_th ii T
«w
De bankenbubbel van IJsland
Duizend-en-één
idefiën
E 21
Tien jaar geleden kraakte de wereldeconomie in haar voegen. Hoe kon de crisis
ontstaan? Hebben we lessen getrokken? Een korte serie verhalen.
PANAMA PAPERS
deden volop zaken met ze. Terug
kijkend was dat een fout van me."
„De onrust was groot. Er waren
gewelddadige protesten in Reykja
vik, bij het parlement, ministeries.
De menigte wilde zelfs de centrale
bank overnemen. Toch was ik
nooit bang dat we er economisch
niet bovenop zouden komen. Ik
was wel bang dat deze crisis onze
sociale cohesie zou vernietigen. Er
bestaat geen IMF op het gebied
van democratie."
„Die last was véél te zwaar voor
een klein land als IJsland om te
dragen. Het is onterecht om een
hele bevolking te laten opdraaien
voor het faillissement van private
banken. Ze hebben niet van de
winsten van die bank geprofi
teerd. En nog iets: waarom zou
den banken in een kapitalistisch
systeem heiliger zijn dan vlieg
tuigmaatschappijen of spoor
wegbedrijven? Waarom zou
den ze niet failliet kunnen?"
Brittannië. Zij gebruikten hun po
sitie in het IMF en dreigden het
steunprogramma voor IJsland te
blokkeren als wij niet aan hun
buitensporige eisen voldeden. Het
was pure financiële chantage. Eén
van de zuiverste vormen die ik in
de recente Westerse geschiedenis
heb gezien."
„Dat die deal soepeler was, is het
punt niet. Laat ik een vraag stellen:
wat is Europa's belangrijkste bij
drage aan de wereld? Het ant
woord is niet financiële markten,
maar democratie, mensenrechten
en ons rechtsstelsel. Als een Euro
pees land dus met een fundamen-
RENTEPARADIJS
tele crisis te maken kampt,
waarom zouden we dan aan Euro
pa's belangrijkste bijdrage voorbij
stappen? Ik vond dus dat de IJs
landse bevolking nogmaals een
stem verdiende."
U was destijds zo boos dat u zei
dat IJsland 'nieuwe vrienden
moest zoeken'. U bood de Rus
sen zelfs de voormalige Ameri
kaanse Keflavik-vliegbasis aan.
„Dat laatste was deels een grap. De
financiële crisis was de eerste maal
in een halve eeuw dat we onze Eu
ropese bondgenoten écht nodig
hadden. Als die dan niet alleen
niet thuis geven, maar ons zelfs
onder druk zetten... Een land zon
der leger en mede-oprichter van
de Navo... Dan is de conclusie dat
je vrienden niet langer handelen
als je vrienden. Met die achter
grond deed ik die uitspraak tijdens
een besloten lunch."
Vervolgens komt Grimsson met
een onthulling: gedurende de cri
sis klopte hij aan bij de Chinese
president. „China beloofde daarop
ons te steunen bij het IMF, waar
Engeland en Nederland ons
dwarszaten." Grimsson is Peking
nog dankbaar. „Door de hulp van
China realiseerde Europa zich dat
IJsland opties had. Dat bracht be
weging in het Icesave-dossier. En
ik moet het de Chinezen nageven,
in tien jaar tijd hebben ze nooit
om een wederdienst gevraagd."
„De vrijhandelsrechtbank van de
EFTA bepaalde dat het inderdaad
onredelijk was om IJsland tijdens
zo'n crisis op te laten opdraaien
voor zijn banken. Ik vind het nog
steeds ongelooflijk dat Nederland,
Groot-Brittannië en de Europese
Commissie niet vooraf een fat
soenlijke juridische analyse maak
ten. Ze waren op het arrogante af
overtuigd van hun eigen gelijk."
„Het Icesave-conflict kon gebeu
ren door wat ik politiek kuddege
drag noem. In plaats van te kalme
ren en de situatie helder te bestu
deren, zaaiden politici, financiële
experts en sommige nieuwsmedia
paniek."
„IJsland bewijst dat de bestaande
economische theorieën van crisis-
bestrijding onzin zijn. Wij lieten
de banken failliet gaan en weiger
den de orthodoxe visie van de EU
met haar zware bezuinigingspoli-
tiek te volgen. De dreigementen
dat we daardoor een economische
paria zouden worden, kwamen
niet uit."
