10
VERMISSING CYBEREXPERT
Vier maanden na de vermissing van Arjen
Kamphuis in Noorwegen, houden vrienden en
collega's er rekening mee dat de cyberexpert
zelf in de anonimiteit vertrokken is. Op een
hakercongres starten ze een ultieme zoekactie.
Na uren in de regen dwalen
door het Noorse stadje
waar Arjen Kamphuis
voor het laatst is gezien,
keer ik halverwege de
middag terug naar m'n hotel. De receptie
is onbemand, de lobby uitgestorven. Ik
neem de lift naar de tweede verdieping.
Eenmaal boven zie ik dat er een vrouw
uit mijn kamer loopt. Wat deed ze daar?
Bij het passeren mompelt ze iets dat lijkt
op een groet, zonder me aan te kijken.
De vrouw oogt betrapt. Of beeld ik me
dat in? Ze draagt geen hoteluniform.
Bespioneert ze me?
Wie in het mysterie van Arjen
Kamphuis' vermissing duikt, zoals
verslaggeefster Annemieke van Don
gen, die na Kamphuis' vermissing in
Noorwegen een reportage maakte,
gaat bijna vanzelf in complotscena
rio's denken. Kamphuis helpt journa
listen, advocaten en mensenrechten
activisten om buiten het zicht te blij
ven van geheime diensten. Hij advi
seert overheden hoe ze hacks van vij
andige mogendheden kunnen voor
komen, hij assisteert klokkenluiders.
Was Kamphuis zelf ook doelwit?
Gebeurde er een ongeluk? Of nam hij
de benen? Vier maanden na de ver
dwijning liggen alle scenario's op ta
fel, al houden intimi steeds sterker re
kening met een zelfgekozen vertrek in
de vergetelheid.
Als hacker en cyberdeskundige
voerde Kamphuis - lange rossige ha
ren, brilletje, vaak in het zwart ge
kleed - een kruistocht tegen de in zijn
ogen lakse omgang met informatiebe
veiliging. „Er is onweerlegbaar bewijs
dat vrijwel alle systemen die wij ge
bruiken kunnen worden gemanipu
leerd en afgeluisterd", zei hij ooit in
een interview. „Maar in Nederland
hebben we er niet eens een gesprek
over."
Zelf torst hij altijd meerdere lap
tops, usb-sticks en telefoons met zich
mee. Om veilig te werken moet je vol
gens Kamphuis een computer van
vóór 2008 gebruiken die nog nooit
contact heeft gemaakt met internet, je
e-mail versleutelen en Amerikaanse
diensten als Facebook of Twitter mij
den. In internationale media wordt
Kamphuis' connectie met WikiLeaks-
boegbeeld Assange veel genoemd. En
inderdaad: de Nederlander ging wei
eens op bezoek bij de ambassade van
Ecuador in Londen, waar de klokken
luider als het ware gevangen zit, zegt
Jos Weyers, goede vriend en collega
hacker. „Maar ze kenden elkaar al lan
ger. Het is niet zo dat hij echt projec
ten deed voor WikiLeaks. Arjen heeft
gewoon een groot netwerk."
Kritiek op de Amerikaanse spiona
gedienst NSA steekt Kamphuis niet
onder stoelen of banken. Tijdens le
zingen en trainingen gaat het geregeld
over de datahonger en spionagezucht.
„Met zulke kritiek zoek je ruzie met
nucleaire supermachten", zegt it-ex-
pert en kennis van Kamphuis Brenno
de Winter. „Dat is riskant."
Jagen de Amerikaanse spionnen
dan op de Nederlander? Het is 'een
van de scenario's', bevestigen kan de
politie het niet. Kamphuis weet soms
meer dan goed voor hem is. Door zijn
cyberzendingswerk zal hij op de radar
van de inlichtingendiensten staan. Af
gelopen zomer vertelde hij vrienden
dat aan het slot van zijn voordeur was
Als hij
ineens
opduikt,
geef ik
hem eerst
eenschop
onder
zijn kont
en daarna
een
knuffel
gemorreld. Al eerder, toen hij nog in
Duitsland woonde, had hij het gevoel
gehad dat iemand in zijn huis was ge
weest.
