23
Over werk, geld en consumentenzaken
Cijfers In het dagelijks leven laten we ons volop
leiden door cijfers. Daar moeten we kritischer naar
kijken, vindt econometrist journalist en schrijfster
Sanne Blauw.
„Ja hoor, ze hoeven ook
zeker niet de prullenbak
in. Maar ze zijn niet zo
objectief als we denken. Er zit bijna
altijd een belang achter. Zeker bij be
drijven die cijfers naar consumenten
communiceren. We kennen allemaal
het voorbeeld van goedkope vlieg
tickets. Zodra we daadwerkelijk gaan
boeken, komen er kosten bovenop.
Maar vaak is manipulatie met cijfers
veel subtieler, zodat we het niet met
een door hebben."
„Als cijfers belangrijk zijn, vinden
bedrijven manieren om ze te mani
puleren. Dat zagen we recentelijk bij
de sjoemelsoftware en sjoemelsiga-
retten. Bepaalde normen zijn vastge
legd in de wet, dus zijn bedrijven op
zoek gegaan naar een manier om aan
die wet te voldoen. Volkswagen paste
hiervoor de software aan. Bij sigaret
ten gaat het met luchtgaten bij het
filter. In het testapparaat zijn de gaat
jes open, maar als iemand een sigaret
rookt, worden ze dichtgeknepen.
Hierdoor krijgen rokers waarschijn
lijk wel vijf keer zoveel schadelijke
stoffen binnen als op de verpakking
staat vermeld.
Een ander voorbeeld is vanity
sizing. Een fabrikant van kleding past
de maat in het label naar beneden
aan. Wat normaal een maat 40 zou
zijn, wordt dan veranderd naar maat
38. Vrouwen passen opeens kleding
in een maatje kleiner, zijn daar blij
mee en daarom sneller geneigd het
kledingstuk te kopen.
Bedrijven maken ook misbruik van
ranglijstjes. Ik zag laatst een e-bike
aangeprezen als 'beste van Europa'.
Toen ik naar het onderzoek keek,
bleek dat er maar liefst dertien cate
gorieën waren. De e-bike was in één
Voor de 'beste e-bike
van Europa' bleken
maar liefste dertien
categorieën te zijn
van die categorieën als beste gekozen.
Er deden maar vier e-bikes mee. 'Be
ste van Europa' was dus hartstikke
overdreven."
„Ja, helaas wel. Een goed voorbeeld is
gezondheidsonderzoek. Walnoten,
avocado, druiven, chocolade en wijn
zijn gezond, horen we steeds vaker.
Wat we niet weten is dat veel weten
schappelijk onderzoek is gesponsord
door bedrijven.
Zo wil Coca Cola niet dat mensen
denken dat ze dik worden van cola.
Dus claimen ze dat veel bewegen be
langrijker is dan calorie-inname om
dun te blijven. Wetenschappers die
dat idee aanhangen krijgen enorme
bedragen om dat te onderzoeken.
Omdat er veel onderzoek naar wordt
gedaan, zie je dat terug in de media.
Ook Mars stopt veel geld in weten
schappelijk onderzoek. Het is niet
gek dat chocolade daardoor gezonder
lijkt dan het is. Dat is allemaal heel
schimmig. Als consument is het las
tig te bepalen hoe het precies zit."
„We hebben het idee dat cijfers ob
jectieve bewijzen zijn. Cijfers zijn
heel pakkend en precies. Ze laten
geen ruimte voor twijfel of nuance
ring. Het geeft ons zekerheid over
hoe de wereld in elkaar zit. Daarbij
houden veel mensen niet van cijfers.
Daarom zijn ze intimiderend en
trappen we erin."
WIE?
„Het is ten eerste verstandig om al
tijd kritisch te kijken wie het cijfer
naar buiten brengt. Lidl claimde
laatst dat het volgens de Consumen
tenbond de goedkoopste supermarkt
is. Dat soort beweringen is makkelijk
te controleren door te kijken bij de
oorspronkelijke bron.
Maar vaak gaat het subtieler. Bij
sommige cijfers is het moeilijk om
uit te vogelen waar ze vandaan ko
men. Daarom is het verstandig om
naar onafhankelijke partijen als De
Gezondheidsraad, het RIVM, het
Voedingscentrum en de Consumen
tenbond te kijken. Ook programma's
als Radar en Kassa doen goed werk.
En doe zelf je huiswerk. Zeker bij
grote aankopen, zoals een e-bike, is
het slim om de onderzoeken nauw
keurig te bekijken."
„Jazeker. Ik ben al jaren bezig met cij
fers en toch trap ik er nog vaak in. Zo
was er laatst een onderzoek dat be
wees dat alcohol slecht is. Met elk
glas zou je een halfuur korter leven.
Een onzinonderzoek, concludeerde
ik. Een wetenschapper die ik bewon
der kraakte het onderzoek helemaal
af. Gelukkig, ik kan dus gewoon blij
ven drinken, dacht ik. Pas later reali
seerde ik me dat die persoon welis
waar het onderzoek afkraakte, maar
niet had gezegd dat alcohol niet on
gezond is."
woensdag 10 oktober 2018
GO
Geld&Soed
te
Arwen Kleyngeld
Cijfers zijn toch heel
handig?
Hoe worden wij voor de gek
gehouden?
Gaat het soms nog subtieler?
Waarom laten we ons misleiden
door cijfers?
Cijfers lijken objec
tief, maar kijk goed
naar de bron, advi
seert Sanne Blauw.
FOTO MARCO OKHUIZEN
Sanne Blauw (31) stu
deerde econometrie
aan de Erasmus Uni
versiteit in Rotterdam.
Na haar promotieonder
zoek ging ze aan de
slag als correspondent
Ontcijferen bij het jour
nalistieke online plat
form De Correspondent.
Eind deze maand ver
schijnt van haar hand
Het bestverkochte boek
ooit (met deze titel). Met
dit boek wil Blauw cij
fers op hun plek zetten.
Het bestverkochte boek
ooit (208 blz., €18) is nu
al te reserveren bij de
boekhandel of via de-
correspondent.nl
Hoe kunnen wij ons daartegen
wapenen?
Laat jij jezelf nog wel eens
misleiden door cijfers?
