<D
O
O
16
PSYCHOLOGELD
INTERVIEW PIETER LAKEMAN
33 jaar geleden begon financieel expert Pieter
Lakeman met zijn strijd tegen de banken. En die duurt voort,
ook na vandaag. „Tijd om met pensioen te gaan heb ik niet.
De banken hebben het licht nog niet gezien."
Het Nibud roept al jaren dat we financi
eel zelfredzamer moeten zijn. We moe
ten zelf onze bankzaken regelen, zelf
alle rekeningen betalen en zelf een spaarpot
aanleggen voor later. Dat lukt helaas niet ieder
een. Ruim 360.000 Nederlandse huishoudens
hebben ernstige betalingsproblemen, zij kun
nen hun huur soms niet betalen of zijn wei
eens afgesloten geweest van energie. Toch
vindt het overgrote deel van hen dat zij geen
hulp nodig hebben, zo bleek deze week uit
onderzoek van het Nibud. En daar baalt de
budgetvoorlichter nogal van. Ho ho, het is niet
de bedoeling dat die mensen alles zelf willen
doen.
Op de website van het Nibud lees ik dat je
niet alleen financieel zelfredzaam bent als je je
eigen geldzaken kunt regelen, maar ook als je
weet wanneer je hulp moet inroepen. Ik vrees
echter dat die nuance verloren gaat in een sa
menleving die 'voor jezelf zorgen' hoog in het
vaandel heeft staan. Zelf doen is sterk, hulp
vragen is zwak. En dus houden mensen zich
zelf voor dat het allemaal wel meevalt, en ze
geen ondersteuning nodig hebben. En ja, dat is
zorgelijk. Bijvoorbeeld als
het een alleenstaande moe
der betreft die niet voor
haar kinderen kan koken
omdat de stroom is afgeslo
ten.
Uit onderzoek van de
Universiteit van Amster
dam en de Universiteit voor
Humanistiek blijkt dat het
streven om de burger zelf
hulp Vragen redzamer te maken schade-
is zwak lijk is. Wetenschappers
concludeerden dat de na
druk op zelfredzaamheid leidt tot gevoelens
van schuld en schaamte. Mensen krijgen het
gevoel dat ze tekortschieten als het henzelf niet
lukt. Bovendien ontbreekt het kwetsbare groe
pen, zoals mensen met schulden, vaak aan een
goed netwerk dat hen kan helpen. Terwijl de
overheid wel rekent op een omgeving die bij
springt als het moeilijk wordt.
De nadruk op zelf doen vergroot bovendien
de kloof tussen arm en rijk. Met een goedge
vulde bankrekening kun je zelfredzaamheid
simpelweg afkopen. Je schakelt gewoon een fi
nancieel adviseur in als je weinig ophebt met
geldzaken. Dat kun je je niet permitteren als je
al in de rode cijfers staat. Er is wel gratis schuld
hulp van de gemeente, maar die is slecht toe
gankelijk. De wachttijden zijn lang en mensen
moeten zich vaak door een hele papierwinkel
heen werken. En dat moeten ze, in het kader
van de zelfredzaamheid, uiteraard allemaal zelf
doen.
Het Nibud wil dat mensen zelf kunnen in
schatten wanneer ze hulp nodig hebben, en
die vervolgens ook nog eens zelf regelen. Dat
blijkt bijna 300.000 huishoudens niet te luk
ken. Niet alleen omdat hulp moeilijk te krijgen
is, maar ook omdat ze de ernst van
de situatie niet inzien. Dus laten we alsjeblieft
afscheid nemen van het idee dat iedereen fi
nancieel zelfredzaam moet zijn.
Zorgelijk
dat veel
mensen
denken:
Altice
Europe
Philips
ASML
Adyen
ieter Lakeman
publiceerde afge
lopen week het
boek Banken fa
lende toezichthou
ders, over schan
dalen waarbij
banken betrokken waren. Aanlei
ding was de verkoop van tiendui
zenden renteswaps aan mkb-be-
drijven. De banken maakten flinke
winst, maar duizenden onderne
mers kwamen in grote problemen.
„Wat je ziet, is dat banken nog
steeds in de eerste plaats aan zich
zelf denken. Dat is wel een con
stante in al die jaren."
