Over het plezier van een creatieve stroom
V
4
2
7
5
3
1
6
7
De tijd vergeten en volledig samenvallen
met wat je aan het doen bent: dat noemt de
Amerikaans-Hongaarse psycholoog Mihaly
Csikszentmihalyi 'flow'. Wat is er nodig om in
die (gelukzalige) gemoedstoestand te komen?
Als je beter
wordt door
feedback,
krijg je het
gevoel dat
het leuk
wordt
Je hebt geen ruimte
meer in je hoofd om
nog over iets anders
na te denken
Er is even geen
ruis meer
Vrijwel elke activiteit leent
zich om in een flow te
raken, zegt Jeroen Ansink
in zijn boek De kleine Csiks
zentmihalyi. Het is de
opvolger van Flow, psychologie van de
optimale ervaring die de Hongaarse
psycholoog en 'uitvinder' van het
begrip flow eerder schreef. Of je nu
meerijdt in een motorbende, een
wandeltocht maakt of een lijvig rap
port schrijft: dat gevoel van betrok
kenheid ontstaat niet toevallig. Het is
het gevolg van flinke inzet en de
juiste beslissingen nemen over
datgene waaraan je je aandacht
schenkt. Wil je een flow-ervaring
bereiken, dan zijn dit de zeven basis
vereisten:
Je hoofd en je lijf
vormen een geheel
op de toppen van je kunnen te wer
ken - zonder (faal)angst te voelen -
is je bewustzijn alleen nog daarmee
bezig. Er is geen ruimte meer
beschikbaar om over andere
zaken na te denken. Je vraagt je niet
langer af welke danspassen je ook
alweer moet maken en in welke volg
orde, maar je danst als vanzelf.
geeft vaak een intens gevoel van
geluk. Dat is een prettige bijkomstig
heid, aldus Ansink. Juist dat geluk
kige gevoel maakt de ervaring zo
bijzonder en gedenkwaardig. Een
gevoel van gelukzaligheid ontstaat
doordat je mentaal en/of fysiek wordt
uitgedaagd en een duidelijk doel voor
ogen hebt; daardoor ben je zo gecon
centreerd bezig dat je niet langer
wordt gehinderd door de waan van
de dag. Vergelijk het met mediteren;
ook daarmee verdwijnt de dagelijkse
ruis (tijdelijk) naar de achtergrond.
Je bent totaal gefocust, maar alleen
op zaken die ertoe doen. Hoe plaats
je je volgende bal? Waar zet je je voet
op de rots? Hoe je overkomt op ande
ren, is volledig irrelevant.
Waar blijft
de tijd?
Een tijdelijke sensatie
van volledige controle
Directe feedback voert
je sneller naar je doel
Opgaan in een uitdaging
die vaardigheden vereist
waarop flow neerkomt, is het grootst
wanneer er iets van je wordt ge
vraagd waarbij iets op het spel staat
en waarbij je tot het uiterste moet
gaan. De clubkampioenschappen
op de tennisbaan, een werkstuk met
een strakke deadline, optreden als
stand-upcomedian: alles telt, als je je
fysieke, mentale, emotionele en/of
intellectuele grenzen maar oprekt.
Wat je ook nodig hebt om in een
flow te komen: een duidelijk doel bij
wat jou op dat moment volledig in
beslag neemt. Je wilt die tenniswed
strijd winnen en na die snoeiharde
service krijg je steeds onmiddellijke
feedback: je wint een punt. Zo weet
je meteen hoe je je handelingen dient
aan te passen om bij je doel te komen.
Omdat er tijdens een flow-ervaring
geen ruimte in je hoofd is voor nega
tieve gedachten, lijkt het of je de situ
atie de baas bent. Dat is natuurlijk
een illusie; je kunt nog steeds de
tenniswedstrijd verliezen of bij de
bergbeklimming van de rots vallen.
Omdat de angst voor controleverlies
geen ruimte krijgt, ben je niet met
dergelijke angsten bezig. Je weet dat
je je ook in moeilijke situaties kunt
redden, omdat je bekwaam genoeg
bent.
Dat kritische stemmetje
in je hoofd verdwijnt
Hoe zou ik eruitzien? Is het niet raar
wat ik nu aandoe? Zouden ze me niet
dom vinden? Allemaal stemmetjes
en gedachten die normaal gesproken
opspelen, maar die tijdens een flow-
ervaring volledig vervagen. Soms
voel je zelfs geen pijn of honger meer.
Je kent het wel: je bent zo intens
geconcentreerd bezig met een
schaakpartij, een muziekstuk oefe
nen of dat rapport schrijven dat je de
tijd vergeet; blijkt het ineens avond
te zijn. Of, zoals Jeroen Ansink het
omschrijft: 'De uren gaan voorbij
in een oogwenk, terwijl een enkel
moment zich eindeloos kan uitstrek
ken.'
Voordat je het intense genot van
een echte flow-ervaring ondergaat,
kun je behoorlijk chagrijnig worden
van de investeringen die nodig zijn
om goed te worden in tennis, de
tango soepel te dansen of zonder
blaren op je vingers gitaar te spelen,
waarschuwt Ansink. Pas als al dat
oefenen feedback oplevert waardoor
je beter wordt in de activiteit, krijg je
het gevoel dat het léük is om ermee
bezig te zijn. Dan wordt de kans op
een optimale ervaring ook groter.
Overigens is flow niet altijd goed,
stelt Ansink nog, zeker niet als de
activiteit die het gevoel veroorzaakt
schadelijk is. Denk aan oorlogsvete
ranen die een flow ervaren door de
adrenaline tijdens een vuurgevecht,
of criminelen die volledig opgaan in
een grote villa leeghalen. Is dat een
optimale ervaring? Ja. Is die ook wen
selijk? Nee.
GO ZATERDAG 17 NOVEMBER 2018
Zo kom je in een flow
DOMINIQUE PRINS
Als een handeling je uitdaagt om
Dat je in een flow terechtkomt
De kans op een creatieve stroom,
De kleine Csikszentmihalyi
verschijnt bij uitgeverij Atlas
Contact (€12).
