10
MISBRUIK ONDERZOEK KATHOLIEKE KERK
In Duitsland verschijnt vandaag
het resultaat van een groot onderzoek naar
seksueel misbruik in de katholieke kerk.
Wat hebben we najaren van schandalen en
onderzoeken geleerd over de oorzaken?
Sommige plegers gooiden er
een religieus sausje overheen:
God heeft ons zo gemaakt
Wat Wiel
Stevens het
meest is
bijgebleven
van die
tientallen
misbruik-
dossiers die hij onder ogen kreeg, van
al die hoorzittingen over seksueel
wangedrag die hij voorzat? „De onge
looflijke eenzaamheid van de slacht
offers. Dat je slachtoffer van zoiets
bent en dat je er dan jarenlang met
niemand over kan praten, omdat toch
niemand je zal geloven."
Stevens kan het weten. De voorma
lige rechter was jarenlang voorzitter
van de klachtencommissie van het
Meldpunt Seksueel Misbruik in de
Rooms-Katholieke Kerk.
Die commissie werd opgericht na
het ontluisterende rapport van de
commissie Deetman uit 2011, waarin
de omvang van het misbruik werd
beschreven. In de jaren erna behan
delde de klachtencommissie ruim
tweeduizend zaken van kinderen en
volwassen die stelden de afgelopen
decennia te zijn misbruikt door reli
gieuzen.
En dat was alleen nog maar in Ne
derland. In de Amerikaanse staat
Pennsylvania kwam vorige maand
een rapport uit over het misbruik van
duizend slachtoffers door honderden
religieuzen. Duitsland volgt vandaag.
In Nederland beschreef NRC Han
delsblad onlangs nog hoe bisschop
pen en kardinalen in Nederland mis
bruikplegers de hand boven het
hoofd hielden en de zaak in de doof
pot stopten.
Wat Wiel Stevens leerde van al die
zaken? „Dat het om macht gaat. Dit
misbruik vond plaats in een afhanke
lijkheidsrelatie." Komt bij dat het
vaak gebeurde in een besloten ge
meenschap: een internaat of kinder
tehuis. „Het misbruik kon steeds
verdergaan, omdat niemand stop zei,
de positie van de misbruikpleger was
onaantastbaar", zegt Hilde Bakker,
adviseur bij Movisie en expert op het
gebied van seksueel geweld in religi
euze gemeenschappen. „De connec
tie met het geloof maakte het voor
slachtoffers extra lastig. Sommige
plegers gooiden er een religieus
sausje overheen: God heeft ons zo ge
maakt, dus het kan niet fout zijn." Als
het misbruik al uitkwam, werd het
door de kerkleiding als een zonde ge
zien, niet als een misdrijf.
Dalai lama
Het misbruik is niet exclusief voor
behouden aan de katholieke kerk: de
dalai lama had recent in Nederland
een gesprek met misbruikslachtof
fers van boeddhistische leraren. Dat
laat volgens Bakker ook zien dat het
celibaat in de rooms-katholieke kerk,
waar vaak naar wordt verwezen als
een van de oorzaken, een minder
grote rol speelt dan gedacht. „Het
heeft minder met seksualiteit te ma
ken, dan met macht. Ook religieuze
leiders die wél getrouwd zijn, zoals
dominees, kunnen misbruik plegen."
Bakker ziet een 'ongezonde seksu
ele ontwikkeling van de daders' wel
als risicofactor. „Er was geen omgang
met vrouwen.. Praten over seksuali
teit was taboe." Voor anderen gold: er
was geen goede selectie. „Bij het
'aannemen' van priesters werd niet
kritisch gekeken naar iemands per
soonlijkheid of een mogelijke ont
wikkelingsstoornis. Er zullen daar
door vast mensen tussen hebben ge
zeten met pedofiele bedoelingen.
Aan de andere kant: het is ook heel
vaak wel goed gegaan."
Het klopt dat 'religieuzen een op
voeding en opleiding kregen die be
paald niet bijdroegen aan een even
wichtige psychische ontwikkeling',
zegt Anke Bisschops, voormalig uni-
versitair docent praktische theologie.
„Maar dat gold in die jaren eigenlijk
voor iedereen. De samenleving had
weinig psychologisch inzicht en be
sefte niet hoe schadelijk dergelijk
misbruik is. Gelukkig zijn we nu wij
zer geworden."
Bisschops begeleidde de afgelopen
jaren veel oversten van religieuze or
des in hun contact met misbruik
slachtoffers. Ook zij ziet de (scheve)
machtsverhouding als voornaamste
oorzaak. „De gelegenheid maakt de
dief."
Voetstuk
Die 'gelegenheid' is er in Nederland
nu minder vaak. De gesloten inter
naatgemeenschappen zijn er niet
meer. Bisschops: „Ik maak me nu
vooral zorgen over misbruik in lan
den in Zuid-Amerika, Azië en Afrika.
Daar is de kerk nog sterk en staan re
ligieuzen nog altijd op een voetstuk,
waardoor ze, net als vroeger bij ons,
makkelijk slachtoffers kunnen ma
ken en er vervolgens mee wegko
men."
Ook daarom, zegt oud-voorzitter
Wiel Stevens, is het belangrijk dat er
in de media aandacht blijft voor het
onderwerp. „Want alle bisschoppen
zijn dan wel naar Rome geroepen
voor een bijeenkomst over misbruik,
maar een oproep doen is makkelijk.
De paus heeft ook daarna nog veel
werk te doen."
dinsdag 25 september 2018
GO
'Macht is
een groter
probleem
dan het
celibaat'
Cyril Rosman
Roermond
„Alle bisschoppen
zijn dan wel naar
Rome geroepen, maar
een oproep doen is
makkelijk. De paus
heeft ook daarna nog
veel werk te doen",
zegt Wiel Stevens.
FOTO REUTERS
- Hilde Bakker, expert op het gebied van seksueel geweld