Heen de begintune al zorgt voor een hui
vering, van spanning en genot. Taa-da-
da-da, taa-da-da-daa-daa! Daar komen ze
aan gegaloppeerd! Floris op zijn grote
donkere paard voorop, Sindala daar net
achter, zijn kleinere fjord ter aansporing
nog eens links-rechts met de teugels op
de nek slaand.
Nog geen minuut later zijn we al on
dergedompeld in een van de avonturen
van onze blonde ridder en zijn Indische
metgezel, ergens rond het jaar 1500, de
late middeleeuwen. Lopen ze recht in een
hinderlaag van die dikke sergeant-met-
sik van hertog Van Gelre. Hoe gaan ze
zich daar nou uit redden?
Op zo'n zondagavond in het najaar van
1969 stond Nederland even stil. Natuur
lijk had je Ivanhoe, en - zoals we op straat
zongen: 'Ik ben Thierry de Slingeraar, ik
slinger de hele boel in elkaar'. Maar dit
was een ridder van eigen bodem!
Nooit zou een film of serie later een
verpletterender indruk maken dan Floris.
Een jeugdserie? In honderdduizenden
woonkamers in Nederland keek de hele
familie ademloos toe. De - slechts -
twaalf afleveringen van Floris vormden
dat jaar de absolute kijkcijfertop, met
3 miljoen kijkers en meer. Ja ja; er waren
in die tijd maar twee zenders. Aan de
andere kant: we waren nog maar met
z'n 13 miljoenen, van wie een aanzienlijk
deel nog geen tv had of van de kerk niet
op zondag mocht kijken.
Bij ons thuis zaten we op het randje:
geen sport op zondag; het nieuws of een
serie op de zondagavond kon net. Maar al
te lief verruilde ik die kriebelende zon
dagse kleren voor mijn pyjama voordat
Floris begon. Daarna wel meteen tanden
poetsen en naar bed, al had je nog hon
derden vragen. 'Kan een fakir echt een
touw zomaar omhoog laten gaan?'
De beelden spookten nog uren door m'n
hoofd voordat ik de slaap kon vatten.
Want Floris was bloed-stol-lend span
nend.
Een paar beelden staan voor eeuwig in
het geheugen gegrift. De jammerende
soldaten van Van Gelre die vastgebonden
aan molenwieken door de lucht suizen.
De krakende pijnbank waarop een bond
genoot wat wordt opgerekt. De Koperen
Hond, het beruchte kanon dat kasteel 01-
denstein op zeker zou vernietigen maar
door een list van Sindala bij het eerste
schot zelf ontploft. 'Mam, zijn die solda
ten bij dat kanon nou echt dood?'
En natuurlijk Lange Pier, zwaaiend met
dat belachelijk grote zwaard van wel twee
meter. Hij is altijd te sterk, maar ook ont
zettend bijgelovig. Daar weet Sindala wel
raad mee. Hij laat chimpansee Jeroen ver
momd als een monstertje uit een schilde
rij van Jeroen Bosch de tent binnenslui
pen van Lange Pier. Die houdt Jeroen
Bosch in de tent vast. Jeroen Bosch! De
Vlaams-Nederlandse schilder duikt als
personage zomaar op in Floris.
Daar had je als kind natuurlijk geen
enkel besef van. Net als van enkele andere
personages die destijds daadwerkelijk
hebben bestaan, zoals Van Gelre en zijn
veldheer Van Rossum. Dat de Friese vrij
heidsstrijder Grutte Pier werd neergezet
als de bijgelovige dommekracht Lange
Pier, leverde een stroom boze brieven uit
Friesland op aan het adres van de NTS, de
voorloper van de NOS die de serie produ
ceerde.
Daarover was op voorhand al veel te
doen, want de omroepen vonden het
maar niks. De NTS was er voor het
nieuws en de sport, toch niet om een
jeugdserie te maken? Maar directeur
Carel Enkelaar drukte zijn plan door,
mede onder het mom van historische
educatie. Om dat te onderbouwen zond
de NTS 's middags een kwartiertje uit
waarin de historische context en thema
tiek van de aflevering van die avond werd
belicht.
Iconisch
Eerlijk is eerlijk: bekijk je vijftig jaar na
dato de serie - hij staat gewoon op You-
Tube - dan krab je je wel even achter
de oren. Heb ik hier als jochie van 7 van
wakker gelegen? De conversaties, de
vechtscènes, wondertjes als het rechtop
staande touw: het komt nu knullig en
traag over.
Ook is de verbeelding in al die jaren
met me op de loop gegaan. Zeker weten
dat die dokters met hun enge snavelmas
kers pestlijders met afzichtelijke wonden
wegsleepten? In werkelijkheid valt één
in verband gewikkelde patiënt op kolde
rieke wijze van een brancard, geen wond
of spatje bloed te zien. De pest komt in
de hele aflevering niet eens voor.
Zo zou je Floris anno 2018 makkelijk
kunnen afserveren, maar dat doet deze
zwart-witproductie geen recht. Want
Floris is om meer dan één reden een ico
nische serie. Om te beginnen was
ze simpelweg baanbrekend: een Neder
landse serie die vrijwel volledig op bui
tenlocaties is opgenomen (onder meer
kasteel Doornenburg, slot Loevestein en
de Ginkelse Heide), vol actiescènes zon
der trucages. Aan die molenwieken hin
gen echte acteurs dan wel stuntmannen.
Rutger Hauer neemt zelf van 5 of 6 meter
hoog een snoekduik in de ondiepe kas
teelgracht. Tot verbazing van iedereen, de
stuntmannen voorop.
Dit was wel even andere koek dan zo'n
bordkartonnen jeugdserie als Swiebertje.
Voor onze tere kinderzieltjes was Floris
een aardverschuiving. Ook zonder bloed
en doden was het
levensecht genoeg.
Gasbel
Het scenario van Gerard Soeteman was
voor Nederlandse tv-begrippen onge
kend origineel. Weliswaar had hij nog
nooit een filmscenario geschreven, maar
als vertaler en ondertitelaar bij
de NTS had hij veel opgestoken van de
verhaalstructuur van succesvolle buiten
landse series. Behalve historische perso
nen bevatten zijn verhalen ook knipoog
jes naar actuele zaken.
Zo linkt hij zijn idee van de brandende
sloot met borrelend moerasgas aan de
vondst van de gasbel bij Slochteren in
1959. Ook niet onaardig: op zoek naar een
verrader stuitten
Floris en Sindala op een soldaat van
Duitse origine die tegen middernacht
zijn laarzen nog staat schoon te maken.
Zijn verweer: „Heeft u ooit een Duitse
soldaat met vuile laarzen gezien?" En dan
slaat hij beide hakken tegen elkaar.
Ook hier helpt een list van Sindala uit
eindelijk de verrader - nee, het was niet
de Duitser - te ontmaskeren. Sindala, wat
zou Floris zijn zonder hem? Vrijwel altijd
is hij degene die hen uit de penarie helpt,
terwijl hij ook in de vechtscènes zijn
mannetje staat. Niet voor niets had Soe-
Snaveldokters
Dreigend met ziektes
glippen Floris en
Sindala langs de
bange poortwachter.
301 zaterdag 8 september 2018
WG
