17
De huizenmarkt toont al langer bi
zarre trekken. Toch is de woning
markt niet de grootste zorg, be
kende de president van De Neder-
landsche Bank, Klaas Knot, eerder
deze week. Knot kijkt met zeer ge
mengde gevoelens naar het com
merciële vastgoed: winkels, be
drijfsruimtes en kantoren. Daar zit
ten diverse problemen. Op de top
locaties is sprake van forse prijsstij
gingen, terwijl op minder gewilde
locaties structurele leegstand
dreigt.
„De prijsstijging wordt veroor
zaakt door beleggers die op zoek
zijn naar rendement", zegt Knot.
De ervaring leert dat die beleggers,
met name de buitenlandse, snel
weer vertrekken als er elders meer
rendement te halen is.
Bovendien wordt de aankoop
steeds vaker met geleend geld gefi
nancierd. Dat is weer een risico
voor de banken die het vastgoed fi
nancieren. Bij de vorige crisis ging
SNS Reaal onderuit, omdat veel
vastgoedklanten hun leningen niet
meer konden betalen.
Zo alarmerend is het nu nog niet.
„Maar de commerciële vastgoed
markt heeft een kort geheugen",
waarschuwt Knot. Daarmee ver
wijst hij naar het begin van de crisis
in 2008. Toen werd er massaal ge
leend om vastgoed aan te kopen te
gen steeds hogere prijzen. Beleg
gers gingen er vanuit dat die hogere
prijzen werden goedgemaakt door
stijgende huren. Maar de crisis
zorgde juist voor leegstand en da
lende huren. Dat zorgde weer voor
faillissementen van vastgoedbeleg
gers en ontwikkelaars en daarmee
gepaard gaande verliezen voor ban
ken op vastgoedleningen.
Probleemleningen
Die pijn is nog steeds niet verdwe
nen. Edwin Buitelaar, hoogleraar
vastgoedontwikkeling aan de Uni
versiteit Utrecht en onderzoeker bij
het Planbureau voor de Leefomge
ving, haalt eerder onderzoek van
DNB aan. „Daaruit blijkt dat de
meeste probleemleningen bij ban
ken bestaan uit vastgoedleningen.
Je ziet wel dat banken die leningen
verkopen, zodat ze een gezondere
balans krijgen." Dat proces gaat nog
steeds door.
Een recente studie van onroe-
rendgoeddeskundige Rupert Clar-
ke naar de vastgoedmarkt in het
Verenigd Koninkrijk toont dat ban
ken veel geld verliezen met vast
goedleningen. Dat komt omdat er
net voor en op het hoogtepunt van
de markt veel deals worden geslo
ten. Als de markt dan inzakt, leiden
die deals tot de grootste verliezen.
Clarke schat dat tussen 1992 en
2008 de financiers 28 miljard pond
inkomsten haalden met vastgoed
leningen. Het totale verlies op die
leningen bedroeg uiteindelijk 12,3
miljard pond. Vooral de leningen in
de laatste jaren voor de crisis zorg
den voor het grootste deel van het
verlies. „De slechtste deals maak je
altijd net voor het hoogtepunt",
zegt ook Knot.
Ook nu stijgen de prijzen van
vastgoed op de gewilde locaties en
worden aankopen vaker met ge
leend geld gefinancierd. Tegelijker
tijd wijst DNB op structurele ver
anderingen in de vraag. Door inter-
netwinkelen is er minder behoefte
aan winkelpanden. Ook de vraag
De commerciële
vastgoedmarkt heeft
een kort geheugen
naar kantoorruimte loopt terug
door flex- en thuiswerken.
Er is ook sprake van een duide
lijke tweedeling, zegt hoogleraar
Buitelaar. „Op de toplocaties liggen
de prijzen alweer boven het niveau
van voor de crisis. Kijk bijvoorbeeld
naar de verkoop van het Atrium in
Amsterdam en De Rotterdam in de
Maasstad. In voormalige groeiker
nen als Zoetermeer en Nieuwegein
zie je juist veel leegstand." Die leeg
stand kan wel eens structureel wor
den en dat is een probleem voor de
eigenaren en de financiers.
Taxaties
DNB worstelt daarnaast met de
taxaties van onroerend goed. De
waardebepaling van vastgoed is erg
schimmig. De toezichthouder wil
duidelijke regels. Dan kan de
waarde beter bepaald worden en is
duidelijk of er sprake is van te hoge
financiering met alle risico's van
dien.
„We hebben eerst gekeken of de
sector met zelfregulering zou ko
men om de kwaliteit van de taxa
ties te verbeteren. Maar daar is niets
uitgekomen. Vandaar dat we nu
vragen om wettelijke eisen aan de
taxaties te stellen", aldus bankpre-
sident Klaas Knot.
