15
projecten. China heeft plannen om in
64 landen meer dan zevenduizend
nieuwe (spoor)wegen, havens en
energie-infrastructuur aan te leggen.
In totaal zou daar zo'n 7 biljoen
(7000.000.000.000) euro aan leningen
en investeringen mee zijn gemoeid.
Aan dat immense bouwfonds is het
te danken dat er sinds kort wekelijks
vier directe treinen rijden tussen Til
burg en Chengdu. China subsidieert
de verbinding. Dat maakt het voor be
drijven als de babymelkfabrikant zo'n
30 procent goedkoper om een contai
ner per spoor te vervoeren, zegt Ro
land Verbraak van logistiek bedrijf
GVT, de eigenaar van de Tilburgse
spoorterminal. „Het spoortransport
kost daardoor maar een kwart van de
prijs voor luchtvracht. En de reis is
veel sneller dan per schip: spullen zijn
maar 15 in plaats van 45 dagen onder
weg."
Spoorterminal
Grofweg halverwege de boemelreis
ligt Kazachstan. Daar, op een rangeer
terrein omzoomd met pakhuizen op
de grens met China, worden alle con
tainers overgezet van Russische trei
nen naar wagons met de Chinese
spoorbreedte. Dat gebeurt met Chi
nese kranen: het Chinese Cosco heeft
vorig jaar de helft van de spoortermi
nal in Khorgos gekocht.
Die overslagplaats groeit nu in rap
tempo uit tot een bloeiende 'droge ha
ven'. Met daaromheen een blinkend
nieuwe stad, vertelt Magzhan Ilyassov,
de Kazachse ambassadeur in Neder
land. „Alleen al in de eerste helft van
dit jaar is de containeroverslag in
Khorgos met 52 procent gegroeid."
Zijn land profiteert enorm van de
Nieuwe Zijderoute, zegt hij. „Afgelo
pen tien jaar is meer dan 25 miljard
euro in ons spoorwegnet, onze wegen,
de Kaspische Zeehavens en vliegvel-
den geïnvesteerd. We waren een afge
legen, slecht bereikbaar land. Nu zijn
we een belangrijk transportknoop
punt."
De Chinese bouwvakkers en bull
dozers die je in Kazachstan ziet, zijn
niet uniek. In de halve wereld lijken
Chinezen in de weer. Ze leggen een
nieuwe spoorlijn aan dwars door het
straatarme Laos. Bouwen een grote
elektriciteitscentrale in het met chro
nische stroomtekorten kampende Pa
kistan. Stampen in landen als Kenia,
Oeganda en Ethiopië complete snel
wegen uit de rode Afrikaanse grond.
Waarom doet China dit? Om vrien
den te maken, volgens China. Om ont
wikkelingslanden op te stoten in de
vaart der volkeren, zodat iedereen kan
profiteren van deze 'gouden eeuw van
de commercie'. En de hele wereld rij
ker, veiliger en gelukkiger wordt.
„Terwijl sommige westerse landen
zich terugtrekken en muren opwer
pen, bouwt China bruggen", stelde
het Chinese staatspersbureau Xinhua,
met een sneer naar Trumps 'America
First'-beleid.
Landen als Laos en Kazachstan mo
gen blij zijn met die bruggen, het is
vooral China dat ervan profiteert, zegt
Zijderoute-onderzoeker Frans-Paul
van der Putten van Instituut Clingen-
dael. „Hoe sneller die landen een ho
ger welvaartsniveau bereiken, hoe
meer spullen China er kan verkopen.
Dat is nu extra belangrijk vanwege de
Amerikaanse sancties. Daar komt bij
dat China zelf onderhand wel af is."
De Chinese bedrijven die jarenlang
binnenlandse spoorwegen, vliegvel
den en machines voor Chinese fabrie
ken hebben gebouwd, moeten wel aan
de gang blijven. Anders stort de stag
nerende economie in.
De spoorverbinding met Europa is
bovendien heel belangrijk om het
Chinese binnenland beter te ontslui
ten. Daar liggen de lonen voor fa
brieksarbeiders lager dan in de miljoe
nensteden aan de kust. De laptops en
smartphones die rond Chengdu (11
miljoen inwoners) worden gemaakt,
hoeven dan niet eerst 1800 kilometer
naar de haven, en dan helemaal over
zee naar Rotterdam of Hamburg te
worden verscheept. Doordat de trein
reis korter is, krijgen de fabrikanten
eerder hun geld.
In de rest van de wereld rijzen ech
ter de zorgen over de Chinese expan
siedrift. De leningen die China voor
zijn bouwprojecten verstrekt, zadelen
arme landen op met torenhoge schul
den. Als ze die niet terug kunnen be
talen, valt de infrastructuur in Chi
nese handen. Dat is gebeurd in Sri
Lanka. Dat land slaagde er niet in een
Chinese lening af te lossen voor de
aanleg van de Hambantota Port, een
nieuwe diepzeehaven. De haven, stra
tegisch gelegen tussen de Golf van
Bengalen, de Arabische Zee en de In
dische Oceaan, is nu tot het jaar 2116
eigendom van de Chinezen. Meren
daar straks Chinese marineschepen of
onderzeeërs aan?
Die gedachte leidt tot groot onbeha
gen. Want ook in Europa heeft China
de laatste jaren in relatieve stilte be-
Lokale bedrijven
profiteren amper van
de Chinese
megabouwprojecten
langrijke infrastructuur bemachtigd.
