afval met kernreactor 4.0 Ik heb geleefd
I
II
'Wonen in Bhutan en Nepal
was één groot avontuur'
3%
12%
19
0°/i
4Kijk
open
naar
mensen,
kijk
wat bij
iemand
past'
Stroomvoorziening
een nieuw type kernreactor - de vierde genera
tie - die na kernsplitsing meer energie en veel
minder afval overhoudt. Dat afVal geeft boven
dien maar driehonderd jaar straling af. Dat zou
een enorme stap voorwaarts zijn."
„De ontwikkeling van zo'n reactor, waarin we
naast uranium ook thorium kunnen splijten,
kost nog zo'n twintig jaar. Met de nu bekende
uraniumvoorraad kunnen we nog too tot 150
jaar vooruit in de bestaande kerncentrales.
Maar die splijten maar 1 procent van het ura
nium. De nieuwe generatie reactor kan straks
100 procent splijten. Dan is er genoeg voor
tienduizenden jaren. Nog los van het uranium
dat in lastiger te winnen ertsen zit, en bijvoor
beeld in zeewater. De thoriumvoorraad is ove
rigens vier keer zo groot als de uraniumvoor
raad. Daar kunnen we meer dan 50.000 jaar
mee vooruit."
„Dat geloof ik niet. Het Europese budget voor
kernenergieonderzoek is afgelopen tien jaar
ongeveer gelijk gebleven. Ik merk wel dat de
publieke opinie rond kernenergie aan het kan
telen is. In de jaren 70 werd fel gedemonstreerd
tegen kernafval. De ernst van het klimaatpro
bleem doet steeds meer mensen beseffen dat
we ook naar kernenergie moeten kijken. Hope
lijk beseft de politiek dat ook en trekt het kabi
net een deel van de 4 miljard euro klimaatsub
sidie per jaar uit voor kernenergie."
„Hopelijk kan het eerder. De bouw van een
nieuwe centrale kost tien jaar. Borssele gaat in
2033 uit bedrijf. In Nederland studeren nu per
jaar ongeveer tien studenten af als kernreactor
fysicus. Voor een nieuwe centrale zijn meer
mensen nodig. De ervaring op het gebied van
nucleaire veiligheid, bedrijfsvoering en toe
zicht die er nu is, moeten we niet overboord
gooien."
Annemarie Haverkamp praat met mensen over hun leven en het einde dat nadert.
Aan de zoldering hangt nog
de roze strik die ze half
september doorknipten
om hun nieuwe huis te
openen. Er was een feestje
voor familie en vrienden.
„Ik ben zo blij dat we dit huis ge
vonden hebben", zegt Paula Klein-
heerenbrink (54). Eerst woonde ze
met haar vriend in een aangeharkte
slaapwijk waar weinig te beleven
viel, nu zitten ze vlakbij het centrum
van Nijmegen. Afgelopen zomer ver
huisden ze. Diezelfde zomer dat zij
hoorde dat ze nog maar een paar
maanden te leven heeft.
Was ze met de kennis van nu niet
liever in haar oude huis gebleven?
„Oh nee! Het was daar zo saai. Ik ben
blij dat we dit nog samen kunnen in
richten, samen de wijk kunnen ver
kennen."
Kleinheerenbrink houdt niet van
saai. Zeven jaar woonde ze in Bhutan,
vijfjaar in Nepal. „Het was één groot
avontuur", zegt ze. 27 jaar en zwanger
was ze, toen ze in Azië neerstreek.
„We hadden geen ramen en geen
elektriciteit." De mannen droegen
rokken. De vrouwen prezen haar dat
ze twee kinderen van dezelfde part
ner had. Vonden ze héél knap.
De samenleving waarin ze terecht
kwam, verschilde in alles van de Ne
derlandse. „Vergeleken met Bhutan is
Nederland zo preuts. De vrouwen
hadden openlijk vriendjes, mannen
en vrouwen waren in dat opzicht veel
gelijkwaardiger."
Niet dat ze Bhutan idealiseert. Zeker
niet. Er was armoede en onderdruk
king. „Bhutan staat te boek als het ge
lukkigste land ter wereld. Nou, het
was toen de grootste dictatuur die je
je kon voorstellen." Maar toch. Het
mooie van wonen in een ander land
is dat je alle vooroordelen overboord
moet kieperen. Als je er niet blanco
ingaat, red je het niet, weet Klein
heerenbrink uit ervaring.
