'Ik vind
megalomaan
een prachtige
geuzennaam.
Het past
niet in onze
volksaard om
megalomanen
toe te juichen'
maar op papier. Zo komt hij dicht bij de
ontrafeling van het leven, zegt de schrijver.
„Daar heb je de nodige megalomanie voor
nodig, inderdaad. Het ligt nu eenmaal niet
in mijn aard om binnen mijn mogelijkhe
den te blijven. Ik wil daar net bovenuit rei
ken. Dan mogen anderen wel weer zeggen:
je bent te ver gegaan."
Want dat verwijt krijgt hij nog weieens:
de boeken zijn te dik, te alomvattend, te in
gewikkeld, te ambitieus. „Ik vind megalo
maan een prachtige geuzennaam. Het past
niet in de Nederlandse volksaard om mega
lomanen toe te juichen. Dat wil niet zeggen
dat ik zo uitvoerig mogelijk probeer te zijn.
Maar als ik wil uitwerken wat ik in gedach
ten hebt, kom ik vaak op grote boeken."
OokMooi doodliggen dijde als vanouds uit:
het was bedoeld als novelle, het werden 368
pagina's.
Als zijn boeken maar gelezen worden, dat
is voor hem de ultieme waardering; niet de
literaire prijzen, ook al kreeg hij die in over
vloed, niet de glanzende recensies. Niet dat
in de annalen staat: het was een prachtig
boek - maar niemand die het las.
Dat zal hem niet snel overkomen, in de
vergetelheid raken. In Eindhoven, waar hij
op de middelbare school zat, wordt gewerkt
aan een A.F.Th, van der Heijden-huis, een
literair centrum dat van hem geen museum
genoemd mag worden, want hij is 'een
schrijver in vol bedrijf. En niet alleen in
Den Bosch, ook in zijn geboorteplaats Gel
drop is de 'verfabelde' jeugd van A.F.Th,
vastgelegd in een wandelboekje. Voor wie
met eigen ogen wil zien in welk ellendig
straatje de latere P.C. Hooft-prijswinnaar is
geboren, waar 'het monster dat zijn vader
was' woonde.
Schrijft hij uit rancune, was de vraag.
Of is het genoegdoening? „Ik sluit niet uit
dat er enige wraakzucht in schuilt, maar
dat is niet wat voorop staat." Wel wilde hij
zijn moeder laten zien wat hij waard was
op het gebied van de schrijverij. Zij las
dikke Russen, was dol op boeken, terwijl
zijn vader het schamele loon dat hij bijeen-
sprokkelde liever als verfspuiter stuksloeg
in de kroeg.
Kenners van zijn oeuvre lazen er uitge
breid over in autobiografische boeken als
Asbestemming, De gevarendriehoek, Vallende
ouders. „Gefnuikte ambities, dat is wel het
verhaal van beide kanten van de familie. Ik
vond dat ik recht had deze verhalen te ver
tellen omdat er ook heel erge dingen zijn
gebeurd, doordat mijn vader z'n gezin naar
de knoppen hielp. Het hele interieur kort
en klein sloeg. Dat mocht weieens verbeeld
worden. Waarmee ik tevens kon tonen dat
ik meer was dan waar hij me altijd voor
heeft gehouden."
Als 10-, 12-jarige werd Van der Heijden
op zaterdagmiddagen soms meegestuurd
met zijn pa, de kroeg in. In de hoop dat hij
dan 's avonds wél thuiskwam. „Ik zat aan
de chocomel en zag hoe hij aangeschoten
raakte. Aanvankelijk had hij een opgewekte
dronk, maar als hij naar huis ging, naaide
hij zichzelf volkomen op. Hoe hij door zijn
vrouw zou worden ontvangen. Anticipe
rende woede. Dat neem ik hem kwalijk.
Ik liep altijd rond met de angst dat alles zou
uitkomen, terwijl de hele buurt het wist
natuurlijk. Mijn moeder was ook zo hè,
alles moest onder het tapijt worden ge
veegd."
Fraai was het nooit. Drank, dronken
schap, messen, agressie. „Ik herinner me
dat ik in 1994 met een groepje journalisten
naar aanleiding van Asbestemming, het re
quiem voor mijn vader, naar Geldrop ging
en dat hoekhuis zag staan en uitriep: 'God
man, was toch wat ambitieuzer! Was des
noods de georganiseerde misdaad inge
gaan! Waarom altijd op dat hongerloontje
blijven hangen?!"'
Onbewust toch rancune, allicht, zegt
Van der Heijden. „Maar in eerste plaats
wilde ik van al die ellende literatuur
maken. Als ik het niet opschrijf wat er
in zo'n arbeidersmilieu kan gebeuren,
wie doet het dan wel?"
Tijd voor een laatste rondje koffie, voor
roomservice. Dat gaat zo: met zijn Nokia uit
het jaar nul belt Van der Heijden zijn echt
genote, voor 'nog twee van die heerlijke
cappuccino's' en dan wordt de bestelling
gebracht. Dat zijn de mores van het huis.
Mirjam en hij zijn 38 jaar samen, hij schrijft,
zij schrijft en zorgt voor Adri.
Op een foto die achter hem in de biblio
theek hangt, staat haar Adri uit een ander
tijdsgewricht, de Adri van een jaar of 40, in
de kracht van zijn leven. Onbevreesd, de
mythenbouwer, de gangmaker in café De
Zwart, een blik vol bravoure, nog onwetend
van het onheil dat hem te wachten staat. En
nu. De tijd, waarop zijn alter ego Albert Eg-
berts juist greep probeert te krijgen, en een
levensstijl met 'pijnstillers on the rocks'
hebben genadeloos hun werk gedaan.
„Toen Tonio verongelukte, was ik 58. Ik
was me er erg op aan het instellen om 60 te
worden. Ik wapende me daar tegen. De tijd
die er nog was, moest ik goed vasthouden
en goed besteden. Maar na zijn dood heb ik
dat idee moeten loslaten. De tijd verstreek
gewoon eigenmachtig, die is zo meedogen
loos, ik had de leidsels niet meer in handen.
Hij raast over je heen. Het enige wat ik daar
tegenover heb kunnen stellen, is hard wer
ken. Maar goed, dat is tenminste iets wat ik
eigenlijk altijd gewild had, een maximum
aan tijd investeren in mijn werk omdat dat,
al is het alleen maar voor mijzelf, blijft."
Het klinkt onthecht, en die indruk wekt
de schrijver ook, zoals hij daar zit. Het doet
denken aan zijn hoofdpersoon Moerasjko in
Mooi doodliggen, die alles kwijtraakt na zijn
schijndood. „Als ik de manuscripten bekijk
van romans die ik in aanbouw heb, komt
het vaak neer op iemand die alles verliest en
daar lering uit trekt. Hij wordt er ook beter
van, en kan er zelfs een luxeleven aan ont
lenen. Luxeleven niet in de zin van materi
ele genoegens, maar vrijheid. Zie mij, ik
ben alles kwijt, ik heb niets meer te verlie
zen, dus ik ben vrij."
Het is mooi geweest, zegt de schrijver,
Mirjam zal straks een warme maaltijd op
dienen. Hij laat zijn bezoek uit. Moeizaam
lopend, voorzichtig schuifelend de gang
door, naar de voordeur waar bij de bel nog
steeds de naam van Tonio prijkt. Het is al
donker. De gastheer blijft
achter in zijn universum vol
verhalen die nog verteld moe
ten worden. Dat is alles wat
hem nog rest.
Mooi doodliggen verschijnt
bij uitgeverij Querido (€23).
ZATERDAG 17 NOVEMBER 2018 13
