zelden op te laden'
Dit zegt de wetenschap
Wat te doen met leidingen
als de gaskraan dichtgaat?
H
Eureka! Slimmer door apenkooien
De leidingen zijn
om te bouwen
voor het transport
van waterstof
23
meetapparatuur. „Sommigen liggen hier
al vier, vijf maanden en functioneren
nog altijd perfect."
Consumenten moet dat als muziek in
de oren klinken. Stel je eens voor, een
smartphone met een batterij die je maar
zelden hoeft op te laden en nooit ver
slechtert.
Betrouwbaar
Hoe ziet de wereld van de batterij er over
tien jaar tijd uit? Huijben: „Dan denken
we bij elektronica helemaal niet meer na
over de batterij. Die is dan zo betrouw
baar. En hij gaat superlang mee. Met je
elektrische auto kun je dan 1000 kilome
ter rijden. Dan zien we de batterij niet
meer als een probleem, maar als een
vaste, betrouwbare waarde."
Hoe die batterij er dan uitziet, durft hij
niet te zeggen. Het onderzoek richt zich
op allerlei opties: batterijen op basis van
natrium, calcium, silicium (zand). Of
van grafeen: het zogeheten nanokippen-
gaas, gemaakt van koolstof en slechts één
atoomlaag dik. Huijben: „Er zullen vele
soorten goede batterijen zijn, afhankelijk
van waarvoor je die gebruikt. Voor je
auto, je pacemaker, of voor je mobieltje."
Onder de grond liggen duizenden kilometers aan gaspijpleidingen. Die worden straks
niet opeens nutteloos. Ze kunnen prima een tweede leven krijgen.
Laten we vooral niet de hele gasin-
frastructuur rücksichtslos slopen.
„Ze kunnen prima een tweede le
ven krijgen", zegt Ad van Wijk,
hoogleraar Future Energy Systems
aan de TU Delft over de pijpleidin
gen. „We kunnen ze op dezelfde
manier gebruiken, maar er gaat
een ander gas doorheen."
Onder Nederland ligt 12.000
kilometer aan pijpleidingen voor
aardgas. Die zijn in de jaren 60
aangelegd. Het was een grote,
peperdure operatie, maar binnen
vijfjaar waren de meeste huishou
dens in Nederland over op gas.
Ruim vijftig jaar later heeft
Nederland besloten de gaskraan
dicht te draaien. Om in 2050 de
klimaatdoelen van Parijs te halen
(de uitstoot van CO2 tot nul redu
ceren) moeten alle huishoudens
van het aardgas af.
Zijn alle leidingen daarmee
overbodig? Zeker niet, zegt Van
Wijk. „De leidingen zijn relatief
gemakkelijk om te bouwen voor
het transport van waterstof." Dat
wordt geproduceerd met water en
groene stroom en gezien als dé
milieuvriendelijke brandstof voor
auto's en de industrie in de toe
komst.
De huidige infrastructuur be
staat uit stalen hoofdgastransport-
leidingen, waardoor het gas in
grote hoeveelheden vanuit Sloch-
teren, de Noordzee, Noorwegen en
Rusland door Nederland wordt
geperst, en distributiepijpleidin
gen die zijn aangesloten op de wo
ningen. Beide soorten zijn ge
schikt om waterstof te vervoeren.
!k
„Waterstof heeft dezelfde eigen
schappen als aardgas, maar is lich
ter en relatief makkelijker te trans
porteren. Het kan met grotere
snelheden door de leidingen ge
perst worden", zegt Van Wijk. „Je
hebt compressoren nodig om de
juiste druk erin te brengen. Die
zijn niet hetzelfde voor waterstof,
dus die moet je vervangen. Je moet
de aansluitingen inspecteren en
testen, want die kunnen lekken."
Ter illustratie: in een transport
leiding van Groningen naar Rot
terdam gaat het om misschien drie
of vier compressoren. „Het hoeft
dus allemaal niet veel te kosten."
Dat waterstof in grotere hoeveel
heden door de leidingen vervoerd
kan worden, is hard nodig. „Eén
kubieke meter aardgas dat nu
thuis binnenkomt, heeft drie keer
zoveel energie-inhoud als één ku
bieke meter waterstofgas. Wil je
dezelfde hoeveelheid warmte pro
duceren met je ketel, dan heb je
drie keer zoveel waterstofgas no
dig. Het gebruik daarvan ontslaat
consumenten ook niet van de
plicht om energiezuinig te leven
en hun woning goed te isoleren."
Energiebedrijven zijn nu bezig
met een grote vervangingsopera
tie van de pijpleidingen. Van
Wijk: Terwijl we eigenlijk over
willen op iets anders, wordt nu
geïnvesteerd in het vervangen van
leidingen die te oud zijn. Als je die
er over vijfjaar weer uit gaat slo
pen, ben je bezig met kapitaalver
nietiging. Daarom maken bedrij
ven de leidingen die ze vervangen
gelijk waterstof-proof."
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer Erik Scherder
(66), hoogleraar
neuropsychologie
aan de VU.
„Soms voel ik me net een
roepende in de woestijn.
Waar ik ook kom - in de
collegezaal, op televisie en
onlangs nog voor de
Tweede Kamercommissie
- vertel ik hetzelfde: kom
in beweging! We zitten
veel te veel stil en dat is
rampzalig voor conditie
en cognitie. Zeker ook
voor kinderen.
Ik ben tot dat inzicht ge
komen toen ik zag wat
niet bewegen voor nega
tieve gevolgen had, zoals
diabetes-2 op zeer jonge
leeftijd. In vergelijking
met 1995 spelen veel kin
deren veel minder buiten.
Bovendien is het gymnas
tiekonderwijs tot een mi
nimum teruggebracht.
Onbegrijpelijk! Op scho
len moet veel meer bewo
gen worden: tweemaal
per dag een half uur om
het langdurige zitten te
onderbreken. Dat zou
enorm ten gunste komen
van de aandacht en con
centratie tijdens de lessen.
Scholen, besturen en
beleidmakers willen niet
accepteren dat complex
bewegen, zoals apen
kooien, zorgt voor een
netwerkactivatie in de
hersenen dat vervolgens
bijdragen levert aan an
dere cognitieve kwalitei
ten. Als je door die apen
kooi gaat, wordt het parië-
tale en frontale netwerk
actief: je plant, coördi
neert en ook de kleine
hersenen doen mee. Pre
cies die netwerken die ge
bruikt worden om som
men op te lossen, maar op
een andere manier aange
stuurd.
De befaamde weten
schapper Donald Hebb
zei: 'Neurons thatfire toge-
ther, wire together'. Vrij
vertaald: zenuwcellen die
vuren, zoeken hun buren.
Hoe vuren zenuwcellen
in een kind het beste? Als
ze steeds net iets anders
worden aangestuurd. En
bewegen is altijd anders.
De regering moet scholen
verplichten tot het veel la
ten bewegen van kinde
ren. Hoe? Los de sommen
springend op.'
GO ZATERDAG 13 OKTOBER 2018
Onderzoe
ker Mark
Huijben:
„Het is lego
op atomaire
schaal." foto
ERIC BRINKHORST
bodem
TONNY VAN DER MEE
Kijk op de site
bij /wetenschap
•T"/
-Jim Jansen
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NCWSdCntiSt en met i vanvnederland
