7
Ronniede Boer
Jasper Harmes
Hans Kasser
Ik kon mijn
kinderen
niet eens
voorlezen
Bij de
taalles zag
ik allemaal
bekenden
terdheid. Door het hele land worden activiteiten
georganiseerd, van boekenmarkten, taallessen tot
theatervoorstellingen.
„Taalachterstanden kunnen ontstaan in een
thuisomgeving waar niet of nauwelijks wordt ge
lezen en geschreven of waar dit niet of nauwelijks
wordt gestimuleerd", zegt Van Velzen. Een taal
achterstand kan ook ontstaan door leerproblemen,
het vroegtijdig van school gaan of te weinig scho
ling door ziekte. Van Velzen: „Bij lezen en schrij
ven geldt het motto use it or loose it. Vaardigheden
kunnen wegzakken."
Huisvrouw
De achterstand die Ronnie de Boer (57) uit Urk als
kind op de lagere school opliep, heeft haar lang
achtervolgd. Ze kreeg zo'n beetje alle kinderziek
ten die er toen waren, vertelt ze. Ronnie: „Die peri
oden van afwezigheid hakten er bij mij in. In de
klas kon ik niet meer meekomen. Dan zeiden mijn
leraren tegen mij 'ga maar even in een hoekje spe
len' of'kijk maar wat je kunt'. Er werd op school
niet echt aandacht aan mij geschonken."
Haar moeder haalde haar daarom van school
toen ze 12 was, want daar leerde ze toch bijna niets.
Ronnie: „Thuis hielp mijn moeder me. Als ik bij
voorbeeld thuiskwam van het boodschappen
doen, liet mijn moeder mij de tekst van de verpak
kingen van producten overschrijven. Zo heb ik
beetje bij beetje leren schrijven. Maar mijn moeder
was ook niet zo geleerd, dus het bleef bij die ver
pakkingen."
Dat ze niet goed kon lezen en schrijven, viel pas
echt op toen haar kinderen naar de lagere school
gingen. Ronnie: „Ik kon geen briefjes voor de kin
deren schrijven, bijvoorbeeld als ze naar de dokter
moesten. Ik kon alleen korte zinnen maken. Ook
het invullen van formulieren lukte me niet. Dan
liet ik dat aan mijn man over."
Dat laaggeletterdheid in Nederland een verbor
gen probleem is, komt doordat laaggeletterden
hun beperking doorgaans niet van de daken
schreeuwen. Geke van Velzen, directeur van Stich
ting Lezen Schrijven zegt dat de gevolgen schrij
nend kunnen zijn. „Wanneer je informatie niet
goed begrijpt, is de kans groot dat je jezelf minder
goed kunt redden. Het lukt ze bijvoorbeeld niet
om de bijsluiter van medicijnen te lezen, waardoor
medicijnen verkeerd of niet worden gebruikt."
Schaamte
De ene keer was Hans Kasser (67) uit het Gelderse
Beuningen zijn bril vergeten als hij iets moest op
schrijven, de andere keer deed hij net of hij wat aan
zijn hand had. Lange tijd wist hij te verbergen dat
hij niet kon lezen en schrijven. Als bouwvakker
maakte het hem niet zo veel uit. Dat maakte vroe
ger thuis, bij zijn ouders, ook niet zo uit. Het was
belangrijker dat hij meehielp de acht monden van
het gezin te voeden. En door veel af te kijken en
anderen te betalen voor het maken van zijn huis
werk haalde Hans, steeds met de hakken over de
sloot, zijn schooldiploma's.
Ook toen hij een eigen bouwbedrijf had, trom
melde hij andere mensen op voor zijn schrijfwerk.
„De administratie besteedde ik uit en voor offertes
had ik een standaardbrief, waarop ik alleen maar
een getal hoefde in te vullen. Dat lukte me nog
wel", zegt Hans.
