GELOOF JE
DAT EEN MENS
-OOKEEN
TERRORIST-
RECHTHEEFT
OPEEN
TWEEDE KANS
ZIJN LEVEN?
Paspoort
Beatrice
Albertha
de Graaf
Privé
gedrag. „Hoe de macht van Goed en
Kwaad mensen in de greep kan hebben
en hoelang dat sporen trekt in de geschie
denis." Zo staat het ook in de Bijbel: „Tot
in het derde en het vierde geslacht. En dat
is zo. Kijk naar mij. Ik ben van de derde
generatie na het wegvoeren van de man
nen en ook op mijn leven en studiekeuze
heeft het nog invloed gehad."
Het kwaad is weer volop aanwezig in
de samenleving, is haar stelling. „Dat zeg
ik niet omdat ik gelovig ben, dat zeggen
de cijfers." Ze heeft grafieken paraat
waaruit blijkt dat na u september 2001
wereldwijd woorden als 'duivel' en 'de
monen' veel vaker opduiken. Waar men
sen het Kwaad vroeger bezwoeren met
religie, zo luidt haar betoog, wordt het
nu, zonder God, rechtstreeks geprojec
teerd op bepaalde groepen; op tbs'ers,
moslims, pedofielen.
„In de seculiere samenleving moet je
alles in het hier en nu oplossen, je hebt
geen ander leven meer om dat te doen. Er
is geen ingrijpende gerechtigheid, geen
vergeving of ommekeer. Spreken over het
Kwaad is ook heel onbarmhartig, mee
dogenloos, zwart-wit."
De welvaart is gestegen, zegt ze, maar
jongeren tot 25 jaar zijn niet per se geluk
kiger, ze voelen zich juist onveiliger. „Dat
vind ik shocking, als moeder maar ook als
docent. Ze weten het gevoel geen plek te
geven. Of ze lopen achter de hedendaagse
profeten aan. Kijk naar de opkomst van
extreemrechtse organisaties. Die trekken
veel jongeren, want ze bieden houvast."
Vaker dan vroeger komt haar geloof
openlijk om de hoek kijken. Vorig jaar
verscheen Heilige strijd, een essay waarin
de historica een antwoord zoekt op de
vraag waarom er terreur bestaat in een
wereld die, in haar visie, door een goede
en almachtige God is geschapen. „Ik had
een goede vriend, hij is helaas overleden,
een priester met wie ik elke zaterdag kof
fiedronk. Hij bemiddelde jarenlang in
Zuid-Amerika, ook voor de guerillabe-
weging FARC. Hij vond mijn geloof kin
derlijk. 'Je gaat naar de kerk en bidt, maar
je zou de wetenschappelijke rigiditeit die
je toepast in je onderzoek ook op de je
geloof moeten toepassen. Je neemt alles
klakkeloos aan'." Die opmerking zette
een denkproces van wel twintig jaar in
gang. „Daarna heb ik Heilige strijd ge
schreven. Eerder was ik er niet aan toe."
„Ik heb het nooit verborgen gehouden.
Maar natuurlijk heb ik altijd discussies
gehad. 'Waarom is zo'n slimme meid als
jij christelijk?' Daarmee was ik helemaal
klaar. Op een gegeven moment had ik het
ook gehad met het eeuwige debat over
geloof versus wetenschap. In grote delen
van de wereld zijn religieuze weten
schappers in de meerderheid. Ik heb dat
nooit ervaren als een tegenstelling. Je
doet je werk volgens de regels en metho
des van de wetenschappelijke integriteit,
en daarnaast geloof je. Een beetje zoals
een buschauffeur die op de bus zit en
zondags naar de kerk gaat."
Natuurlijk, vervolgt ze, als docent moet
je studenten een eerlijk inkijkje geven in
waar je staat. „Het levert interessante dis
cussies op. Wat is jouw mensbeeld, ge
loof je dat een mens - ook een terrorist -
recht heeft op een tweede kans? Hoe kijk
je naar het Kwaad? Geloof je dat het een
serie misverstanden is, of het gevolg van
armoede en uitbuiting? Geloof je dat de
terrorist zelf de baarlijke duivel is?"
„Ik geloof dat het Kwaad bestaat, als auto
nome kracht, maar ik geloof ook dat het
Kwaad door God is overwonnen. En ik
geloof ook dat het Kwaad niet kan zijn
als je het Licht aandoet. Dan is het weg."
„Een vergelijking die door theologen wel
is gebruikt, is die van D-day. De Duitsers
zijn verslagen, je weet: er komt een einde
aan de Tweede Wereldoorlog, maar ze
halen nog wel uit. Het is na D-day dat de
razzia in Putten plaatsvond. In de Bijbel
staat heel mooi: 'de duivel gaat rond als
een briesende leeuw, zoekende wie hij
zal verslinden'. Ook al sterven er mensen
en ook al zijn er nog altijd oorlogen, het
zal ophouden. Echt. Het stopt. En dat ge
loof- het is echt gelóóf- is de kern van
het christendom; dat de machten van het
Kwaad door Christus aan het kruis zijn
overwonnen.
Luister maar eens naar de koptische
christenen, wat zij hebben meegemaakt
en hoe zij spreken over het geweld en de
aanslagen, zegt ze. „Juist de slachtoffers
van oorlog, genocide en aanslagen belij
den vaak wat wij soms ondenkbaar vin
den om uit te spreken: dat het Kwaad is
overwonnen."
Ze zwijgt even. „Ik wilde eigenlijk een
boekje schrijven met mijn uitgangspun
ten voor een breder publiek, maar dit
punt, dat zo centraal staat in mijn éigen
overtuiging, dat is voor mensen die er
niets mee kunnen dwaasheid. Maar ik
kan geen water bij de wijn doen. Ik ben
niet iemand die met predikanten als
Carel ter Linden of Harry Kuitert zegt:
het is een mooi verhaal dat mensen elkaar
vertellen. Nee. Het is niet een verhaal.
Het is echt gebeurd, een realiteit."
„Nee. Je hebt mensen die twijfelen over
God. Bestaat hij of bestaat hij niet? Dat
heb ik minder. Wel: Hij is dichterbij of
verder weg. Als Hij verder weg is, dan
dwarrelen wij hier maar zielloos rond.
Dan begin ik niet aan Hem maar wel
diep aan mezelf te twijfelen." Op zachte
toon: „Ik zie genoeg mensen die daar
aan onderdoor gaan. Zondag nog is een
kennis opgenomen in een psychiatrische
kliniek."
Geboren
18 april 1976 in
Putten.
Opleiding
Geschiedenis
en Duits aan
de universiteiten
van Utrecht en
Bonn.
Carrière
Begint als uni
versitair docent
aan de Universi
teit Utrecht.
Stapt in 2007
over naar de
Universiteit
Leiden, waar ze
medeoprichter is
van het Centre
tor Terrorism
and Counter-
terrorism. In
2012 volgt be
noeming tot
hoogleraar Con
flict en veiligheid
in historisch per
spectief. In 2014
keert zij terug
naar Utrecht als
hoogleraar Ge
schiedenis van
internationale
relaties. Geeft in
2016 en 2017
college over
terrorisme bij
DWDD Univer-
sity. Publiceert
diverse boeken.
Getrouwd, een
zoontje en twee
dochters.
Kijken mensen ervan op als ze horen
dat je gelovig bent?
Wat geloof jij?
Dit snap ik niet.
Daar twijfel je niet aan?
101 zaterdag 6 oktober 2018
