Pensioenhervorming zorgt mede voor verlangen naar vroeger
17
Twee derde van de Russen betreurt 27
jaar na dato het uiteenvallen van de Sovjet-
Unie. Dat blijkt uit opinieonderzoek van het
onafhankelijke Levada-centrum.
Had vorig jaar nog 58 procent van de
bevolking heimwee naar de USSR,
nu ligt dat percentage al op 66 pro
cent. Zo sterk is de Sovjetnostalgie al
meer dan een decennium niet meer
geweest.
Onder Russen ouder dan 55 is de
hang naar het roemruchte verleden -
zoals altijd - het sterkst. Maar Levada
meldt, dat ook onder 18- tot 30-jari-
gen het terugverlangen naar de Sov
jet-Unie groeit. Zoals bij Aleksandr
Fedorkov (26). De vertaler van beroep
heeft de Sovjet-Unie nooit in het
echt meegemaakt, maar er wel veel
over gelezen. „Het economische sys
teem was simpel maar efficiënt. Het
gaf velen sociaal profijt, en niet alleen
in de Sovjet-Unie", stelt Fedorkov.
De ineenstorting van het rode rijk
had volgens hem helemaal niet hoe
ven te gebeuren. „We hadden de Sov
jet-Unie van binnenuit kunnen her
vormen op basis van de processen
glasnost ('openheid') en perestrojka
('wederopbouw'), die Gorbatsjov al
was begonnen. Het was een politiek
besluit ermee te stoppen, niet een
economisch."
Evenals Fedorkov missen de meeste
respondenten (52 procent) de Sovjet-
Unie vanwege de ontrafeling van het
gezamenlijke economische systeem
dat de vijftien republieken bijna ze
ventig jaar bij elkaar hield. Na de im
plosie van het land eind 1991 zijn er
verschillende onderlinge economi
sche samenwerkingsverbanden aan
gegaan, maar geen ervan is vergelijk
baar met dat van de Sovjet-Unie.
Sociaal paradijs
De tweede reden dat het verleden
knaagt bij de Russen (36 procent), is
het gevoel niet langer tot een wereld
macht te behoren. Dat lijkt para
doxaal, want zeker de laatste vijfjaar
heeft Rusland hard gewerkt aan een
comeback op het wereldtoneel.
„Ouderen zijn gewoon ontevreden
met de gang van zaken in Rusland.
En dat leidt tot nostalgie naar de Sov
jet-Unie", verklaart Andrej Kolesni-
kov van de denktank Carnegie-cen-
trum in Moskou. „Russische jonge
ren kennen de realiteit simpelweg
niet goed. Ze hebben heimwee naar
iets wat er nooit was."
Sociologe Karina Lipia van Levada
zegt dat de plotselinge heropleving
van Sovjetliefde in het recente verle
den ligt: de pensioenhervormingen
die de regering afgelopen zomer af
kondigde. Russen moeten daardoor
langer doorwerken (vrouwen tot 60,
mannen tot 65) en het verlies van het
vroegpensioen - een van de laatst
overgebleven Sovjetverworvenheden
- hakt er diep in. Bij jong en oud.
Maar het beeld van de Sovjet-Unie
als een sociaal paradijs klopt niet,
vindt Lipia: „Het zijn irrationele
voorstellingen over een sterke econo
mie en voorspoed van die tijd. Men
sen vergeten de tekorten en de voed
selbonnen, zelfs nu er opnieuw
groeiende welvaartsproblemen (van
wege onder meer de sancties tegen
Rusland, red.) ontstaan."
Toen de Sovjet-Unie in 1992 op
hield te bestaan, gingen Russen er
van uit dat de economie op één of an
dere manier wel weer overeind zou
komen, zegt politicoloog Aleksej Ma-
Het waseen
politiek besluit
om met de
Sovjet-Unie te
stoppen, niet
economisch
karin in de zakenkrant Vedomosti
naar aanleiding van het Levada-on-
derzoek. „De (economische) banden
zijn er, iedereen is afhankelijk van
onze grondstoffen, dachten we. Maar
nu hebben mensen het gevoel: het
gebeurt niet meer."
De gebeurtenissen in buurland
Oekraïne hebben volgens Makarin
eveneens een verlangen naar vroeger
in de hand gewerkt. De volksopstand
in 2014, die de pro-Russische presi
dent Viktor Janoekovitsj de wijk
deed nemen, zagen Russen als een
tijdelijk verschijnsel. „Maar nu be
grijpen ze dat Oekraïne voor altijd
weg is. En dat dus ook de andere af
gescheiden republieken niet zullen
terugkeren."
Net als Lipia wijst Makarin op de
pensioenhervormingen als katalysa
tor. „Mensen idealiseren het land
waar ze vroeg met pensioen gingen
en met het geld dat ze toen kregen
konden leven. De pensioenplannen
zijn voor hen de totale demontage
van de sociale staat waarmee ze de
USSR associëren", zegt de politico
loog.
De huidige autoriteiten doen er al
les aan om de Sovjetnostalgie levend
te houden. President Poetin heeft het
uiteenvallen van de Sovjet-Unie zelfs
'de grootste geopolitieke ramp van de
20ste eeuw' genoemd. Maar in het
geval van de pensioenen heeft de
macht haar hand echter volledig
overspeeld, stelt Makarin. „Een an
dere sociale politiek zit er niet in. Er
is geen geld voor."
zaterdag 22 december 2018
GO
Sovjetnostalgie in beeld: samen huizen bouwen en collec
tief landbouw bedrijven, fotoscorbisviagetty
Aanhangers van de Communistische Partij herdachten
gisteren in Tbilisi de geboortedag van Stalin. fotoafp
Nostalgie naar Sovjet-Unie in
Rusland naar recordhoogte
Joost Bosman
Moskou
-Aleksandr Fedorkov
Sovjetpropaganda is nog volop verkrijgbaar, eigen foto
mroBbPM/iMF
FM'..».1*