Een acuut gevaar voor de financi
ële stabiliteit van de banken ziet
DNB nog niet. De banken zijn
financieel veel gezonder, dus ze
kunnen eventuele verliezen beter
opvangen. „We schatten het in als
een middelgroot risico", aldus
Knot. DNB wil dat de banken de ri
sico's in kaart brengen en zorgen
dat deze beheersbaar blijven.
Buitelaar is dat met DNB eens.
„Gemiddeld liggen de prijzen van
commercieel vastgoed op het ni
veau van 2001. Dat is ver onder het
piekniveau van 2008. En vastgoed is
gemiddeld voor 40 procent gefi
nancierd met leningen, veel minder
dan voor de crisis." Maar voorzich
tigheid is geboden nu het weer be
ter gaat. „De markt leert weinig van
fouten uit het verleden. Het is goed
om tijdig aandacht te vragen voor
de risico's."
woensdag 10 oktober 2018
GO
Peet Vogels
Amsterdam
- Klaas Knot (president van
De Nederlandsche Bank)
Aalberts
ABN Amro
Aegon
Ahold Delhaize
Akzo Nobel
Altice Europe
ArcelorMittal
ASMLHold.
ASR Nederland
DSM, Kon.
Gemalto
Heineken
ING Groep
KPN, Kon.
NN Group
Philips Kon.
Randstad
Relx
Roy. Dutch Shell A
Signify NV
Unilever
Vopak, Kon.
WFD Unibail-Rod.
Wolters Kluwer
sk
35,33
24,08
5,66
19.39
76,78
2,33
26,00
159,12
41,26
84,66
87,82
50,06
78,30
10,85
2,26
39,19
36.40
45,24
17,43
29,62
21,55
46,97
42,32
165,16
51,10
-0,25
2,25
-2,17
-1,73
1,72 H
0,78
-0,38
0,02 I
-0,20
0,38
I -0,13
0,26
0,15 I
M -1,16
1,18
I -0,05
0,52
2,82
I -0,04
omzet
9938439
58905940
47073900
118460367
102962337
13736815
111793147
185636435
25281663
78143349
57691633
12019184
74058322
200016147
22076350
52404945
88221839
35406613
44105078
210699140
12747040
152859582
23541873
64170771
43654790
Ijdatum
10-09-18
18-07-18
12-10-17
11-10-17
02-01-18
04-12-17
11-10-17
05-12-17
13-10-17
11-10-17
29-06-18
19-10-17
09-10-18
07-09-18
30-08-18
27-06-18
09-02-18
09-10-18
15-02-18
06-02-18
05-10-18
05-03-18
06-02-18
08-10-18
14-02-18
Ij
34,39
21.52
4,80
15,62
71,64
1,22
22,16
141,50
32,50
70,05
70,64
30,90
76,80
10,70
2,14
34,09
29,25
44.53
15,86
24,20
20,77
42,13
32,94
162,54
39,19
hj
45,05
28,48
6,13
22,08
83,52
3,63
30,77
189,50
43,02
93,04
105,35
50,38
93,54
16,69
3,11
39,90
40,01
59,54
19,65
31,38
33,69
52,31
44,88
225,90
55,68
hj datum
09-01-18
16-01-18
24-04-18
02-08-18
20-09-18
21-06-18
17-05-18
24-07-18
05-10-18
24-09-18
13-09-18
06-09-18
20-07-18
22-01-18
30-11-17
30-04-18
28-09-18
16-02-18
29-11-17
22-05-18
18-10-17
18-10-17
04-09-18
08-12-17
23-08-18
winst p/a
1,85
2,95
0,89
1.48
3,29
-0,07
1.49
4,95
6,06
7,81
-2,27
-4,71
3,39
1,26
0,12
6,29
1,78
2,39
1,56
1,56
2,11
4,00
1,84
24,43
2,38
naam
sk
omzet
Ijdatum
hj
hj datum
winst p/a
Adyen
Air France-KLM
615,30
8,83
5,19
71579490
71225873
13-06-18
11-06-18
400,00 -
6,65
758,90
14,65
12-09-18
03-11-17
2,42
-0,64
AMG
Aperam
38,98
39,06
4,45
-o,5i
11535067
10262919
28-03-18
27-06-18
34,04
35,12
53,45
48,43
14-06-18
01-02-18
1,91
4,23
Arcadis
ASM Int.
13,90
40,66
-0,90
3114508
12698630
09-10-18
12-09-18
13,73
39,94
20,06
63,00
26-02-18
12-03-18
0,82
8,06
BAM Groep, Kon.
BE Semiconductor
3,24
17,27
0,43
3385552
13448741
07-09-18
12-09-18
3,15
16,35
5,07
44,60
08-11-17
27-03-18
0,05
4,64
Boskalis Westm.
