Gtf i« 'In Turks fruit zit de lezer constant bij de man. De vrouw is week en komt om de haverklap klaar' Aan de haven, tussen vrachtwagens en vaten, en op de hoek van de straat staarden de mensen met grote ogen naar een in de provincie zo ongewoon verschijnsel als een rijtuig met dichte gordijntjes, dat steeds weer opdaagde, gesloten als het graf en slingerend als een schip. In Madame Bovary (1857) laat Gustave Flau- bert hoofdpersoon Emma Bovary de liefde met haar minnaar bedrijven in een koets die steeds harder gaat. De lezer komt nooit in de koets, die is met gordijntjes afgeslo ten, maar van achter het stof wordt de koet sier aangespoord nog harder te gaan, nog langer door te rijden. Dan, op een goed moment, wordt het stil in de koets. Flaubert laat zien dat Emma's seksuele verlangen heimelijk is. Als vrouw mag ze die eigenlijk niet bevredigen - terwijl Flau bert zelf een regelmatige bordeelbezoeker was. De passage laat ook zien dat haar ver langen Emma overneemt, haar steeds snel ler naar het einde jaagt. Zo is de scène ge slaagd als psychologisch portret van de hoofdpersoon, maar ook als treffende be schrijving voor het keurslijf waarin vrou wen in de 19de eeuw werden gedwongen. Haar broekje deed ik alleen maar opzij om haar niet door een ingewikkelde handeling tot zich zelf te laten komen. Want ze was helemaal week en verdoofd van geilheid. Toen ik haar vaststak zei ze in trance: 'Maak me geen kind hoor, maak me geen kind.'En dat herhaalde ze iedere keer als ze klaarkwam en aan mijn gehijg dacht te horen dat het komen ging. .ff Je kunt seks ook gewoon recht- I toe, rechtaan beschrijven, zoals ]an Wolkers doet in Turks fruit (1969), maar ook dan om er iets anders mee te zeg gen. Wolkers wist dat een mens een hoofd én een lichaam heeft en toonde met zijn erk telkens hoe die twee kunnen botsen of samenkomen. Turks fruit is een fantas tisch voorbeeld van deze aanpak. Het is het ongeremde, obsessieve relaas van een man die van een vrouw hield, van haar hoofd en van haar lijf, en hoe zij in zijn hoofd en in zijn lijf zit, nog steeds. Ook in deze passage neemt het verlangen de vrouw en de man over. De naamloze ver teller wil zelfs niet dat Olga weer 'tot zich zelf komt', ofwel: dat haar hoofd het weer overneemt van haar lijf, dat 'helemaal week en verdoofd' van geilheid is. Maar dan steekt de rede toch even de kop op: 'Maak me geen kind hoor, maak me geen kind' - een opmerking die Olga, opmerkelijk ge noeg, telkens herhaalt als ze klaarkomt. Omdat zij blijkbaar, in tegenstelling tot Emma Bovary, wél snapt dat de gevolgen van haar verlangen vernietigend kunnen zijn voor haar leven. Waar de verteller denkt dat Olga helemaal 'week en verdoofd' is, en 'in trance', is ze dat niet. Dat is zowel de grootste kracht als de grootste tekortkoming van romans met een ik-persoon, zoals ook Turks fruit: de lezer zit dicht op een 'andere' ik, waardoor hij die persoon heel goed leert kennen. De lezer gaat soms te gemakkelijk mee met die verteller, en in Turks fruit zitten we constant bij de man. De vrouw komt om de haverklap klaar, omdat de sterke man ZATERDAG 27 OKTOBER 2018 37

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2018 | | pagina 125