„In 1985 schreef ik, samen met
Pauline van de Ven, het boek
Failliet op krediet. Daarin beschre
ven we hoe banken veel te lang
veel te veel krediet blijven ver
strekken aan bedrijven in proble
men. Dat doen ze omdat Neder
landse banken heel veel zekerhe
den opeisen bij bedrijven. Zelfs
de handelsvoorraad die nog niet
is betaald, kan de bank als onder
pand nemen. Bij een faillisse
ment krijgt de bank zijn geld te
rug, maar hebben de leveranciers
het nakijken. Dat is nergens in
Europa zo erg als in Nederland.
Aan die praktijk is nooit een eind
gekomen. Sterker, het is nog er
ger geworden door de verkoop
van renteswaps. Toen konden de
banken nog meer onderpanden
eisen bij de ondernemingen. So
wieso is de hele verkoop van ren
teswaps alleen voordelig voor de
bank."
Het ging de banken
er alleen om zo veel
mogelijk geld
te verdienen met
die renteswaps
Strijder
Lakeman geniet bekendheid als
strijder tegen fouten van accoun
tants. Bij het grote publiek werd
hij bekend toen hij in een tv-pro-
gramma opriep tot een bankrun
op de DSB Bank van Dirk Sche-
ringa. Aan die oproep werd mas
saal gehoor gegeven, waardoor de
bank ten onder ging. Spijt heeft hij
niet van dat optreden.
Bij accountantscontrole is sprake
van een structuurfout. Ze worden
betaald door degene die ze moeten
controleren. Die accountantscon
troles stellen in de praktijk vaak
niet veel voor. Fouten in de jaarre
kening zijn uiteindelijk nadelig
Het is nergens
in Europa zo erg als
in Nederland.
En het is nog erger
geworden
voor de aandeelhouders. En van
aandeelhouders mag je iets meer
kritische zin verwachten. Banken
hebben vaak een machtspositie
ten opzichte van hun klanten.
Daarom is het belangrijk om
schandalen bij banken te bestrij
den. En vergeet niet dat ik me al
vanaf het begin van mijn carrière
op de banken heb gericht."
„Wat Dirk Scheringa deed, was
bijna oplichterij. Hij verkocht zijn
klanten verzekeringen voor tien
keer zo veel als waarvoor hij ze zelf
inkocht. Die praktijken waren de
reden om me actief op het bank
wezen te storten. Hoe langer die
man door kon gaan met zijn prak
tijken, hoe groter de schade voor
de klanten zou zijn geworden."
„Ik moet eerlijk zeggen dat hij nog
een heilige kerel is als je zijn prak
tijken vergelijkt met de verkoop
van renteswaps door de banken.
Die zijn vooral in 2007 en 2008
massaal verkocht aan het midden-
en kleinbedrijf. Een renteswap be
schermt de afnemer tegen een stij
gende rente op zijn lening. Maar
de swap kost de klant geld als de
rente daalt. Banken hebben hun
klanten bewust een te hoge vaste
rente voorgespiegeld. Op het mo
ment dat ze de swap afsloten, le
den ze al verlies. In totaal zijn ze
voor zeker 14 miljard euro bena
deeld. Ondernemers moesten een
swap kopen, anders kregen ze
geen krediet. Die hele affaire deugt
niet. Het ging er voor de banken
alleen maar om zo veel mogelijk
geld te verdienen met die swaps."
„Nee, was dat maar waar. Ze krij-
donderdag 13 december 2018
Zelf doen
Reageren? economie@persgroep.nl
O
GO
De Franse
kabelaar was
de koploper
indeAEX.
Alle hoofdfond
sen op het
Damrak gingen
vooruit.
m
Moody's ver
hoogde zijn
beoordeling
van de krediet
waardigheid van
de chipmachine
maker.
m
Eén van de
weinige dalers
in de MidKap.
O
c
Banken zijn
structureel
Peet Vogels
Rotterdam
Is er iets veranderd in de 33 jaar
dat u zich met de banken bezig
houdt?
Hoe merk je dat?
Waarom die overgang van
accountants naar banken?
Hoe past DSB daarin?
Is met het vertrek van Scheringa
de sector schoon geworden?
Uiteindelijk zijn de ondernemers
toch gecompenseerd?
Neem plaats op
de sofa van Irene
van den Berg. Zij
analyseert iedere
week ons econo
misch gedrag.