ZEELAND GEBOEKT
Zeventien topsporters in
Zeeuws geschenkboek
Spengler-dag met
Verbrugge en Baudet
GNOE
BE
HIB
In miniatuur
ziet Rien het
maximaal
24 2
[V
Ysselsteyn is de grootste militaire begraafplaats in Nederland. Meer dan 31.000
Duitse militairen liggen er. Hans Sakkers uit Koudekerke vertelt de historie.
Als je de Zeeuwse oorlogsschrijver
Hans Sakkers leest en hoort ver
tellen, dan moeten we ons nog
steeds schamen. Het gaat over de
Duitse militaire begraafplaats in
het Limburgse Ysselsteyn. Daar werden vanaf
1946 alle in de Tweede Wereldoorlog in Ne
derland gesneuvelde Duitsers van een graf
voorzien. Meer dan 31.000. Ook in België,
Frankrijk en andere West-Europese landen
waren grafvelden voor Duitse militairen. Die
werden meest in de loop van de jaren vijftig
van de vorige eeuw aan Duitsland overgedra
gen. Met het kerkhof in Ysselsteyn gebeurde
dat pas in 1976. Dat duurde zo lang - aldus Sak
kers - omdat Nederland geld wilde zien voor
de aanleg en het onderhoud. „Er is een misse
lijk spelletje gespeeld", zegt de schrijver. „We
mogen stellen dat Nederland in dat opzicht de
Geneefse Conventies, dus het internationaal
humanitair recht, heeft geschonden."
Hans Sakkers (1958) woont in Koudekerke.
Hij heeft naam gemaakt als 'de bunkerman',
de man die zich inzette voor het behoud van
tussen 1940 en 1944 in Zeeland gebouwde
bunkers. Met succes, de bewaard gebleven be
tonnen kolossen maken inmiddels deel uit
van het Zeeuwse erfgoed. Diverse boeken ge
tuigen van zijn fascinatie voor de Tweede We
reldoorlog. Het begon ooit met een uitge
breide uitgave over de Atlantikwall. Strijd om
Dishoek was in 2014 - geschreven samen met
Hans Houterman - zijn laatste grote publica
tie. Een jaar eerder verscheen zijn pil over
Duitse militaire standrechtelijke executies in
Zeeland.
Dikste
„Dit is mijn dikste boek ooit", zegt Sakkers, als
hij liefkozend zijn hand legt op Ysselsteyn. Het
is een hardcover, 648 pagina's. Op de rug staat
de afbeelding van het graf van een soldaat, die
bij Dishoek is omgekomen. Het is geen oor
logsboek in de strikte zin van het woord. Het
gaat immers over de na-oorlogse aanleg en het
beheer van de begraafplaats voor Duitse mili
tairen bij Ysselsteyn. Je kunt het boek deze
keer ook niet 'Zeeuws'
noemen. Wat niet weg
neemt dat er vele, in Zee
land gesneuvelde militai
ren op Ysselsteyn liggen.
De schrijver noemt 'Vak
W', net als de andere vak
ken goed voor driehon
derd graven: „Daar liggen
bijna allemaal in Zeeuws-
Vlaanderen gesneuvelde Duitsers. Het is het
vak met de meeste onbekenden. Bij de strijd
om Biervliet in 1944 zijn de identiteitsplaatjes
van de gesneuvelden afgehaald. Slordig. En het
waren toch maar moffen."
In het boek wordt uit de doeken gedaan hoe
de Duitse begraafplaats ontstond. Op een on
vruchtbaar stuk Peelgrond, dicht bij de Duitse
grens, daar moest het maar gebeuren. De
Amerikanen hielpen bij de inrichting en le
verden meteen drieduizend Duitse gesneu
velden, die op 'hun' begraafplaats in Margra
ten lagen. De Nederlandse regering zag Yssel
steyn aanvankelijk als tijdelijk, de doden zou
den worden overgebracht naar een locatie tus
sen Aken en Jülich. Na de oorlog hadden de
Engelsen het daar voor het zeggen, en die had
den daar geen zin in.
Beschaving
Nu heeft Duitsland het 'eeuwigdurend ge
bruik' van wat in Nederland de grootste mili
taire begraafplaats is. Elk jaar zijn er in no
vember drie herdenkingen. Sakkers: „Als je er
bent, zie je een oceaan aan kruizen in een
glooiend landschap. Voor mij is dit bescha
ving. Want dit hebben we gedaan voor onze
vijand."
Het geschenkboek tijdens
de Week van het Zeeuwse
Boek (31 oktober t/m 11 no
vember) bevat dit jaar verhalen
over bekende Zeeuwse topspor
ters uit heden en verleden. Onder
de titel Van Raas totRico heeft
journalist Peter de Jonge aspecten
uit de carrière van topsporters be
schreven die weinig tot geen aan
dacht hebben gehad. Soms in de
vorm van een interview met de
sporter zelf, soms met mensen uit
hun omgeving. Bij elk verhaal
komt een biografie van Wim van
Gorsel van ZB Planbureau en Bi
bliotheek van Zeeland.