„Nee, en ook niet op Engeland. Als
president heb ik altijd uitstekend
contact met jullie koninklijke fa
milie gehad. Eerst met koningin
Beatrix en ook met Willem-
Alexander. Tegelijk hebben IJslan-
ders een groot geheugen. We lezen
nog steeds de sagen van mensen
die duizend jaar terug in dit land
leefden. Ik vergeet dit dus niet, zo
als u merkt uit mijn antwoorden."
10 t/m 14
okt 2018
Koop je kaartje nu online
met korting voor slechts 10,-
zaterdag 29 september 2018
GO
0,
H/-
Ólafur Ragnar Grimsson was vanaf 1996 twintig
jaar de president van IJsland, fotokristinnmagnüss
Het sterke vermoeden be
staat dat Grimsson in 2016
graag een zesde termijn als
president wilde. Hoewel hij in
de peilingen ruim voor lag, be
sloot de zittende president
last minute zijn kandidatuur in
te trekken. Volgens hem
omdat IJsland inmiddels na
zware jaren in stabiel vaarwa
ter was. Toevalligerwijs kwam
de mededeling echter net
nadat zijn steenrijke Brits-Is
raëlische tweede vrouw Dorrit
Moussaieff opdook in de Pa
nama Papers en de Swiss
Leaks.
Sinds zijn aftreden
houdt Grimsson zich bezig
met de Arctic Circle, een
door hemzelf opgerichte or
ganisatie die de zeven lan
den uit het noordpoolge
bied vreedzaam om tafel
brengt. „Door de klimaat
verandering worden de be
langen rond de Noordpool
steeds groter."
Hoe was uw land eraan toe na
de val van Icesave en de ban
ken?
Was dat de reden waarom IJs
land Nederlandse spaarders liet
zitten? Volgens de Europese ga
rantieregeling diende IJsland
spaargeld tot 20.887 euro te ga
randeren.
Uiteindelijk kwam er in 2010
een terugbetaaldeal met
Nederland en Groot-
Brittannië. U torpe
deerde die. De IJs
landse bevolking
steunde dat besluit in
een referendum.
„Het parlement ope
reerde onder acute
dreiging van Ne
derland en Groot-
De tweede regeling een jaar
later was veel soepeler voor IJs
land. Toch blokkeerde u die óók.
Het leek lange tijd een succes
verhaal. Na de eeuwwisseling
groeiden de IJslandse banken in
enkele jaren tijd tot wereld
wijde spelers met tientallen
miljarden euro's aan
bezittingen. Dat
deden ze onder
meer door tegen
hoge rentes spaar
geld op te halen in
vele Europese lan
den, zoals Icesave in
Nederland. Aan de
vooravond van de cri
sis in 2008 waren
Kaupthing, Glitnir en Lands-
banki samen twaalf keer
groter dan het IJslandse
nationale inkomen.
De val van Amerikaanse
zakenbank Lehman
Brothers sleurde de banken in
september 2008 echter mee in
de wereldwijde financiële maal
stroom: ze konden geen kapitaal
meer aantrekken. De IJslandse
regering bood geen redding,
daar was het slechts 330.000
inwoners tellende eiland en zijn
economie veel te klein voor.
Het barsten van de bankenbub
bel duwde IJsland de afgrond in:
de koers van de IJslandse kroon
halveerde, de economie kromp
in korte tijd met 10 procent. De
werkloosheid was groot. Red
ding kwam van het IMF en Eu
ropa, die met 8 miljard euro
steun over de brug kwamen. De
bankiers zijn in tegenstelling tot
in Europa en de VS hard aange
pakt: 60 werden vervolgd en 29
verdwenen in de cel.
Uiteindelijk gaf de Europese
rechter IJsland in 2013 gelijk.
De ironie is: uiteindelijk kreeg ie
dereen zijn geld terug. Er bleek
voldoende geld in de boedel van
Icesave-moeder Landsbanki.
Wat is de belangrijkste les van
Icesave?
Bent u nog boos op Nederland?
Kampeer
Caravan
Jaarbeurs
