'Geweld kan zo
ontsporen dat je
niets anders meer
doet dan geweld
gebruiken'
gingen eraan. Haar tong werd aan haar ver
hemelte vastgeschroefd en ze werd veroor
deeld tot de brandstapel. Ze schreef een af
scheidsbrief aan haar oudste zoon, Adriaan.
Samen met zijn broertje was hij aanwezig
bij de executie. De volgende dag zocht hij in
de as naar die schroef, die hij samen met de
briefin zijn wambuis bewaarde. Beide ma
ken deel uit van de Bijzondere Collecties
van de Universiteit van Amsterdam. Het is
een prachtige brief. Hartverscheurend."
„Je zou ernaar moeten streven zo lang mo
gelijk zonder geweld te handelen, maar ik
denk dat je bij een revolutie altijd bereid
moet zijn geweld te gebruiken. Een opstan
deling verdedigt vaak iets groters, het recht
op vrijheid of voedsel bijvoorbeeld. Daar
voor moet iemand soms over zijn eigen
grenzen stappen. Natuurlijk zijn er geweld
loze protesten geweest, zoals die van Martin
Luther King en Gandhi, maar beiden zijn
wél door geweld om het leven gekomen.
Zelfs geweldloosheid lokt soms juist ge
weld uit. De Franse filosoof Albert Camus
schreef dat opstandigheid tegen onrecht
begint 'met de adel van de eerste inspiratie'
maar vaak eindigt 'in de dronkenschap der
tirannie'. Geweld kan zo ver ontsporen dat
je niets anders meer doet dan geweld ge
bruiken, dan wordt het bijna lekker. Dat is
een grens die zowel machthebbers als op
standelingen kunnen overschrijden."
„De geschiedenis leert ons niets. In het es
say noem ik de geschiedenis een hoer, om
dat ze zich leent aan iedereen die haar ge
bruiken wil - voor elke willekeurige opvat
ting is steun te vinden in het verleden.
Maar het is wel waar dat je niet kunt begrij
pen wat er in het heden gebeurt als je niet
weet wat er onder je voeten ligt aan verle
den, dat ons immers heeft gemaakt tot wie
we nu zijn. Dus het is goed om te kijken
naar hoe situaties in het verleden waren,
om te weten wat er in dezelfde situaties in
het heden of de toekomst zou kunnen ge
beuren. Welke valkuilen en problemen zich
kunnen voordoen. Maar of we daardoor le
ren ons beter te gedragen, is de vraag."
„Ja, maar dat geldt niet alleen voor Neder
land, hoor. Kijk naar de Algerijnse Opstand
en hoelang het heeft geduurd voordat
Frankrijk zich heeft verontschuldigd voor
de gigantische moordpartijen die ze daar
„In mijn essay noem
ik de geschiedenis
een hoer."
Bij een opstand draait het om de vraag:
sta je aan de kant van het geweld dat
onderdrukt, of het geweld dat bevrijdt?
Is geweld onvermijdelijk?
Welke lessen kunnen we hieruit trek
ken?
En als het verkeerd afloopt, is Neder
land heel goed in het bagatelliseren of
onder het tapijt vegen van fouten.
ZATERDAG 13 OKTOBER 2018 33
