<D
O
O
18
De rente blijft nog heel lang
heel laag, vrezen economen en
de Europese Centrale Bank. En dat
heeft vergaande consequenties.
WERKPLEK ONDER HOOGSPANNING T
Kort
Nederland en Zweden willen
duikboten gaan bouwen
Damen Shipyards gaat samen met het
Zweedse Saab een nieuwe onderzeeër ont
wikkelen als mogelijke vervanger voor de
Walrus-klasse van de Nederlandse marine.
De Nederlandse scheepswerf en het
Zweedse defensiebedrijf willen de duikbo
ten in delen in Zweden gaan maken. Die
worden dan vervolgens in Vlissingen geas
sembleerd. Voor de nieuwe duikboten ma
ken beide bedrijven gebruik van de inzich
ten die Saab opdeed bij het ontwerpen van
de Collins-klasse onderzeeërs van de Aus
tralische marine. Ook de Zweedse A26 en de
upgrade van de Zweedse Gotland dienen als
voorbeelden.
Europese milieuprojecten
komen niet van de grond
Twee omvangrijke EU-programma's (voor
de afvang en opslag van koolstofdioxide en
voor hernieuwbare energiebronnen zoals
zonlicht en water) zijn zo goed als mislukt.
Alleen de 255 miljoen euro die in offshore
windenergie werd gestoken, heeft positief
bijgedragen aan de sector, stelt de Europese
Rekenkamer in een rapport. Veel projecten
werden voortijdig ingetrokken of niet afge
rond. In totaal werd bijna 2 miljard euro in
de projecten gestoken.
Laatste Belg uit directie
De directie van Ahold Delhaize kent vanaf
eind deze maand geen Belgen meer. De laat
ste Belg, Mare Croonen, vertrekt en wordt
niet vervangen. Dit is opmerkelijk, omdat
het samengaan van het Nederlandse super
marktconcern met het Belgische Delhaize
erg gevoelig lag bij de zuiderburen. Op de
vraag of het niet vreemd is dat er nu geen
Belgen meer aan het roer staan, antwoordt
het concern: „We zijn een internationaal be
drijf. 60 procent van onze omzet komt uit de
VS. Ons directiecomité is internationaal sa
mengesteld." De directie telt na het vertrek
van Croonen nog zeven leden: drie Neder
landers, twee Britten en twee Amerikanen.
In de raad van commissarissen zitten nog
wel twee Belgen
Flitsen
Ahold
Delhaize
Unilever
DSM
Altice
Europe
Afgelopen week
hield Peter Praet,
de hoofdeconoom
bij de Europese
Centrale Bank,
een toespraak over
de gevolgen van
de toenemende vergrijzing. En dat
was een somber verhaal. Door de
vergrijzing komen er minder
nieuwe werknemers bij en dat
zorgt voor een lagere economische
groei. Dat wordt versterkt door het
feit dat door diezelfde vergrijzing
mensen meer van hun inkomen
sparen voor hun pensioen. Dat
zorgt voor minder uitgaven.
De overheid zou de groei kun
nen aanjagen door de uitgaven te
vergroten. Dat is wat veel landen
de afgelopen crisis ook deden.
Maar die weg lijkt nu afgesloten,
constateert Praet. Veel landen zit
ten al tot hun nek in de schulden.
Bovendien moeten landen juist
bezuinigen om de toenemende
kosten van de vergrijzing te kun
nen betalen. De uitgaven aan ge
zondheidszorg zullen stijgen en er
moet meer aan pensioenen wor
den uitgekeerd.
Weinig groei, dus weinig infla
tie. Dat betekent dat de rente ook
laag blijft, verwacht Praet. Hij
voorziet dat we nog zeker tien
jaar lage rentes zullen houden. En
dat heeft weer consequenties op
tal van terreinen. Het is bijvoor
beeld slecht nieuws voor de pen
sioenen. Die worden al jaren niet
meer verhoogd vanwege de lage
rente. De kans is groot dat een
aanpassing er ook de komende ja
ren niet of nauwelijks in zit. De
negatieve gevolgen voor spaar
ders zijn eveneens overduidelijk.
Rendement maken met spaargeld
kan de spaarder gevoeglijk op zijn
buik schrijven.
Praet waarschuwt nog voor veel
verdergaande consequenties. De
centrale bank bestreed tot nu toe
economische recessies door de
rente te verlagen. Een lagere rente
maakt lenen goedkoper en dat
leidt weer tot extra investeringen.
Die jagen de economische groei
weer aan. Nu de rente al laag is en
blijft kunnen centrale banken de
economie niet meer stimuleren
met renteverlagingen. „Dat bete
kent dat de recessies langer zullen
duren en dieper zullen zijn dan tot
nu toe", waarschuwt de hoofdeco
noom. „En het economisch herstel
zal kleiner zijn en minder lang du
ren", voegt hij er nog aan toe.
Nieuw geld
Tijdens de laatste crisis bleek al
hoe moeilijk het is de economie
weer aan te jagen. Zelfs met nega
tieve rentes trok de groei nauwe
lijks aan. Daarop besloot de ECB
de geldpers aan te zetten en hon
derden miljarden aan nieuw geld
in de economie te pompen. „Maar
dat extra geld bijdrukken is lang
niet zo effectief als het rentewa
pen", zegt Bert Colijn, econoom
bij ING. „Al met al hebben cen
trale banken minder mogelijk
heden de volgende recessie te be
strijden."
Colijn vreest ook voor een lang
durig lage rente. Als oorzaak voor
de lage groei wijst hij op de stag
nerende arbeidsproductiviteit.
„Als je niet kunt groeien door ex
tra handjes in te zetten, moet je
groeien door met hetzelfde aantal
mensen meer te produceren. Maar
juist die productiviteit stijgt al ja
ren nauwelijks meer. Het beeld is
dat dankzij de smartphone en de
VERVANGER VOOR WALRUS-KLASSE
2 MILJARD EURO GAAT IN ROOK OP
VERANDERING BIJ SUPERMARKTCONCERN
BMW roept in Nederland nog eens
20.000 dieselauto's terug. Afgelopen zomer
moesten al 6500 auto's naar de garage. In
augustus kwam aan het licht dat bij bepaalde
modellen de koeler van de uitlaatgasrecircu
latie kan lekken, wat in het uiterste geval tot
brand kan leiden.
Bedrijven zijn hun rekeningen weer later
gaan betalen. Gemiddeld deden ze er 0,7 da
gen langer over om te betalen en moesten
hun leveranciers 40,6 dagen wachten op hun
geld, blijkt uit onderzoek van Graydon.
O
•m
Het supermarkt
concern was de
grootste stijger
in de AEX.
woensdag 24 oktober 2018
GO
De soepfabrikant
scoorde nog net
een plusje. De
meeste andere
bedrijven noteer
den een min.
Het chemie
concern deelde
in de algehele
beursmalaise.
De Franse
kabelaar sloot de
rij in de AEX.
O
c
Hoe lager de
hoe groter
Peet Vogels
