Effectief vloeken kun je leren
II
gr '11
m
I1 1
5
Behalve een zoek
tocht naar de
oorsprong van onze
scheldwoorden is
Het Groot Neder
lands Vloekboek een
vrolijke handleiding
voor slimmer schel
den, zegt auteur
Marten van der
Meulen.
'Vloeken
zou een
gebrek aan
woorden
zijn. Dat
vind ik
wonderlijk'
'Mensen die hun
spraak verliezen,
kunnen vaak nog
wel schelden'
„Dat valt best tegen. Ik
vloek en scheld behoorlijk
saai en kom meestal niet
verder dan 'eikel'. Al probeer ik, zeker
na het schrijven van het boek, wat
creatiever te worden. Dus in plaats
van 'achterlijke gladiool' kun je ook
iets doen met 'bostulp'. Dat is origi
neler, en het levert - behalve mis
schien een boze hovenier - weinig
scheldschade op."
„Dat klopt. Toevallig kom ik zelf uit
Den Haag. Ik ben dus wel wat ge
wend. Die scheldschade is ook geen
wetenschappelijk instrument, meer
een soort algemeen taalgevoel dat wij
- de schrijvers - zelfbedacht hebben.
De scheldschade is ook afhankelijk
van de intentie waarmee je scheldt:
als iemand echt boos op mij is en een
scheldwoord bijna naar me spuugt,
kan ik me oprecht gekwetst voelen.
Terwijl je zou zeggen dat ik wel ge
hard zou moeten zijn."
„'Schurftig hondsvot' klinkt beter
dan alleen 'hondsvot' en 'ranzige pis-
bakmuil' klinkt beter dan alleen 'pis
bakmuil'. Schelden ligt dicht bij poë
zie. Opsommingen hebben een over
tuigend effect. Wat ook goed werkt
is een scheldpartij met een lekker
ritme. Ik denk daarbij bijvoorbeeld
-
T
H
n
-<d\ V
f 1
1
1
Vv
W^m4" '3
Pel
aan 'vertiefte mechander' of 'achter
lijke gladiool'."
„Bij mijn onderzoek ben ik ook ge
stuit op dat 'gebrek aan woorden',
maar ik vind dat wonderlijk. Vloeken
is namelijk vooral een verbale uiting
van emotie en dat zit diep, het hoort
bij onze taal. Bovendien: zolang het
bij woorden blijft... Uit onderzoek
blijkt dat mensen die vloeken beter
tegen pijn kunnen, dat is toch een
bijzonder fenomeen? In het boek
adviseren we ook dat je voor een vol
gende keer dat je een spijker in de
muur hamert, het beste een goede
vloek paraat kunt hebben."
„Vloeken verbindt: jongeren gebrui
ken andere scheldwoorden dan ou
deren, terwijl ook bepaalde groepen,
zoals studenten, een eigen scheid-
cultuur hebben. Daarmee kun je aan
tonen dat je erbij hoort. Maar wat
ik misschien wel het meest fascine-
rende vind aan schelden: mensen
met afasie, spraakverlies, kunnen
niet meer zeggen wat ze willen, maar
vaak nog wel schelden. Vloeken en
schelden zit op een bepaalde plek in
het brein, in je rechterhersenhelft,
vlak bij de emoties."
„Dat vind ik grappig. Het leuke daar
aan is dat je eigenlijk begint met een
vloek en vervolgens een zijweg in
slaat. Je geeft je hersenen kennelijk
even de tijd om iets anders te beden
ken."
„Dat weet ik niet. Wel blijkt uit Ame
rikaans onderzoek dat in boeken te
genwoordig 28 keer zo veel wordt ge
scholden en gevloekt als in 1950. Dat
wil overigens niet zeggen dat vroeger
niet werd gescholden, maar het zegt
wel iets over de informalisering van
schelden."
„Niet persoonlijk, maar ik heb be
grepen dat ze het boek 'te vrolijk'
vinden. Dat mag, maar ik vind vloe
ken gewoon een interessant taai
fenomeen dat veel zegt over sociale
structuren."
„Nederlanders zijn bijna uniek in de
wereld omdat ze met ziektes schel
den, dat doet bijna geen enkel ander
volk. En of Vlamingen een rijkere
scheldcultuur hebben? Ik weet wel
dat ik bijvoorbeeld het Vlaamse
scheldwoord 'scheve lavabo' - lavabo
is wasbak - prachtig vind. Maar mis
schien helpt het dat sommige
Vlaamse woorden voor Nederlanders
bijna exotisch klinken."
GO ZATERDAG 20 OKTOBER 2018
Schurftig hondsvot!
LEO VAN MARREWIJK
Ben je zelf een beetje een
vaardige vloeker?
Je medeauteurs en jij introduceren
het begrip 'scheldschade' als een
soort meetlat: het laat zien hoe
'erg' we dat ene scheldwoord of
die vloek vinden. Maar verschilt
dat niet per persoon of soms zelfs
per regio? In Den Haag roepen
jongeren soms bijna liefkozend
'kankerlijer' naar elkaar, terwijl het
in andere delen van het land als
allerergste scheldwoord wordt
beschouwd.
Voorname tip uit jullie boek:
adjectiveren die hap! We moeten
dus vaker bijvoeglijke naamwoor
den voor het zelfstandig scheld
woord gebruiken. Waarom helpt
dat?
II
V I
.Vt 4Jr:u Uw 'j 'a>
Taalwetenschapper Marten van der Meulen: „Schelden ligt dicht bij poëzie." foto koen verheijden
Ik heb vroeger geleerd dat vloeken
'een gebrek aan woorden' is. Daar
ben je het vast niet mee eens?
Jullie gaan ook in op de sociale
functie van schelden en vloeken.
Wat vind je van vloekvermijders:
mensen die eigenlijk voluit 'gvd'
eruit willen gooien, en dan 'God
fried van Bouillon' roepen?
Sowieso is het boek een oproep
creatief te spelen met scheldwoor
den. Onder het kopje 'Krijg het
ongebruikelijke!' noemen jullie als
alternatieven voor 'krijg de tyfus'
onder meer 'krijg koperen hart
kleppen' of 'krijg jeuk op een plek
waar je niet bij kan'. Is dat leuker
omdat het minder grof is, of omdat
grove scheldwoorden al 'overal'
zijn?
Heeft de Bond tegen vloeken al
op jullie boek gereageerd?
Naast het Groot Nederlands Vloek
boek is er ook Het Groot Vlaams
Vloekboek. Hebben Vlamingen een
rijkere scheldcultuur dan Neder
landers?
Het Groot Nederlands Vloekboek -
Marten van der Meulen, Fieke Van
der Gucht, Willem van Beylen en
Robbe Verlinden (Lannoo, €25)