Opgelicht
Maar juist doordat hij zoveel van zijn administratie
had uitbesteed, ging het mis. Hans werd opgelicht
en zijn bedrijf ging failliet. Door alle spanningen
en het verbloemen van zijn laaggeletterdheid, be
landde hij in een burn-out, waaruit hij met hulp
van een psycholoog langzaam opkrabbelde. Zij
raadde hem aan iets te doen aan het grootste obsta
kel in zijn leven. Hij twijfelde, dacht wekenlang na
en nam de stap naar een ROC in de buurt. „Ik
schaamde me rot. Maar toen ik bij de taalles naar
binnen stapte, zag ik allemaal bekenden zitten. Er
ging een wereld voor mij open."
Mensen met schulden hebben vaak moeite met
lezen, schrijven of rekenen, blijkt keer op keer uit
onderzoek. Ze maken bijvoorbeeld minder vaak
hun post open, want de inhoud daarvan begrijpen
ze niet. Rekeningen worden hierdoor niet op tijd
betaald. Ook vinden ze schulden vaak normaal,
die zijn iets wat bij het leven hoort, blijkt uit on
derzoek van schulden- en armoede-experts Roe
land van Geuns, Tamara Madern en Nadja Jung-
mann. Mensen met schulden hebben de neiging
hun uitgavenpatroon niet snel te veranderen.
De rekeningen stapelden zich op bij Jasper Har
mes (36) uit het Drentse Nieuw-Amsterdam, toen
zijn vriendin met hem brak. „Tot dan toe had ik er
geen omkijken naar", zegt hij. „Zij deed de boek
houding." Als vuilnisman deed hij jarenlang wat
hij het liefste deed: buiten zijn, achterop de vuil
niswagen. „Ik hoefde niet te lezen en te schrijven.
Ik kon mooi om me heen kijken. Het was een ge
weldige baan."
Maar toen hij ineens zelf zijn rekeningen moest
betalen, begreep hij niets van de brieven en de re
keningen. „Ik snapte wel dat ik moest betalen",
zegt Jasper, „maar waarom, dat begreep ik niet. Ik
gooide alle brieven gewoon op de stapel en dacht
er niet echt over na." Daardoor liep hij een flinke
betalingsachterstand op.
Taallessen
Toen Jasper, die inmiddels industrieel bakker is, op
een dag, bijna twee jaar geleden, hoorde over taal
lessen voor volwassenen, herkende hij zichzelf
hierin meteen. „Hé, dat ben ik, dacht ik", vertelt hij
laconiek. „Een dag later ben ik naar de bibliotheek
gegaan om me aan te melden voor de taalles. De
eerste keer dat ik het boek Waren de goden kosmo
nauten van Erich von Daniken las, brak ik in tranen
uit. Zo mooi vond ik de tekst. Ik vond het zo erg dat
sommige mensen dat moeten missen."
Ook de Katwijkse Yvonne volgde jarenlang Ne
derlandse les. Ze hoopt op een dag zelf een boek te
schrijven over hoe het is om te leven met een be
perking. „Het is heel triest dat ik jarenlang niet heb
kunnen lezen en schrijven. Maar ik weet nu dat het
niet erg is om fouten te maken. Dat iedereen wel
wat mankeert of iets niet kan."
woensdag 5 september 2018
GO
Dat iemand moeite heeft met
lezen en schrijven, staat niet op
zijn voorhoofd, weet Ronnie de
Boer. „Praat erover. Je bent nooit
te oud om te leren. Ik hield het te
lang voor me. Ik was al 42 toen ik
met taallessen begon."
„Mensen die niet goed kun
nen lezen en schrijven, laten dit
vaak aan anderen over", weet
Jasper Harmes. „Ik zag laatst bij
het gemeentehuis dat een doch
ter alles voor haar moeder in
vulde. Dat kan een teken zijn."
Hans Kasser gebruikte zelf
vooral smoesjes om zijn laagge-
letterdheid te verbergen. Soms
was hij zijn bril vergeten, dan
weer had hij geen pen bij zich.
„Als iemand dat vaker doet, zit er
misschien meer achter."
briefje even voor mij?
-Yvonne Geers
-Hans Kasser
