Chrjs'de Stoop voelt de band met bet land
'De landbouw is toch de
bakermat van onze cultuur,
of we dat nu graag willen
horen of niet'
15
van z'n eigen succes geworden en staat nu tegen de
muur. Dat model moet helemaal worden herijkt.
De boeren moeten op z'n minst proberen om weer
zoveel mogelijk 'toegevoegde waarde' in eigen
handen te krijgen. Toch denk ik dat er wel altijd
een grootschalige landbouw zal blijven, zij het in
de best mogelijke omstandigheden. Hoe kunnen
we anders die miljarden mensen blijven voeden?
Tweede spoor
Daarnaast, op het tweede spoor, moet er minstens
evenveel steun gegeven worden aan alle vormen
van 'verbrede' of alternatieve landbouw, die een
stap terug zetten van het globale naar het lokale
niveau: hoevewinkels, agrotoerisme, zorgboerde
rijen, landschapsbeheer, biologische landbouw, en
noem maar op. Dat kan de boer weer meer zelfres
pect geven, eerlijker prijzen, een positievere uit
straling, en een betere band met de burger. Heb
ben veel burgers nu niet de binding verloren met
de grond, met hun voedsel, met hun wortels? Ik
denk dat mijn boek juist daarom iets dieps geraakt
heeft: het gevoel van verlies, van gemis, van ver
vreemd zijn, van ontheemd zijn. Veel mensen we
ten nu meer over de inboorlingen op een ver exo
tisch eiland, waar ze met vakantie gaan, dan over
de boeren op vijf kilometer van hun achterdeur.
De boeren zijn toch onze inboorlingen, zo zie ik
hen toch. De landbouw is toch de bakermat van
onze cultuur, of we dat nu graag horen of niet. Een
gezonde samenleving heeft een gezonde land
bouw nodig. En voor mij is dat niet zomaar een
economische sector als een ander, maar een basis-
voorziening, net als gezondheidszorg of onderwijs.
Het Zeeuwse boerenlandschap, met de vetste pol
ders van Europa en die machtige schuren als sche
pen, is ook materieel erfgoed, een levend museum,
een 'lieu de mémoire', zoals dat nu heet. Maar de
band met het land is in mijn ogen immaterieel erf
goed, en ook die raken we nu kwijt. Boeren hebben
soms nog wel die intense, totale band met het land
bewaard, hoeveel kritiek er ook op mogelijk is.
Veel burgers kijken nu alleen nog door een toeris
tische bril naar het land. Maar het landschap heeft
meerdere lagen van betekenis, die we weer moeten
leren lezen. Om het met een zwaar woord te zeg
gen: het landschap bepaalt ook onze identiteit. Ik
vertel het in mijn boek minder zwaar: 'Die boerde
rij zijn wij. En die bomen zijn wij. En die wei zijn
wij...'
Ik heb in mijn boek en de vele lezingen erover ook
altijd het positieve van de landbouw willen tonen,
want het is en blijft een van de mooiste beroepen
ter wereld: iets dat nog diepe authenticiteit en be
trokkenheid heeft, in een tijd waarin zoveel fake
en schijn is geworden. Al die vakliefde en stiel-
kennnis, die eeuwenlang van vader op zoon en van
moeder op dochter werd overgeleverd, die zullen
we toch niet zomaar verloren laten gaan? Dan gaat
niet alleen hun beroep, hun cultuur en hun wereld
verloren, maar ook en vooral hun fierheid, hun
zelfrespect, en dat vind ik nog het allerergste.
De talloze positieve reacties op mijn boek hebben
me toch het goede gevoel gegeven dat de tijdgeest
kan kantelen en dat er een herwaardering komt
van ons boerenland en ons voedsel. Het besef
groeit dat we - als we een leefbaar en duurzaam
platteland in de eenentwintigste eeuw willen - dat
samen met die laatste boeren moeten doen, in dia
loog met de andere betrokken partijen, en dan is er
geen één boer te veel meer, integendeel.
Ik ging onlangs kijken naar het begin van de ont-
poldering (de zogenaamde 'onttakeling') van de
Hedwigepolder. De straten al afgesloten met be
tonblokken. De velden verlaten, met alleen nog
duizenden ganzen erop. Het landhuis van de
grondeigenaar omsingeld met hekken, maar toch
al gevandaliseerd: ingeslagen ruiten, opengebro
ken deuren, een woonkamer vol glas en gruis. De
kleinere huizen in de rand van de polder in brand
gestoken, zwartgeblakerd. Maar ook veel mensen
uit de streek die nog altijd, ook al is het doek al zo
lang gevallen, diep in hun ziel getroffen worden
door het verlies...
'Het kalf is verdronken', mompelde twee weken
geleden mijn doodzieke, dementerende moeder,
die boerin zal blijven tot in de kist.
PS Drie dagen na het inleveren van deze tekst is 'ma',
met wie duizenden Zeeuwse lezers van 'Dit is mijn
hof erg meeleefden, zachtjes overleden.
VRIJDAG 7 DECEMBER 2018
De boeren
FOTO
ernestaverburq!