Corbion
Eurocommercial
Flow Traders
25,26
28,34
31,24
26,90
-0,47
0,85
0,64
-0,44
13540330
1457215
2774875
7843072
29-05-18
08-03-18
12-09-18
27-11-17
22.61
23.62
30,08
17,07
32,58
29,96
38,24
38,00
29-01-18
18-07-18
01-02-18
24-04-18
1,13
1,44
0,54
0,85
Fugro
GrandVision
IMCD
Intertrust
11,88
20,40
62,75
15,43
5,98
0,79
H -2,71
0,19 1
15179196
2105888
7874369
2495226
07-09-18
06-02-18
04-04-18
27-10-17
9,71
17,57
48,68
12,61
14,40
22,88
68,40
17,94
24-01-18
30-10-17
01-10-18
23-02-18
-1,89
0,90
1,47
0,97
0CI N.V.
PostNL
29,14
2,84
234Ï
9638709
12529107
06-02-18
09-10-18
17,66
2,76
29,60
4,29
04-09-18
25-01-18
-0,50
0,33
SBM Offshore
Sligro Food Gr.
Takeaway
TKH Group
16,81
37,60
52,40
47,44
6,97
0,94
-0^75
46249465
1344317
6268588
3662981
18-07-18
16-08-18
17-10-17
09-10-18
10,14
34,80
39,05
46,64
16,82
46,40
70,10
60,15
09-10-18
18-07-18
27-08-18
22-05-18
-0,76
1,84
-0,97
2,04
TomTom
WDP
7,14
112,40
0,42
4,07
7455464
4024920
19-09-18
26-10-17
5,72
89,76
9,96
124,40
03-11-17
06-09-18
-0,87
10,68
Wereldhave
30,45
1,94 H
8219427
11-09-18
29,14
41,54
22-01-18
1,68
A AEX
DAX30
536,95
3,43 (0,64%) 11.977,22
30,06 (0,25%)
580,0
13.500
560,0
12.750
540,0
12.000
520,0
mei
jun
jul aug
sep okt
11.25C
mei jun
jul aug sep
okt
W DOWJONES
CAC40
26.474,29
-12,49 (-0,05%) 5.318,55
18,30 (0,35%)
27.000
5-800
25.500
5.600
24.000
5.400
22.500
mei
jun
jul aug
sep okt
5.200
mei jun
jul aug sep
okt
W EURO/USDOLLAR
OLIE
1,1488
-0,0004 (-0,03%) 84,81
1,05 (1,25%)
1.240
90,00
1,200
82,50
1,160 AyV
75,00
1,120
67,50
mei
jun
jul aug
sep okt
mei jun
jul a
g sep
okt
AANDELEN TOP-10
Grootste stijgers
naam
SBM Offshore
Fugro
Air France-KLM
AMG
WDP
Vopak, Kon.
PostNL
Ahold Delhaize
OCI N.V.
Wereldhave
sk +/-
16,81 1,10
11,88 0,67
8.83 0,44
38,98 1,66
112,40 4,40
42,32Ï,'Ï6'
2.84 0,07
19,39 0,43
29,14 0,64
30,45 0,58
Grootste dalers
naam
6.97 Basic-Fit
5.98 Takeaway
5,19 IMCD
4,45 Akzo Nobel
sk
27,55
52,40
62,75
76,78
4,07 B&S Group 17,02
2,82 Órdina
2,34 Adyen
2,25 Arcadis
2,25 Altice Europe
1,94 Kendrion
1,67
615,30
13,90
2,33
26,50
+/-
-0,95
-1,80
-1,75
-1,70
-0,37
-0,03"
•12,20
-0,26
-0,04
-0,45
Meest verhandelde
naam sk
-3,33 Roy. Dutch Shell A 29,62
-3,32 ING Groep 10,85
-2,71 ASMLHold. 159,12
-2,17 Unilever 46,97
-2,15 Ahold Delhaize 19,39
-i,99 ArcelorMittal
-1,94 Akzo Nobel
-1,84 Philips Kon.
-1,73 DSM, Kon.
