De hoofdrolspelers
Bij toeval stuitte De Klerk op internet
op een uitzending van radioprogramma
Archief Rijnmond uit 2005. Daarin inter
viewt programmamaker Roland Vonk
Jan Straaijer, een van de laatste nog le
vende leden van De Tondeldoos. Hij ver
telde over de Vreewijkse wortels van de
Fabeltjeskrant, verkozen tot het beste kin
derprogramma van de 20ste eeuw. De
Klerk zocht Straaijer op in diens woon
plaats Aalten in de Achterhoek.
Straaijer, die vaak als spreekstalmeester
van het gezelschap optrad, bevestigde dat
hij model stond voor Meneer de Uil. Hij
had dat van Valkenier zelf gehoord, toen
hij hem ergens in de jaren 70 toevallig
was tegengekomen in de trein.
Via via kwam De Klerk ook in contact
met een ander nog levend lid, oud-ver
pleegkundige Jopie Donkervoort, alias
Juffrouw Ooievaar. Zij is inmiddels over
leden. Hij zocht haar, samen met 'Meneer
de Uil', toentertijd op in haar woning in
Arnhem.
„Ze wist dat Juffrouw Ooievaar op haar
was gebaseerd, maar herkende zich maar
ten dele in haar. Ze vond Juffrouw Ooi
evaar baziger dan zijzelf. Haar kinderen
dachten daar anders over."
Menselijk tekort
Donkervoort bleek getrouwd met Han
Kullberg, een van de twee handige zonen
van aannemer Kullberg die de techniek
verzorgden bij De Tondeldoos. Inder
daad: hij stond met zijn jongere broer
Fred model voor de handige broers Ed en
Willem Bever.
Saillant detail: de broers maakten hun
rekwisieten en decors in een werkschuur
met de naam De Uil. Die brandde af,
maar werd herbouwd en in 2016 her
opend door de Rotterdamse burgemees
ter Ahmed Aboutaleb, nadat De Klerk
hem had verteld over de relatie met de
Fabeltjeskrant.
Ook andere karakters - zoals Truus de
Mier, Momfer de Mol, Gerrit de Postduif
en de Gezusters Hamster - zijn vrijwel
zeker te herleiden naar mensen, weet De
Klerk. „Daar zijn aanwijzingen voor,
maar geen harde bewijzen. Het ligt wel
voor de hand. Elke schrijver put uit zijn
eigen ervaringen en Leen heeft niet
anders gedaan."
Valkenier zelf stond model voor Bor de
Wolf. „Hij heeft dat later in interviews
toegegeven. Uit de verhalen van zijn
vroegere vrienden komt hij Valkenier
naar voren als een wat introverte man,
die graag op zichzelf was. Een beetje
een stille buitenstaander, maar wel een
scherp waarnemer met oog voor wat ik
het menselijk tekort noem. Mensen wil
len zich graag beter voordoen dan ze zijn
en houden hun zwakheden het liefst ver
borgen voor de buitenwereld. De Fabel
tjeskrant houdt ons via de dieren een
spiegel voor waarin we ons eigen men
selijk tekort herkennen. Maar met mede
dogen en humor, zodat we hartelijk om
onszelf kunnen lachen."
Leen Valkenier was vóór alles een groot
schrijver, vindt Peter de Klerk. „Helaas
heeft hij nooit de erkenning gekregen
die hij verdient. Er werd in culturele
kringen altijd wat lacherig gedaan over
de Fabeltjeskrant. Onterecht, want het
programma behoort tot het beste wat
de Nederlandse televisie heeft voort
gebracht. Deze expositie is dan ook be
doeld als eerbetoon aan de makers van
de Fabeltjeskrant en Valkenier in het bij
zonder." 41
Meneerde Uil
Juffrouw
Ooievaar
Jan Straaijer (1925)
stond model voor Meneer
de Uil, de hoofdpersoon
uit de Fabeltjeskrant. In
middels is hij de enige van
de vriendengroep uit Vreewijk die nog
leeft. Hij vertrok enkele jaren na de oor
log uit Vreewijk.
Jan Straaijer deed de kweekschool en
de kunstacademie. In zijn werkzame
leven was hij een geliefd onderwijzer en
hoofd van een lagere school in Aalten,
waar hij ging wonen, en hij was een en
thousiast radiozendamateur.
Hij is nog steeds actief als kunstenaar,
volgt samen met zijn vriendin (met wie hij
een latrelatie heeft) Hoger Onderwijs
Voor Ouderen en staat - hoewel hij het
vanwege zijn leeftijd rustiger aan moet
doen - nog midden in het leven. Peter de
Klerk omschrijft Straaijer als 'een man
vol levenswijsheid die alles uit het leven
heeft gehaald'.
Jopie Kullberg-Donker-
voort (1925-2018)
volgde in de oorlog een
verpleegstersopleiding en
werkte daarna onder meer als verpleeg
kundige in Rotterdam. Net als haar alter
ego nam Kullberg graag de touwtjes in
261 zaterdag 29 september 2018
WG
