15
1
i
CONGRES TEST DEMOCRATIE AMERIKA
Waar gaat het om bij de congres
verkiezingen in de VS, volgende week?
Ze zijn van levensbelang voor de
Amerikaanse democratie, waarschuwt
een kenner van autoritair populisme.
De presidentsverkiezingen van 2016,
of de nieuwe race om het Witte Huis
in 2020 - het belang en de impact er
van verbleken bij de verkiezingen die
dinsdag plaatsvinden, oordeelt Brian
Klaas (32), politicoloog aan het Uni-
versity College van Londen en voor
malig campagnemanager in Minne
sota. Er staat volgende week namelijk
veel meer op het spel dan alleen ze
tels in de Senaat en het Huis van Af
gevaardigden, waarschuwt hij: het
gaat om de toekomst van Amerika.
Op het stembiljet staan niet alleen
Democraten en Republikeinen, de
mocratie neemt het op tegen autori
tair populisme, in zijn ogen. „Het zijn
de belangrijkste verkiezingen in de
moderne Amerikaanse geschiede
nis."
Brian Klaas bestudeerde autoritaire
regimes in bijvoorbeeld Wit-Rus-
land, Thailand, Madagascar en Tune
sië. Hij sprak ministers en rebellen,
martelslachtoffers en -daders. Vorig
jaar publiceerde hij een boek over de
gelijkenissen die hij ziet tussen
Trump en de regimes van zulke lan
den. Klaas noemt de Amerikaanse
president daarin 'leerlingdespoot'.
Want Trump mag dan geen Musso-
lini, Hitier, Stalin of Castro zijn, hij
leent wel tactieken van autocraten.
Vijand van het volk
De eerste keer dat Trump de vrije
pers vijand van het volk noemde, zijn
politieke tegenstander bedreigde met
opsluiting of leugens verspreidde,
was dat een schok. Nu, moet Klaas
constateren, is het routine. „Het is
genormaliseerd. De houding van kie
zers is veranderd, we hebben nieuwe
vormen van vijandige retoriek geac
cepteerd. En dat verdwijnt niet als
Trump weggestemd zou worden."
Dat alles brengt de Amerikaanse
democratie in gevaar, en de midterms
zijn het moment om erger te voorko
men, is de stelling van Klaas. „Bij fi
guren met een autoritaire stijl, zoals
Trump, zijn de verkiezingen waarin
ze aan de macht komen niet de be
langrijkste. De twééde verkiezingen
geven de doorslag. Dan wordt be
paald of autoritair gedrag wordt geac
cepteerd als het nieuwe normaal, of
wordt verworpen."
Massaal
Om te voorkomen dat de VS dezelfde
weg op slaat als Turkije en Hongerije,
waar de democratie op zijn laatste
benen loopt, moeten Amerikanen
dinsdag massaal naar de stembus
voor democraten met een kleine d,
stelt Klaas: verdedigers van de demo
cratie, bij welke partij ze ook horen.
„De Amerikaanse democratie is
veerkrachtiger, instituties zijn ro
buuster dan in Turkije of Hongarije.
Dat is het goede nieuws", zo stelt hij
gerust. „Als Trump aan de macht was
gekomen in een land als Turkije, had
hij al lang veel meer macht geconso
lideerd. Maar het is nooit eerder
voorgekomen dat iemand als Trump,
die niet gelooft in democratie, aan de
macht kwam in een volwassen de
mocratie. Er is geen blauwdruk, dit is
de enige test. En de Amerikaanse de
mocratie is in sommige opzichten
zwakker dan de Europese, door de
enorme polarisatie en het partij triba
lisme."
De stichters van de VS hebben re
kening gehouden met de mogelijk
heid dat een demagoog de macht kon
grijpen. „Ze ontwierpen een slim
systeem met controlemechanismen
Nu wordt
bepaald of
autoritair
gedrag wordt
geaccepteerd
en balans tussen verschillende mach
ten. Maar je hebt uiteindelijk mensen
nodig om dat in de praktijk te bren
gen. Ze hebben niet geanticipeerd op
een Congres dat medeplichtig zou
zijn. Dat is waarom de dingen zo ge
vaarlijk zijn op dit moment."
De Republikeinse partij, opper
machtig met een meerderheid in zo
wel de Senaat als het Huis van Afge
vaardigden, biedt weinig tegenstand
aan de autocratische impulsen van
Trump. Deze week nog beloofde hij
per decreet een einde te maken aan
het recht op de Amerikaanse natio
naliteit voor iedereen die op Ameri
kaans grondgebied geboren is, iets
wat in de grondwet staat. Toen bond
genoot Saoedi-Arabië journalist
Khashoggi van The Washington Post
bleek te hebben vermoord, verde-
digde Trump aanvankelijk de Sa-
oedi's. Republikeinen zijn 'teleurge
steld', 'bezorgd' of'verontrust', maar
het blijft meestal bij woorden. „Als ze
deze 'midterms' verliezen, worden ze
wel gedwongen om tegengas te ge
ven", verwacht Klaas.
Brian Klaas hoopt dat Trump
werkt 'als een vaccin' - een ver
zwakte stam van het demagogenvi-
rus dat het afweersysteem van de de
mocratie de kans biedt zich te wape
nen tegen groter gevaar. Het afweer
systeem, dat zijn de kiezers. Die zijn
doorgaans niet zo geïnteresseerd in
midterms: in 2014 kwam maar 36
procent opdagen. Klaas hoopt dat ze
door Trump voldoende zijn wakker
geschud. „De politieke energie die los
is gekomen door Trump, dat is heel
positief. Dit kan een massale verwer
ping van het Trumpisme worden."
Peilingen
Maar makkelijk wordt het niet, moet
hij erkennen. Trump en zijn partij
hebben de economische wind in de
rug. Op basis van peilingen lijken de
Republikeinen de macht in de Senaat
te behouden, maar de meerderheid
in het Huis van Afgevaardigden te
verliezen. Als het anders loopt, en
Democraten er niet in slagen in één
van beide te domineren, zodat ze
Trumps autocratische neigingen be
ter onder controle kunnen houden,
wordt Klaas 'extreem depressief,
zegt hij. „Als Republikeinen winnen,
zullen ze de dosis Trumpisme ver
dubbelen. Toekomstige Republi
keinse kandidaten zullen veel meer
op Trump lijken."
vrijdag 2 november 2018
GO
'Bij deze verkiezingen staat
toekomst VS op het spel'
Karlijn van Houwelingen
Washington
k
Donald Trump
tijdens een bezoek
aan het Mayo Civic
Center in Rochester,
Minnesota, fotoafp
-Brian Klaas,
politicoloog
Verkiezingsmedewerkers in het Californische Santa Ana handelen stembiljetten af die vervroegd zijn ingeleverd, fotos reuters
