld' dat voor
wie betekenis zoekt, ook een ode
is aan de creativiteit en kracht van
vrouwen in het algemeen en in
het bijzonder aan hen die eeu
wenlang zulke prachtige dingen
maakten. De sleep van de jurk
geeft de draagster nog meer al
lure. De vrouw wordt begeleid
Een 'beeld' dat ook
een ode is aan de
creativiteit en kracht
van vrouwen
door een hond en haar 'gezicht' is
ook dat van een dier. Zo bena
drukt Buttsted haar verbinding
met de natuur.
Galerie T grossiert in moderne
en hedendaagse kunst die toegan
kelijkheid paart aan kwaliteit. Va-
riatie is troef en ondanks de veel
heid staat en hangt alles harmo
nieus. Vlakbij een lyrische ab
stract doek in wit, grijs en zwart
van Dees Goosen hangen bijvoor
beeld enkele scherp geobser
veerde en steng gestileerde por
tretten van Gert Strengholt.
Heel anders zijn dan weer de
klassieke kleisculpturen van
Mieke Oldenburg, de inventieve
objecten die Annelies Reijers
maakt van gevouwen papier of de
verstild geschilderde strandhut-
ten van Louis I. van der Linden.
Op 1 januari is het weer zo
ver. In de loop van de mid
dag springen mensen hup,
plons de Noordzee, het Veerse
Meer of de Oosterschelde in. In
Zeeland wordt er op verschillende
plaatsen een nieuwjaarsduik ge
houden. Voor zover ik heb kunnen
nagaan, nam Jan van Scheijndel,
oud-kanaalzwemmer en lid van
de Haagse zwemclub 'Sport Na
Arbeid' in 1965 het initiatief om op
nieuwjaarsdag bij Scheveningen
een duik in zee te nemen. Tegen
woordig nemen op verschillende
plekken in het land meer dan vijf
tigduizend mensen deel aan wat
inmiddels een traditie genoemd
mag worden.
In het ijskoude water duiken is,
naast traditie, misschien wel een
ritueel in de zin van een reeks
handelingen waaraan mensen be
tekenis geven. Even zoeken op in
ternet en daar komen de verhalen
van mensen die aan een nieuw
jaarsduik hebben deelgenomen.
Het zijn persoonlijke verhalen
over ziekte of ellende. Zo'n duik in
het ijskoude water markeert een
fris en nieuw begin.
Ontkerkelijking
Zou er ook een link zijn met reli
gie? Tik, tik, swipe, swipe. En ja
hoor, in januari 2018 gaf theoloog
Alain Verheij in dagblad Trouw
zijn visie op de nieuwjaarsduik: 'Ik
ontkom er als theoloog niet aan
om hier een parallel met de chris
telijke doop in te zien. Het is veel
zeggend dat het fenomeen van de
nieuwjaarsduik in de jaren zestig
opkwam. Juist in die tijd kwam de
ontkerkelijking op gang en raak
ten mensen dus massaal los van de
christelijke rituelen. En dan zie je
dat er onmiddellijk behoefte ont
staat om ze opnieuw vorm te ge
ven. Het hoort blijkbaar bij de
mens.'
Op 19 december 2018 publi
ceerde het Sociaal Cultureel Plan
bureau het rapport Christenen in
Nederland Kerkelijke deelname en
christelijke gelovigheid waaruit
bleek dat in de periode tussen
2000 en 2015 het aantal leden van
de grootste kerken in Nederland
gemiddeld met 19 procent daalde,
met als koploper de Rooms Katho
lieke Kerk waar het ledental met
24 procent afnam. Zou het aantal
mensen dat op 1 januari het water
in rent met min of meer gelijke
percentages zijn gestegen? Beho
ren de mensen die aan een nieuw
jaarsduik deelnemen tot een groep
mensen die zelf niet geloven, maar
ergens op hun ruggenmerg nog
wel iets hebben staan van gebrui
ken of waarden van het christen
dom? Als theoloog zie je religie
misschien wel overal waar je kijkt.
Een beetje doorzoeken op inter
net... en dan blijkt dat begin ja
nuari in de Oosters Orthodoxe
Kerk op Driekoningen de tekenen
herdacht worden waaruit blijkt
dat Jezus goddelijk is. Drie aanwij
zingen zijn daarvoor, namelijk dat
Jezus uit een maagd geboren werd,
de aanbidding door de drie wijzen
uit het Oosten en (zo'n dertig jaar
later) de doop van Jezus in de Jor-
daan. Bij dit feest van de epifanie
of godsverschijning, op 6 januari,
werpt de Oosters Orthodoxe
priester als symbool van de doop
een kruis in het water dat door
moedige mannen wordt opgedo
ken. Religie en de nieuwjaarsduik?
Ze hebben iets met elkaar te ma
ken. Voor wie het hier over een
paar dagen wat koud vindt aan de
waterkant, is dat mogelijk een
hartverwarmende gedachte.
zaterdag 29 december 2018
Arthur Bernard steelt de show
Nico Out
Middelburg
Beeld van Patrick Ghyssens (I), 'I
Interieur' van Arthur Bernard (m) en
The lady with the labrador' van Lo
Buttsted en Marianne Aulman (r).
Tot en met 6 januari.
Galerie T. Turfkaai 25-27,
Middelburg. Donderdag tot en
met zaterdag 11.00 -16.00 uur
en op afspraak.
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