Zo hebben Chinese bedrijven aan
zienlijke aandelen gekocht in twee
grote containerterminals in de Rotter
damse haven (Euromax en ECT). In de
haven van het Griekse Piraeus heeft
China zelfs een meerderheidsbelang.
De Chinezen hebben Piraeus uitge
bouwd tot belangrijk knooppunt op
hun Zijderoute. Het is nu de drukste
haven van de Middellandse Zee. De
door schulden geplaagde Griekse re
gering is daar blij mee. „Terwijl de Eu
ropeanen zich tegenover ons als mid
deleeuwse bloedzuigers gedragen,
blijven de Chinezen geld brengen",
zei Costas Douzinas, parlementslid
van de regerende partij Syriza en voor
zitter van de commissie Buitenlandse
Zaken, daarover tegen de The New York
Times.
Maar de kranen in de haven zijn ge
maakt in China, niet in Griekenland.
En de havenarbeiders worden nu in
gehuurd via onderaannemers en ver
dienen veel minder dan ze volgens de
Griekse cao betaald krijgen. De on
vrede onder gewone Grieken groeit.
Lokale bedrijven profiteren vaak
amper van de Chinese megabouwpro
jecten, zegt onderzoeker Van der Put
ten. „Daar komt bij dat ze vaak veel
goedkoper uitgevoerd hadden kunnen
worden als ze openbaar waren aanbe
steed. Daardoor zijn de leningen ho
ger, wat het risico verhoogt voor de
landen die ze aangaan. Vaak zijn de
machthebbers er echter corrupt ge
noeg om ze toch aan te nemen." Op
plaatsen waar huizen en akkertjes
moeten wijken voor Chinese bielzen
of asfalt, worden boeren en burgers
onteigend. Dat leidt geregeld tot be
schuldigingen van landroof.
Inmenging
„China creëert afhankelijkheidsrela
ties die verregaande gevolgen kunnen
hebben", zegt Europarlementariër
Marietje Schaake (D66), lid van de
commissie Internationale Handel. Ze
maakt zich grote zorgen over het feit
dat China zijn invloed ook voor poli
tieke doelen gebruikt. „Met de EU
zouden we een statement uitbrengen
om Chinese mensenrechtenschen
dingen te veroordelen. Maar na een
lobby van China heeft Griekenland
zich teruggetrokken." Enkele dagen
later keerde Griekenland zich in Brus
sel bovendien tegen plannen om Chi
nese investeringen in Europa strenger
te screenen. Ook Hongarije, waar
China miljarden wil pompen in een
spoorlijn, weigerde kritiek op de Chi
nese mensenrechtenschendingen te
leveren.
In Brussel groeit vooral het onbeha
gen over de Chinese inmenging in
Oost-Europa. Onder de Zijderoute
plannen vallen een nieuw vliegveld
bij de Poolse hoofdstad Warschau, een
snelweg van de Servische hoofdstad
Belgrado naar Montenegro en twee
kernreactoren in Roemenië.
„In theorie prachtige plannen die
voor betere verbindingen zorgen in
Europa", zegt Maja Bakran Marcich,
adjunct-directeur-generaal Transport
voor de Europese Commissie. „Maar
de realiteit is helaas anders."
Dat vooral China van de Nieuwe
Zijderoute profiteert, is ook te zien aan
de treinen op het Tilburgse rangeer
terrein. De treinen uit het oosten zit
ten tjokvol. De wagons die terug naar
China gaan, vervoeren naast wat la
dingen Nederlandse babymelk, Franse
wijn en Duitse luxeauto's vooral een
aanzienlijke hoeveelheid lege contai
ners. China weigert veel Europese be
drijven en producten nog altijd de toe
gang tot zijn markt.
Dat de spoorverbinding afhankelijk
is van China, ziet Van der Putten van
Clingendael als een gevaar. „De trei
nen kunnen rijden omdat ze gesubsi
dieerd worden door de Chinese over
heid. Dat geeft China de macht om het
vervoer stil te zetten. Dat is een groot
risico voor bedrijven en landen die af
hankelijk zijn van de verbinding."
.02018
Nieuwe Zijderoute
ï'PKL-Todz
zaterdag 13 oktober 2018
GO
M Containerterminal op de Chinees-Kazachse grens. Hier worden de
containers overgeladen van de Russische naar de Chinese wagons en
omgekeerd, fotogengyuhe/imagechina
China heeft
plannen om in
64 landen meer
dan zevenduizend
nieuwe spoor
wegen, havens
en andere instal
laties aan te
leggen. Kosten:
7 biljoen euro.
Afgelopen jaar is
door China alleen al
25 miljard euro geïn
vesteerd in de infra
structuur van Ka
zachstan, ooit een
geïsoleerd land, nu
een transporthub op
de Nieuwe Zijde
route.
-Frans-Paul van der Putten, instituut
Clingendael
KAZACHSTAN
MONGOLIË
Peking
CHINA
Hamburg Moskou
Tilburg-,
Antwerpen
Duisbun
RUSLAND
Changchun
Nieuwe Zijderoute
Yiwu
BJD
De Nieuwe Zijderoute is een
netwerk aan land- en zeeroutes
dat China verbindt met West-Europa.
