4
Wim Kok trad in 1986 aan als politiek leider
van de PvdA. Politiek verslaggever Jan Hoedeman
volgde zijn 'favoriete knorrepot'. Een terugblik, op tal
van wrijvingen en op zijn tragische vertrek in 2002.
Waar ik
afstand van
genomen
heb, is het
idee dat zij
het voor mij
weieens
even zullen
gaan doen.
Ik geef zelf
leiding
In het Torentje
Wim Kok wil als minister-president
zijn werk gewoon goed doen en niet
worden afgeleid door de waan van de
dag. De krant loopt daarbij soms flink
in de weg. Om zelf actief te spinnen,
dat is zijn stijl niet. Bij wijze van hoge
uitzondering nodigt de baas van de
Rijksvoorlichtingsdienst me uit:
verstandig als de verslaggever en de
premier op 4 juli 2000 eens een
gewoon gesprek voeren.
Een van de redenen is dat Kok au
thentiek boos werd over een publica
tie waarin Kamerleden lekten over
hun bezoek aan koningin Beatrix.
Tijdens zijn wekelijkse persconferen
tie noemt Kok me 'boodschapper van
onfatsoen'.
Op het Torentje vraagt hij hoe het
werkt, als je als journalist mooi
nieuws hoort, hoe pak je dat dan aan?
Hij verheft zijn stem: „Heb je dan
niet de neiging de kaarten zo strak op
de borst te houden, dat niets je van
publiceren weerhoudt?"
Potentieel prachtige primeurs wor
den wel degelijk stuk gecheckt, vertel
ik hem. Een krant gaat er alleen voor
als iets helemaal zeker is. „Maar hoe
check je dat dan?" houdt Kok aan. Als
journalist weet je wie er bij bepaalde
discussies waren. Vaak maken die po
litici of medewerkers deel uit van
mijn netwerk. „Je schiet eens iemand
aan. Als het niet anders kan, bel je
met een minister of staatssecretaris."
Kok lijkt ervan op te horen, hij oogt
verbaasd. Dat zijn ministers met
journalisten bellen... Het is zijn stijl
niet. Kok manipuleert de werkelijk
heid niet. Dat maakt hem saai en be
trouwbaar. Premiers voor hem en na
hem staan daar anders in.
De coup
Kok moet van de oppositionele PvdA
een stabiele regeringspartij maken
die er klaar voor is als in 1989 met het
CDA wordt geregeerd. Hoe ver Kok
daarmee is, blijkt als het derde kabi-
net-Lubbers moet ingrijpen in de
Wet op de Arbeidsongeschiktheid
(WAO).
In de zomer van 1991 lijdt Kok zicht
baar onder de politieke toestand. Zijn
partij is van de rails gelopen, honder
den leden stappen op en kritiek op
het leiderschap houdt niet op. De
donderwolk boven zijn hoofd is
zichtbaar als hij van de Tweede Ka
mer naar zijn ministerie loopt. Licht
gebogen, groeven in zijn gelaat. Ach
ter de schermen huilt hij tijdens het
bewindsliedenoverleg, hij wil ermee
stoppen. Ministers vertrekken met
strak gezicht van de bijeenkomst, het
wordt pas veel later duidelijk hoe erg
het is met Kok. Maar hij besluit om
zijn achterban om een nieuw man
daat te vragen op een speciaal con
gres in Nijmegen.
Dan worden we getipt - op dat
moment werk ik bij Elsevier - dat een
aantal PvdA'ers bezig is met een coup
tegen Wim Kok. André van der Louw
wil een crisiscomité vormen dat de
partijdemocratie een halfjaar uit
schakelt. We brengen het nieuws dat
er een coup tegen Kok in de maak is.
Het NOS Journaal opent ermee en
rept van een 'onmiskenbare poging
om Kok af te zetten'.
Vervolgens zijn Van der Louw en
zijn plannenmakers woedend over
het woord 'coup'. Ze willen dat Kok
en fractievoorzitter Thijs Wöltgens
zich van dat woord distantiëren. Dat
doen ze niet. Kok krijgt het mandaat
van zijn PvdA-leden: 80 procent
steunt hem.
Kok reageert pas een halfjaar later
voor het eerst inhoudelijk op de mis
lukte machtsgreep. In een interview
dat we met hem hebben laat hij Kok-
kiaans zien wie er de baas is. „Ik zou
dat woord 'coup' met een grote schop
hier uit het raam willen trappen.
Waar ik afstand van heb genomen, is
het idee dat hoe zo'n gezelschap ook
wordt genoemd, zij het voor mij wei
eens even zullen gaan doen. Ik geef
zelfleiding."
De regeerstijl
Als minister van Financiën in het
derde kabinet-Lubbers heeft Kok de
zwaarste jaren van zijn politieke
loopbaan. Het is niet gek dat hij bij
zonder humeurig kan zijn: de PvdA
is in die jaren een lastige partij, hij
moet vele miljarden bezuinigen in
economisch zwaar weer met een
achterban die hoopt dat alles beter
wordt.
Na de kabinetsformatie van 1994
komt het CDA aan de kant te staan
en wordt hij minister-president, ze
ventien jaar na Joop den Uyl. In zijn
regeerstijl is hij echt anders dan zijn
voorganger Ruud Lubbers. Die zat
overal bovenop en belde: „Zal ik even
met je meedenken?" Op het laatst
had de Haagse politiek daar genoeg
van. Kok heeft een andere stijl, zegt
hij, die van het 'gedelegeerd vertrou
wen'. Zijn ministers moeten het zelf
opknappen. Kok: „Dat is iets anders
dan blind vertrouwen dat het alle
maal wel goed komt." Het is een ne
derlaag als ze bij hem verschijnen.
Dan kan Kok korzelig zijn, omdat ze
het zelf niet hebben opgeknapt.
Hij zit drie jaar als ik te kennen
maandag 22 oktober 2018
GO
Amper vier maanden na zijn vrijlating is
Nelson Mandela in Amsterdam. Met Kok
spreekt hij de PvdA-achterban toe.
FOTO HOLLANDSE HOOGTE ERVEN STEYE RAVIEZ
De eerste
werkdag
als premier
in het To
rentje. FOTO
HOLLANDSE
HOOGTE/BERT
VERHOEFF
nniillii'»111'"1
Bij tijden korzelig, maar
Den Haag
—Wim Kok
