aangevreten. Onmiddellijk verzocht hij
Gruber de partituur te herschrijven voor
gitaar. Bovendien bestelde hij een repara
teur uit Fügen in Tirol (60 kilometer ver
derop): Karl Mauracher. Die kreeg de boel
niet op tijd in orde, maar was wel diep on
der de indruk van de uitvoering door Mohr
en Gruber, daar bij de kerststal.
Het was ongebruikelijk: gitaarspel in een
kerk. Dat had nog nooit iemand meege
maakt.
De Sankt Nikola Kirche is er niet
meer. Op dezelfde plaats staat nu de we
reldberoemde witte herdenkingskapel, pal
naast het museum in Oberndorf. Bovenop
een heuvel die zou zijn gevuld met het puin
van de oorspronkelijke Kirche.
Lisa Müller: „Mohr zong de eerste stem,
Gruber deed de bas, beiden speelden gitaar.
Het lied was uitsluitend bedoeld voor na
die mis op kerstavond. Zeker is dat de gelo
vigen meteen onder de indruk waren. On
zeker is of reparateur Mauracher er echt die
dag al was. Waarschijnlijk kwam hij pas in
1819, toen het lied opnieuw werd uitge
voerd."
De avond valt over de sierlijke, witte ka
pel, eromheen dwaalt een groep opgewon
den Aziatische toeristen. In de omringende
Activiteiten
PRAKTISCH
dennenbomen hangen rode kerstballen. In
de kapel voeren twee oudere heren de ori
ginele muziek uit. Ze dragen lederhosen,
wat weer wat minder stemmig overkomt.
Müller: „Eigenlijk hoort dit pas op 24 de
cember. In de Dom in Salzburg gebeurt het
ook, na de mis. Lichten gedoofd, twee pro
fessionele vertolkers zingen vanaf het bal
kon. Kippenvel." En die muis? „Dat is waar
schijnlijk een legende."
Feit is dat Karl Mauracher de partituur
meenam naar Fügen in het Tiroler Zillertal
en aan de boerenfamilie Rainer gaf. De Rai-
ners, vier broers en een zus, reisden rond
om op lokale podia lollige Tiroler liedjes ten
gehore te brengen. De popidolen van die
tijd.
Rondleider André Lindner: „De Rainers
traden in 1822 op voor de Russische tsaar
Alexander I en de Oostenrijkse keizer
Franz I die in Tirol op doorreis waren. Ei
genlijk ging het de groep om hun Tiroler
Gesdnge, maar ze sloten af met het ingeto
gen Stille nacht. En dat vonden de vorsten
nu juist zo mooi en ontroerend."
Na 1824 reisden de Rainer-zangers
steeds vaker naar het buitenland: Duits
land, Zweden, Engeland, en vanaf 1838
zelfs naar de Verenigde Staten. Als ze daar
rond de kerst waren, besloten ze hun op
treden met Stille nacht; groot was de waar
dering.
Een andere zanggroep uit Tirol reisde
zelfs naar Rusland en ook daar groeide de
faam. Het gevolg van dit alles was trouwens
dat de wereld tot ver in de 20ste eeuw Stille
nacht voor een Tiroler gezang hield. Joseph
Mohr en Franz Gruber bleven anoniem.
Het mooiste Stille Nacht Museum staat
ongetwijfeld in wintersportoord Wagrain,
met op de achtergrond de machtige Alpen
toppen. Het is de plaats waar Joseph Mohr
na zijn Oberndorf-periode een school
stichtte en waar hij ook begraven ligt. Aan
het eind van zijn leven was hem bekend dat
zijn lied elders in de wereld werd uitge
voerd, maar wat het toen al teweegbracht
kon hij niet weten.
Op een wand is de eerste regel te zien in
de driehonderd talen en dialecten waarin
de tekst is vertaald. In twee eeuwen groeide
de betekenis van dit lied. Sinds 2011 is het
Unesco Werelderfgoed. In 2924 zongen
Britse, Duitse en Franse soldaten bij een
spontane wapenstilstand op kerstavond
vanuit hun loopgraven samen Stille nacht.
Het blijkt meer dan muziek, meer dan een
kerstlied. Het is een wereldwijd symbool
van verbroedering en vrede.
Das Lied der Lieder.
1. In een tiental
musea, zoals in
Oberndorf,
Wagrain, Salzburg,
Hochburg-Ach (de
geboorteplaats van
Franz Gruber) en
Arnsdorf, zijn tot
3 februari op
elkaar afgestemde
tentoonstellingen te
zien over de histo
rie en achtergron
den van Stille nacht.
Te bezoeken met
één ticket.
2. In Salzburg draait
in de sfeervolle Fel-
senreitschule een
musical met het
thema. Muziek van
John Debney, die
ook schreef voor
The Jungle Book.
3. Bij toeristenbu
reaus in de drie be
trokken deelstaten
Salzburgerland,
Oberösterreich en
Tirol zijn tours te
boeken langs de in
totaal dertien Stille
nacbf-locaties.
Zie voor meer
informatie de site
stillenacht.com
Oberndorf ligt op
935 kilometer van
Utrecht.
Vanaf 15 decem
ber vliegt Transavia
vanaf Amsterdam
en Eindhoven op
Salzburg. Enkele
reis vanaf 29 euro
(in de drukke de
cembermaand een
stuk duurder).
ZATERDAG 15 DECEMBER 2018 31
