1
2
3
8
Het rommelt in Oost-Europa en daardoor
rommelt het in Brussel. Nationalisme rukt op.
Mensen die geen echte Pool, Hongaar of Roemeen
zijn, worden zwartgemaakt. Corruptie, fraude is
alom aanwezig. Is er nog ruimte voor optimisme?
'REE MEDIA
REIE MEOIEN
WOLNE MEDIA
WOLNA POLSKA
EUROPESE UNIE DEMOCRATIE
IN POi/Utti 1»» KMI
aar heb je ze weer.
Als het Polen niet
is, dan is het Hon
garije. Als het
Hongarije niet is,
dan is het Roeme
nië. Als het Roe
menië niet is, dan is de volgende mis
schien wel Tsjechië of Slowakije of
Bulgarije. De woorden die we in
combinatie met deze landen gebrui
ken, komen ook steeds terug: corrup
tie, machtsmisbruik, fraude, uithol
ling van de rechterlijke macht. In de
Bulgaarse stad Ruse werd zaterdag
nog het lichaam gevonden van Vik-
toria Marinova (30), een journaliste
die werkte voor de lokale tv-zender
TVN. Zij had onlangs aandacht be
steed aan fraude met EU-gelden. Eer
der dit jaar werden in Slowakije de
journalist Jan Kuciak en zijn ver
loofde Martina Kusnirova om het le
ven gebracht. Kuciak was bezig met
een verhaal over banden tussen de
Italiaanse maffia en Slowaakse poli
tici. Ook hier zou het gaan om het
verduisteren van EU-fondsen.
Waar we vroeger na heel erg lang
nadenken misschien, met wat geluk,
de naam van een Hongaarse politicus
konden oplepelen, ligt de naam van
de Hongaarse premier Viktor Orban
ons nu voor in de mond. We zien
hem zo staan, een trotse, brutale man
die openlijk Europa uitdaagt en lak
heeft aan alles en iedereen. Zelfs toen
hij vorige maand op het matje werd
geroepen door het Europees Parle
ment, omdat hij 'lijnrecht ingaat te
gen de waarden van de Europese
Unie', zoals de Nederlandse Europar
lementariër Judith Sargentini het zei.
En dan Jaroslaw Kaczynski, de offici
euze leider van Polen. Hij is geen pre
mier, maar zijn partij, de PiS, heeft
wel de absolute macht in het land.
Onder zijn leiding zijn rechters en
ambtenaren vervangen door mensen
die wél willen luisteren, zendt de pu
blieke zender Telewizja Polska alleen
nog maar propaganda uit en ben je in
Polen strafbaar als je zegt dat er in de
Tweede Wereldoorlog in 'Poolse
kampen' joden zijn vermoord.
Tegen Polen is inmiddels zwaar ge
schut ingezet. De Europese Commis
sie meent dat Warschau willens en
wetens de onafhankelijkheid van de
rechters bedreigt (een doodzonde in
de EU). Er loopt nu een zogenaamde
artikel 7-procedure, die er uiteinde
lijk toe kan leiden dat Polen niet
meer mee mag praten in Europa.
Hongarije hangt hetzelfde boven het
hoofd, al is het nog niet zo ver, en ook
Roemenië (corruptie!) moet stilletjes
aan gaan uitkijken, zo bleek vorige
week.
De reacties uit het oosten zijn fel,
keer op keer, en komen in het kort
hier op neer: 'Waar bemoeien jullie je
mee?', 'Waarom moeten jullie ons al
tijd hebben?' en 'Kijk ook eens naar
jezelf!'. De sfeer is weieens beter ge
weest in Brussel.
Een interessant antwoord op de eer
ste vraag komt van de Bulgaar Ivan
Krastev. Hij leidt het Centrum voor
Liberale Strategieën in Sofia en is
geen optimistisch man. In een lijvig
artikel in het blad Foreign Affairs, ge
titeld De lange weg naar democratisch
verval, constateert hij tot zijn ontzet
ting dat de veranderingen vooral
plaatsvinden in Hongarije en Polen,
precies de landen die zo goed op weg
gingen na de val van de Muur in 1989.
Dit is waar het volgens hem mis
ging: 'De best opgeleide en liberale
Oost-Europeanen waren
de eersten die hun
land verlieten, naar
het Westen.' En
dat zijn nou net
de mensen die
je nodig hebt
voor het op
bouwen van
een democra
tie, aldus
Krastev.
Degenen die
bleven, vaak na
tionalisten en
conservatieven,
hebben daarna lang
zaam de overhand gekre
gen. Tel daarbij op een verzwakte
Europese Unie door de economische
crisis, het vluchtelingendrama en de
brexit. Wat ook meetelt: een nieuwe
Amerikaanse president die Oost-Eu
ropa niet echt interessant vindt en
de verrassende steun van de jonge
mensen die opgroeiden na de val van
het communisme. Je ziet het resul
taat: een verzameling 'xenofobische
nationalisten' die alleen maar oog
hebben voor de rechten van de meer
derheid. Nee, Krastev is geen opti
mistisch man.
Even tussendoor: wat over het alge
meen niet meespeelt in de politieke
veranderingen in Oost-Europa is de
economie. Misschien een beetje in
Hongarije en Roemenië, maar zeker
niet in Polen, Tsjechië en Slowakije.
De laatste gaat als een trein, Tsjechië
heeft zo ongeveer de laagste werk
loosheidscijfers van de EU en geen
economie groeide de laatste tien jaar
zo hard als die van Polen.
De grote Oost-Europakenner Anne
Applebaum ziet in een nog lijviger
stuk in het Amerikaanse blad The At
lantic een andere oorzaak,
en waarschuwt en pas
sant de Amerikanen:
kijk maar uit, dit is
ook wat jullie te
wachten staat.
Polen en Hon
garije, en deels
ook Oosten
rijk en Italië,
worden geleid
door mensen
die vinden dat
ze het verdienen
om te leiden,
schrijft Applebaum.
'Ze zijn jarenlang ge
dwarsboomd, voelen zich
slachtoffer van een oneerlijk sys
teem, en worden gedreven door
wraakzucht en jaloezie.' Nu willen ze
alleen mensen aan het roer die zijn
zoals zijzelf, of zoals de Poolse PiS-
leider Kaczynski het zei: 'een beter
soort Pool'.
Zwartgemaakt
Mensen die geen echte Pool, Hongaar
of Roemeen zijn, worden niet alleen
gewantrouwd, maar ook zwartge
maakt. In Hongarije bijvoorbeeld
worden mensenrechtenorganisaties
dinsdag 9 oktober 2018
'Een beter
soort Pool'
krijgt de
overhand
Mark van Assen
Brussel
Daarom de volgende drie vragen:
Wat is er toch aan de hand?
(Dat is ingewikkeld, maar het
begint ongeveer 30 jaar geleden)
Waarom steeds daar, in het
voormalige Oostblok?
(De vraag is of dat zo is)
Valt er iets aan te doen?
(Er is een plan, dat steeds meer
steun krijgt)
Van boven naar be
neden: premier Viktor
Orban, PiS-leider Ja
roslaw Kaczynski,
Oost-Europakenner
Anne Applebaum en
Europarlementariër
Sophie in 't Veld.
POLEN
TSJECHIE
SLOWAKIJE
HONGARIJE
ROEMENIË
BULGARIJE