Vlak na het slotincident vertrekt hij
naar Noorwegen. Hij meldt dat hij in
z'n eentje gaat wandelen in de ruige
natuur van Spitsbergen.
Vrienden maken zich niet direct
ongerust als berichtjes die ze hem
sturen via de versleutelde berichten
dienst Signal onbeantwoord blijven.
Om zijn hersenen rust te gunnen,
gaat Kamphuis tijdens vakanties gere
geld helemaal offline.
Als hij na zijn vakantie niet komt
opdagen bij afspraken, gaan echter
alle alarmbellen af. „Hij zou nooit zo
maar wegblijven", zegt vriendin
Sanne Terlingen. Dus komen de
vrienden, collega-hackers en kennis
sen snel in actie. Terlingen, die als on
derzoeksjournalist vaker speurde naar
vermiste personen, legt contact met
de Noorse politie en ambassade.
Vriendin Ancilla van de Leest, voor
malig lijsttrekker van de Piratenpartij,
verspreidt het nieuws in de
media. Collega's hacken zijn mailbox.
Spitsbergen
Zo ontdekken ze dat hij nooit in Spits
bergen is geweest. Reserveringsbeves
tigingen van hotels leiden het spoor
naar Bodo, de cybersecurityhoofdstad
van Noorwegen: het hoofdkwartier
van het Noorse leger, een Navo-lucht-
machtbasis en een vestiging van de
Noorse inlichtingendienst zijn in dat
stadje boven de poolcirkel gevestigd.
Kamphuis verbleef er tien dagen voor
hij op 20 augustus uitcheckte bij zijn
hotel, in de trein naar Rognan stapte
en verdween. In het water van de
fjord, langs het spoor, vindt een visser
zijn buideltasje met identiteitsbewijs.
Later wordt ook zijn kajak gevonden.
Nederlandse en Noorse media dui
ken op het nieuws over zijn verdwij
ning, een tweet van WikiLeaks trekt
de aandacht in hackerskringen, waar
Kamphuis een bekendheid is. Geïn
trigeerd door het bijzondere verhaal
beginnen ook volslagen onbekenden
mee te zoeken.
Al snel explodeert Twitter met tips
en theorieën die onder de hashtag
#fïndarjen worden gedeeld. Zo'n vijf
tig actieve speurders verzamelen zich
op een forum met familieleden en
vrienden van Kamphuis. Die zijn aan
vankelijk blij met de hulp.
Maar na een paar weken ontstaat er
ruzie. Familie en vrienden krijgen het
verwijt dat ze informatie achterhou
den. Zij krijgen het gevoel dat de ver
missing is gekaapt door complotden
kers. Onbekenden op het forum eisen
bijvoorbeeld dat zij alle jassen in kaart
brengen die Kamphuis ooit heeft ge
had. „Dat leek mij niet het hardst no
dig van alles wat moest gebeuren",
verklaart Terlingen. „Horen dat we
niet zouden willen dat Arjen gevon
den wordt, is super heftig als een van
je beste vrienden vermist is."
De grote vraag is of Kamphuis - als
hij leeft - zelf wel wil worden gevon
den. Hij is niet alleen een meester in
het uitwissen van digitale sporen.
Ook in het achterlaten van fysieke
dwaalsporen is hij een kei. Waren de
opvouwbare kajak en zijn ID zulke
dwaalsporen? Boekte hij bewust elf
verschillende hotels in Noorwegen
vrijdag 21 december 2018
GO
Hackers
zoeken nog
een laatste
keer naar
Kamphuis
Annemieke van Dongen en Niels Klaassen
- Bill Binney,
vriend van
Kamphuis