Het is een les die de docent uit
Tilburg meegeeft aan haar studenten
bij de opleiding creatieve therapie.
„Kijk open naar mensen, kijk wat bij
iemand past. Mijn studenten komen
terecht in de psychiatrie, de jeugd
zorg of het speciaal onderwijs. Proto
collen zijn juist op die plekken fu
nest."
Nog een gratis tip van juf Paula: ga
op wereldreis. Het is dé manier om te
onderzoeken wat je zelf wilt. Maar -
juf Paula kijkt nu streng - boek die
reis pas na je afstuderen. Een diploma
is nu eenmaal belangrijk, ongeacht
wat je er precies mee gaat doen.
In augustus moest ze stoppen met
werken bij de hogeschool. De kanker
die tijdens een bevolkingsonderzoek
in haar borst werd aangetroffen, was
na vier jaar gearriveerd in haar herse
nen. „Op vakantie kreeg ik hoofdpijn
en ik voelde meteen dat het foute
boel was." Het bericht dat ze was uit-
behandeld, kwam niet als een moker
slag. Al twee keer eerder had ze een
soort doodaanzegging gehad. „Ik leef
al vier jaar in extra tijd. Heel bewust
heb ik met mijn dochter onlangs een
schildercursus in Utrecht gevolgd. En
met mijn zoon in Eindhoven ga ik
elke twee weken eten. Ik ga dan naar
hun toe, want ik heb de tijd. Zij zijn
net begonnen aan een baan."
Ze heeft het altijd raar gevonden
dat mensen zo weinig tijd doorbren
gen met hun kinderen. Toen ze met
haar ex-man in Azië woonde - hij zat
in de landbouw - schoolde ze zich
om tot freelance fotograaf en video
maker. Zo kon ze zelf haar dagen in
delen.
Wat ze hoopt, is dat haar kinderen
en haar huidige man, die deels in
Zwitserland werkt, doorgaan met
hun leven. Dat ze nieuwe plannen
maken. „Ook nu ik ziek ben. Het
klinkt misschien geforceerd, maar
weet je: ik ben het middelpunt van
het doodgaan, het centrum. Ik voel
wat er met mij gebeurt. Zij niet, zij
moeten toekijken en steeds maar
dingen vragen als 'heb je alweer
hoofdpijn'? Nee, ik heb geen hoofd
pijn. Als ik iets voel, zeg ik dat. Buiten
de ziekte staan, lijkt me veel ver
moeiender. Natuurlijk heb ik het
moeilijk als zij verdrietig zijn. Maar ik
vind het zelf niet moeilijk om dood te
gaan. Tenminste, tot nu toe niet."
De ziekte heeft haar veranderd.
Vroeger las ze elke dag de krant, maar
daar ziet ze het nut niet meer van in.
„Waarom zou ik moeten weten waar
ter wereld een ramp is gebeurd? Het
is heel erg voor die mensen, maar ik
hoef niet meer op de hoogte te zijn.
Het creëert alleen maar angst."
Flauwekuldingen heeft ze uit haar
leven gebannen. En als ze een gesprek
voert met iemand - ze wandelt graag
met vrienden - gaat het nooit over
het weer. Alleen essentiële dingen
doen er nog toe. „Wat vind je belang
rijk? Wat wil je met je leven? Soms
hoor ik mensen zeggen dat je herin
neringen moet maken als je onge
neeslijk ziek bent. Dat vind ik zo
stom. Als je nu nog herinneringen
moet maken, ben je gewoon te laat!
Dat had je heel je leven moeten
doen."
GO ZATERDAG 10 NOVEMBER 2018
pech'
1 centrale 6
7 centrales
;ntrale
19 centrales
In Nederland voorziet de
enige kerncentrale (Borssele)
in 3% van de Nederlandse
behoefte aan stroom. Hoe zit
dat in de buurlanden?
Hoe lang duurt het voor we zo'n reactor 4.0
kunnen bouwen? En is dan de uraniumvoor-
raad niet op?
Heeft het onderzoek naar deze nieuwe vor
men van kernenergie vertraging opgelopen
door de negatieve publieke opinie over kern
centrales?
Misschien na 2050, zegt minister Wiebes...
Paula Klein-
heerenbrink,
docent
FOTO JIMMY VAN
SCHOUBROECK
Wilt u ook
uw verhaal
vertellen?
Annemarie@
persgroep.nl
