8
Jaap van Zweden begint vandaag
als chef-dirigent van het New York
Philharmonic Orchestra. Een goede
match, denkt hij: „New Yorkers zijn net
zo brutaal als Amsterdammers."
DIRIGENT JAAP VAN ZWEDEN NEW YORK
Het appartement is nog wat kaal, de
Van Zwedens zijn net gearriveerd
in New York. Er staat één promi
nent meubelstuk in de ruime
woonkamer met uitzicht op het
Lincoln Center, waar Jaap van
Zweden (57) vanavond voor het
eerst als chef-dirigent het voornaamste orkest van
de stad leidt: een flinke tafel om aan te studeren.
De partituren liggen opengeslagen met het pot
lood ernaast, enkele dagen voor het openingscon
cert waar New York al weken naar uitkijkt. De stad
hangt vol reusachtige posters met de kale schedel
van Jaap van Zweden. Als hij vanuit zijn statige ap
partementencomplex Broadway op stapt, staat hij
binnen een paar minuten oog in oog met zichzelf.
„Leuk hoor. Maar ja, die posters komen en dan
gaan ze weer. Ik ben hier niet om posters van me
zelf te zien. Dat is geen valse bescheidenheid, zo
zit ik er gewoon helemaal niet in."
„Heel leuk natuurlijk. De school staat naast de zaal
van het orkest. Heel gek, vanuit mijn kantoor kijk
ik gewoon zo in de kamer waar ik vroeger heb ge
studeerd. Ik ben hier geweest van 1977 tot 1979. De
school is aan de buitenkant een beetje verbouwd,
maar die kamer is nog hetzelfde."
„Ik woonde in de 97ste Straat, Spanish Harlem, en
dat was toen wel een beetje linker dan nu. Ze kon
den me beroven, maar ze wisten dat er niets te ha
len was bij een jongetje met een vioolkistje dat
elke dag met tien kwartjes in z'n zakken naar de
bus liep om naar school te gaan. Er werd mij wel
verteld dat ik in een niet al te veilige buurt
woonde, maar ik had geen keus, mijn ouders had
den het geld niet. Ik had een concours gewonnen
en daardoor kon ik hier studeren. Als ik 200 dollar
per maand had om te eten, dan was dat het wel
zo'n beetje. Ik had een kamertje zo klein, er stond
alleen een bed en een klein tv'tje. Ja, het contrast
met nu is heel erg groot."
„Ik vond het echt heel erg lastig. De eerste acht
maanden waren voor mij qua wonen en sociaal le
ven een totale nachtmerrie. Ik was gewoon hele
maal alleen. Op school was het ieder voor zich, zo
competitief. Tot ik een keer een competitie won,
toen kwamen mensen naar me toe. Hoe heet je ei
genlijk, waar kom je vandaan? Dat was pas na een
maand of zes. Daarna kreeg ik wat vrienden. Gingen
we voetballen in Central Park, of 's avonds naar con
certen van de New York Philharmonic. Toen werd
het leuk. Maar het was vooral acht, negen uur per
dag studeren. Nu ben ik terug en moet ik weer acht
uur per dag werken. Ik zit alleen in een beter appar
tement."
Sterker, The New York Times bestempelde Jaap van
Zweden deze zomer tot de best betaalde dirigent
van Amerika. In seizoen 2015-2016 verdiende hij bij
het symfonieorkest van Dallas volgens de krant 3,6
miljoen dollar (ruim 3 miljoen euro). Van Zweden
merkt op dat een bonus die verspreid over verschil
lende jaren is uitbetaald foutief is meegerekend,
maar veel woorden wil hij er niet aan vuil maken.
Of hij nog steeds op één staat nu hij van subtopper
Dallas naar de absolute wereldtop in New York is ge
komen? „Ach, dat weet ik niet. De beloning is zo on
geveer gelijk, ik geloof dat het iets minder is zelfs."
„Er is hier negen jaar een chef-dirigent geweest die
elke week door de heren critici de hemel in werd
geschreven. En toch eindigt hij met een vrij ge
ringe carrière. Je kunt wel een beroemde krant
zijn, maar uiteindelijk kun je iemands carrière
toch niet maken. Het zijn de orkesten en de spelers
die dat doen. En je hebt ook nog het publiek. Ik heb
hier eens een Mahler-symfonie opgevoerd. Het or
kest en het publiek gingen helemaal uit hun dak,
bij de krant vonden ze het niet zoveel. En juist
vanwege dat concert ben ik later gekozen als
nieuwe baas."
„Als je hier staat moet je alles kunnen hè, in prin
cipe, dus maakt het niet uit. We proberen niet om
in de openingsweken makkelijk weg te komen. We
spelen een nieuwe compositie van Ashley Fure. Zij
gebruikt instrumenten zoals we dat niet echt ge
wend zijn. Ze wil bijvoorbeeld dat je een potlood
tussen de snaren van een viool steekt. Als je op dat
potlood tikt, geeft dat een heel apart geluid. Maar
we spelen ook een heel klassiek pianoconcert van
donderdag 20 september 2018
GO
'Ik ben hier
niet om
posters van
mezelf te
zien'
Karlijn van Houwelingen
T Een indruk van de
David Geffen Hall van
Lincoln Center Plaza,
de 'thuislocatie' van
het orkest dat Van
Zweden dirigeert.
FOTO CHANTAL HEIJNEN
U woonde hier als 16-jarige jongen, toen u
dankzij een beurs kon studeren aan de
prestigieuze Juilliard School. Hoe is het om
terug te zijn?
New York moet in de jaren 70 een stuk rauwer
zijn geweest.
Was het een mooie tijd?
Voelt u druk van een van de meest toonaange
vende kranten ter wereld die meekijkt?
U koos een gewaagd programma voor het
openingsconcert, legt u de lat hoog?