De zeventien sporters zijn gese
lecteerd in samenwerking met
Sport Zeeland, het hoogste sport-
orgaan in de provincie. Daarbij
speelden factoren als spreiding
over sporttakken en regio's, pres
tatie en Zeeuwse oorsprong een
rol. De sporters zijn: Jan Raas, Jo
de Roo, Keetie van Oosten-Hage
(wielrennen), Danny Blind, Frans
de Munck, Jan Poortvliet (voet
bal), Els Vader, Marjan Olyslager
(atletiek), Lesley Kerkhove (ten
nis), Diana van Gelderen, Ron de
Jonge (zaalhandbal), Elisabeth
Willeboordse (judo), Jean-Paul de
Bruijn (biljarten), Hans Peter
Minderhoud (paardensport), Beb
Derk Thijs (windsurfen) en
Rico Verhoeven (kickboksen).
Tijdens de Week is het boek
gratis te verkrijgen bij aankoop
van 15 euro aan boeken.
Zaterdag 15 september wordt
er een Spengler-dag gehou
den in het auditorium van
de ZB I Bibliotheek van Zeeland in
Middelburg. Het is dan honderd
jaar geleden dat De ondergang van
het Avondland van de Duitse cul
tuurhistoricus Oswald Spengler
(1880-1936) verscheen. De organi
satie is in handen van Stichting
TripleEye.
Op deze dag worden twee boe
ken gepresenteerd. Nieuw is de
pocketuitgave van de vertaling
van Ondergang van het Avondland.
Ook zal professor Frits Boterman
(historicus) dan zijn biografie van
Spengler presenteren.
Naast professor Boterman ge-
Zeeuwse schrijvers
Vroeger was alles beter, het
geldt zelfs voor Miniatuur
Walcheren. De gebouwtjes
zijn misschien nog dezelfde, maar
je mist in de Mortierepolder de
stemming van het Molenwater.
Zou in de nieuwe omgeving een
dichter nog worden geraakt, zoals
ooit Rien Vroegindeweij werd ge
raakt? Wat een mooi gedicht is
zijn Miniatuur Walcheren, oor
spronkelijk verschenen in de bun
del Tussen de middag (1988). In mi
niatuur ziet hij het Zeeuwse ei
land maximaal: 'Daarop twee ste
den,/ de dorpen seroos-aagte-big-
gekerke/ enzomeer'. Het is er alle
maal in het klein, 'het veerse gat,
de lange jan de boulevard.'
Rien
Vroegin
deweij is
bij uit
stek de
dichter
van later,
die juist
beseft dat
vroeger
helemaal
niet alles
beter was. Maar o, wat blijft dat
verleden trekken, met een kracht
die maakt dat je nauwelijks oog
hebt voor het heden, geen aan
dacht aan de toekomst besteedt.
Een verzamelbundel uit zijn wijze
en tegelijk lichte poëzie noemde
hij ironisch Later wordt alles echter.
'De bedoeling van het ouder wor
den is/ dat je bedorven jeugd
steeds mooier wordt,' begint hij
een gedicht. Trap er niet in: 'kijk
niet om, want je weet wat/ bij
voorbeeld de vrouw van Lot over
kwam.' Voor wie het toch niet
weet: door om te kijken veran
derde Lots vrouw in een zoutpi
laar, zie verder de Bijbel, in deze
poëzie nogal belangrijk, Vroegin
deweij groeide op in Bijbelvast ge
bied.
Hij is geboren, zomer 1944, te
Middelharnis, niet ver van Zee
land dus, maar werd een onver
valste Rotterdammer met boeken
op zijn naam als Rotterdam voor be
ginners en Rotterdam voor gevorder
den. Hij schreef vele gedichten
over het land van zijn jeugd, zoals
de cyclus Toen de dijken braken met
opnieuw Bijbelse echo's: 'Het
werd avond. En het werd morgen.
De tweede dag.' En de dichter ver
kent Zeeland. Luctor et emergo is
een gedicht met opmerkelijk ero
tische beelden. Schepen voor an
ker op de Schelde deinen 'in de
schede van België'. In Gemengde
berichten (2006) bezoekt hij
Schouwen-Duiveland, de kreken
bij Ouwerkerk, een dorp met Ring,
en de Oosterschelde, uitgeroepen
tot 'Nijl van Zeeland'. Een stroom
van vandaag, een stroom van het
verleden.
ven andere
ners een inlei-
Baardewijk en
politicus/filosoof Thierry Baudet.
Programma: 10.30 uur zaal
open; 11.00 uur aanvang och
tend; 13.00 uur lunch; 13.45 uur
aanvang middag; 15.30 uur discus
sie; 16.15 uur afsluiting. Inschrij
ving: triple.eye@outlook.com; en
tree 14,80 euro).
maandag 10 september 2018
GO
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Kerkhof vol ongemak
Jan van Damme
Hans Sakkers: „Er is een misselijk spelletje gespeeld." foto dirk-jan gjeltema
Hans Sakkers: Duitse militaire begraafplaats
Ysselsteyn. Duits beheer over Nederlands erf
goed - Eigen uitgave, 648 pagina's, 19,95 euro.
Rien Vroegindeweij
Mario Molegraaf
jjj||j^jïj iisoof Ad Ver-
'f I JLiQ brugge, filo-
A Ad Verbrugge soof Jelle van
