Gtf
i«
'In Turks fruit zit de
lezer constant bij de
man. De vrouw is
week en komt om de
haverklap klaar'
Aan de haven, tussen vrachtwagens en vaten,
en op de hoek van de straat staarden de mensen
met grote ogen naar een in de provincie zo
ongewoon verschijnsel als een rijtuig met dichte
gordijntjes, dat steeds weer opdaagde, gesloten
als het graf en slingerend als een schip.
In Madame Bovary (1857) laat Gustave Flau-
bert hoofdpersoon Emma Bovary de liefde
met haar minnaar bedrijven in een koets
die steeds harder gaat. De lezer komt nooit
in de koets, die is met gordijntjes afgeslo
ten, maar van achter het stof wordt de koet
sier aangespoord nog harder te gaan, nog
langer door te rijden. Dan, op een goed
moment, wordt het stil in de koets.
Flaubert laat zien dat Emma's seksuele
verlangen heimelijk is. Als vrouw mag ze
die eigenlijk niet bevredigen - terwijl Flau
bert zelf een regelmatige bordeelbezoeker
was. De passage laat ook zien dat haar ver
langen Emma overneemt, haar steeds snel
ler naar het einde jaagt. Zo is de scène ge
slaagd als psychologisch portret van de
hoofdpersoon, maar ook als treffende be
schrijving voor het keurslijf waarin vrou
wen in de 19de eeuw werden gedwongen.
Haar broekje deed ik alleen maar opzij om haar
niet door een ingewikkelde handeling tot zich
zelf te laten komen. Want ze was helemaal
week en verdoofd van geilheid. Toen ik haar
vaststak zei ze in trance: 'Maak me geen kind
hoor, maak me geen kind.'En dat herhaalde
ze iedere keer als ze klaarkwam en aan mijn
gehijg dacht te horen dat het komen ging.
.ff Je kunt seks ook gewoon recht-
I toe, rechtaan beschrijven, zoals
]an Wolkers doet in Turks fruit (1969),
maar ook dan om er iets anders mee te zeg
gen. Wolkers wist dat een mens een hoofd
én een lichaam heeft en toonde met zijn
erk telkens hoe die twee kunnen botsen
of samenkomen. Turks fruit is een fantas
tisch voorbeeld van deze aanpak. Het is het
ongeremde, obsessieve relaas van een man
die van een vrouw hield, van haar hoofd en
van haar lijf, en hoe zij in zijn hoofd en in
zijn lijf zit, nog steeds.
Ook in deze passage neemt het verlangen
de vrouw en de man over. De naamloze ver
teller wil zelfs niet dat Olga weer 'tot zich
zelf komt', ofwel: dat haar hoofd het weer
overneemt van haar lijf, dat 'helemaal week
en verdoofd' van geilheid is. Maar dan
steekt de rede toch even de kop op: 'Maak
me geen kind hoor, maak me geen kind' -
een opmerking die Olga, opmerkelijk ge
noeg, telkens herhaalt als ze klaarkomt.
Omdat zij blijkbaar, in tegenstelling tot
Emma Bovary, wél snapt dat de gevolgen
van haar verlangen vernietigend kunnen
zijn voor haar leven. Waar de verteller
denkt dat Olga helemaal 'week en verdoofd'
is, en 'in trance', is ze dat niet.
Dat is zowel de grootste kracht als de
grootste tekortkoming van romans met
een ik-persoon, zoals ook Turks fruit: de
lezer zit dicht op een 'andere' ik, waardoor
hij die persoon heel goed leert kennen. De
lezer gaat soms te gemakkelijk mee met
die verteller, en in Turks fruit zitten we
constant bij de man. De vrouw komt om
de haverklap klaar, omdat de sterke man
ZATERDAG 27 OKTOBER 2018 37