175 jaar organisatie
voor belangen van
boeren en tuinders
De Zeeuwse Landbouw Maatschappij (ZLM) was
een organisatie waar je onbewust £u' tegen zei.
Tegen de ZLTO zeg je dat niet. Het tekent de
veranderde positie van de Zeeuwse landbouwsector.
Het belang
van een ZLTO
is alleen maar
toegenomen'
'Meergrond komt in
handen van beleggers,
omdat de prijzen zo
zijn gestegen'
17
Terug in de tijd, naar het
midden van de negen
tiende eeuw. De land
bouwsector staat prak
tisch stil. „In die tijd
staan ze op", weet oud-voorzitter
Frank Peter Kuijpers van de ZLTO-
afdeling Hulst, „enkele grootgrond
bezitters uit Hulst en omgeving. Zij
richtten hier een afdeling van de
ZLM op."
Kuijpers is geïnteresseerd in geschie
denis. Hij kent de Hulster mannen
van het eerste uur bij naam: Al-
phonse Hombach, Emanuel Vogel
vanger en Philip Bachiene. „Zeker, de
ZLM was elitair. De voorlieden wa
ren echte notabelen, maakten in hun
gemeenten de dienst uit en zaten ook
in het provinciebestuur."
Landbouwonderwijs
Gewone boeren kwam je in de
beginjaren nog niet tegen binnen de
ZLM. „Niet verwonderlijk", vindt
Kuijpers. „Ze kwamen amper buiten
hun eigen gemeente. Ze hadden
moeite genoeg om rond te komen.
Uiteindelijk heeft de ZLM eraan
bijgedragen, onder meer met
landbouwonderwijs in de
wintermaanden, dat ook zij zich
hebben kunnen ontwikkelen. Door
de oprichting van plaatselijke
Boerenleenbanken en later ook
coöperatieve suikerfabrieken zoals in
Sas van Gent."
In de negentiende eeuw was alles
nog zo kleinschalig georganiseerd.
De wereld hield voor de meeste Ne
derlanders op bij de grenzen van hun
dorp of stad. Hulster ZLM-bestuur-
ders Hombach en Vogelvanger, een
arts gehuwd in de Seijdlitz-notarisfa-
milie, keken al veel verder. Zij richt
ten een modelboerderij op, kochten
landbouwmachines in het buiten
land, werkten aan de veredeling van
paarden en promootten het gebruik
van kunstmest (guano uit het Zuid-
Amerikaanse Peru).
Rechtsbescherming
Eén van de mannen die Kuijpers
noemt, Philip Bachiene, is nog op een
ander vlak actief. Hij was als
rijksambtenaar in Hontenisse belast
met het verpachten van grond.
Bachiene trok zich het lot van
pachtboeren én landarbeiders aan.
Hij pleitte voor een betere
rechtsbescherming van pachtboeren
en vroeg aandacht voor de slechte
leefomstandigheden van
landarbeiders. Het laatste signaal
werd zelfs landelijk opgepikt.
De ZLM weet, met ook andere land
bouworganisaties als het rooms-ka-
tholieke NCB en de protestants-
christelijke CBTB, een grote kracht te
ontwikkelen. Die schuilt in de klein
schaligheid, volgens Gerard
Mangnus, huidig voorzitter ZLTO
Hulst. Hij heeft evenals zijn voorgan
ger Kuijpers een bedrijf in Ossenisse.
„Mijn schoonvader was lid van de
ZLM en NCB", herinnert Mangnus
zich. „Afdelingen waren nog op
dorpsniveau. Overal waren studie
clubs die vooral in de wintermaan
den samenkwamen. Die waren niet
voor niks zo populair. Boeren is een
eenzaam vak. Bij de studieclubs
kwam je elkaar tegen."
Mangnus straalt trots uit, als hij het
over de prestaties van de Neder
landse landbouwsector spreekt. Hij
noemt Nederland zelfs 'een wereld
wonder' op landbouwgebied, wat
ook zijn prijs heeft, onderkent hij.
De dorpsafdelingen van de land
bouworganisaties zijn verdwenen,
zoals de schaalvergroting heeft toe
geslagen in de hele landbouwsector.
„Het kleinschalige kan niet meer",
signaleert Mangnus. „In de gemeente
Hulst zijn nog zo'n tweehonderd
agrarische bedrijven. De verdiensten
zijn laag. Boeren worden gedwongen
parttime elders te gaan werken. Meer
grond komt ook in handen van be
leggers, omdat de prijzen zo zijn ge
stegen. Wat dat betreft lijkt de cirkel
rond. Ook rond 1900 was veel land
bouwgrond hier in handen van be
leggers."
Zorgen
Mangnus en zijn voorganger Kuijpers
maken zich daar wel zorgen over, zo
als zij ook bezorgd zijn over de 'te
rugtredende overheid'. „In België
wordt nog langjarig landbouwonder
zoek gedaan, in Nederland is vrijwel
alles geprivatiseerd. Dat gaat op den
duur ten koste van de lange termijn
ontwikkeling."
Het belang van een ZLTO is door die
ontwikkelingen alleen maar toege
nomen, vinden Kuijpers en Man
gnus. „Ook boeren zijn individualis-
tischer geworden. Zo van 'ik kan het
ook wel alleen'. Maar zonder een
ZLTO komt niemand meer voor boe-
renbelangen op."
VRIJDAG 7 DECEMBER 2018
Samen sta je
toch sterker
HARMEN VAN DER WERF
FRANK PETER
KUIJPERS
GERARD MANGNUS