-1,67 Heineken
26,00
76,78
36,40
84,66
78,30
omzet
210699140
200016147
185636435
152859582
118460367
ÏÏ1793Ï47
102962337
88221839
78143349
74058322
naam
sk
+/-
naam
sk
V-
naam
sk
+/-
AB Inbev
75,47
-0,09
-0,12
Danone
65,64
0,19
0,29
Münch. Rück vNA
192,55
0,30
0,16
ABBNA
22,24
0,02
0,09
Diageo 2.682,00
12,50
-0,46
Nestlé NA
80,94
0,10
0,12
Adidas NA
204,40
-1,90
-0,92
Dt. Post NA
29,10
-0,02
-0,07
Nokia
4,64
0,01
0,19
Air Liquide
112,50
0,85
0,76
Dt. Telekom NA
13,91
-0,04
-0,29
Novartis NA
84,14
0,02
0,02
Airbus
102,50
-1,12
-1,08
Enel
4,41
0,03
0,73
Novo-Nordisk AS B 277,00
-1,45
-0,52
Allianz vNA
190,96
1,14
0,60
Engie
12,81
0,16
1,22
Orange
13,60
-0,01
-0,07
Amadeus IT
74,62
-0,74
-0,98
Eni
16,26
0,42
2,63
Roche Hold. GS
243,75
-0,50
-0,20
AstraZeneca
5.718,00-
-50,00
-0,87
Essilor-Luxottica
122,30
0,10
0,08
Safran
111,95
-2,05
-1,80
AXA
23,51
0,00
0,00
Fresenius
68,02
0,18
0,27
Sanofi S.A.
75,59
0,06
0,08
Banco Santander
4,38
0,04
0,99
GlaxoSmithKline 1
486,20
-1,00
-0,07
SAP
103,80
1,76
1,72
Bardays
167,76
-1,24
-0,73
Glencore
326,15
4,45
1,38
Schneider Electr.
65,44
0,00
0,00
BASF NA
73,29
-0,93
-1,25
HSBCHold.
655,70
1,20
0,18
Siemens NA
104,52
-0,26
-0,25
Bayer NA
74,95
0,20
0,27
Iberdrola
6,38
0,01
0,22
Soc. Générale
36,25
-0,05
-0,12
BBVA
5,30
0,08
1,53
Inditex
25,12
0,02
0,08
Telefónica
7,01
0,03
0,43
BMWSt
76,39
-0,48
-0,62
Intesa Sanpaolo
2,07
0,04
2,19
Total
54,83
0,78
1,44
BNP Paribas
51,23
0,08
0,16
Kering
421,90
1,70
0,40
UBS Group
14,75
-0,03
-0,17
BPPLC
579,00
2,40
0,42
Linde z. Umt.
209,10
-0,90
-0,43
Vinei
79,54
-0,66
-0,82
Brit. A. Tobacco
3.417,50
-4,50
-0,13
Lloyds Bank.Group
57,30
-0,86
-1,48
Vivendi
21,63
0,01
0,05
CRH
28,08
0,21
0,75
L'Oréal
199,60
0,40
0,20
Volkswagen Vz.
146,54
-0,46
-0,31
Daimler NA
54,42
-0,18
-0,33
LVMH
285,70
3,85
1,37
Zurich Insur. Grp
314,00
4,60
1,49
VERKLARING
GRONDSTOFFEN
naam
aankoop
verkoop
Amerikaanse
1,28
1,05
Australische
1,80
1,40
Canadese
1,65
1,28
Engelse pond
0,98
0,79
Israëlische Shekel
4,68
3,49
Japanse Yen
144,93
112,24
Turkse lira
7,83
5,89
Zwitserse frank
1,26
1,05
sk slotkoers, ho hoog, la laag,
+/- verschil t.o.v. slotkoers vorige dag,
ytd% verschil t.o.v. slotkoers vorig jaar,
Ij laagste koers afgelopen 12 mnd,
Ij datum datum laagste koers afgel. 12 mnd,
hj hoogste koers afgelopen 12 mnd,
hj datum dat. hoogste koers afgel. 12 mnd,
iw inventariswaarde. AD nieuwsMedia
aanvaardt geen aansprakelijkheid voor
eventuele onjuistheden op deze pagina.
Bron koersen en grafieken: vwdg roup:
naam 19:25 uur
Dutch Natural Gas
Dutch Power
LME Copper Cash
Brent Oil
Goud $/ons
+/-
26,84 -0,38-1,41
68,86 -1,07-1,53
6.219,0 50,00 0,81
84,81 1,05 1,25
1.187,5 -0,63 -0,05
Platina - Ie maand 828,2 6,00 0,73
Sugar - ICE US Roll 12,97 0,06 0,46
Zilv. $-c./ons 14,38 0,00 0,02
7-daagse
busreis
va. 979,
Beleef een kerst om nooit te vergeten!
Alleen Oad-gasten hebben toegang tot
de meest bijzondere locaties.
Hoogtepunten
«Z kerstavonddienst in de St. Michaelkirche
%Z 4-gangen galakerstdiner in Palais Ferstel
%Z bezoek aan Palais Schönbrunn na sluitingstijd
kerstconcert op de Börsensale op 26 december
stadsrondrit en wandeling o.l.v. Nederlandssprekende gids
5-daagse
vliegreis va.
1079,-
Boek nu op oad.nl/kerstspecials of t 0547 20 16 83 (ma-za)
Prijzen zijn vanaf prijzen, p.p., excl. res. kosten en calamiteitenfonds. O.v.v. typefouten. it
