Opwekken groene stroom kost zeeën aan land
7
Na energie slurpende gloeilamp gaat nu ook halogeen in de ban
De halogeenlamp
verdwijnt vanaf
zaterdag uit de
schappen. Na het
uitbannen van de
gloeilamp is dat de
volgende stap van
de EU om energie
te besparen op
verlichting.
Lampen die in de Euro
pese Unie in de handel
worden gebracht, moe
ten vanaf r september
minimaal energielabel B
hebben. Halogeenpeertjes zijn
minder energiezuinig: ze hebben
doorgaans energielabel C of D en
vallen daarom af.
De Britse tabloids beklagen zich
over de maatregel als wéér een be
moeienis van Brussel die de 'ge
wone consument' op kosten jaagt
- en dus een goede reden om uit
de EU te stappen. „Consumenten
zijn hier financieel de dupe van en
het zijn altijd de armsten die te lij
den hebben onder dit soort be
leid", jammert een woordvoerder
van pro-brexitpartij Ukip tegen
krant The Guardian. „Klanten
moeten de vrijheid hebben om
zelf hun lampen te kiezen. Dat
mag niet worden opgelegd door de
EU." Dat de halogeenban consu
menten geld gaat kosten, is vol
gens voorlichtingsorganisatie Mi
lieu Centraal echter onzin. Sterker:
wie geld wil besparen, doet er slim
aan om alle halogeenlampen in
huis vandaag nog te vervangen
door zuiniger ledlampen. „Nor
maal is zo lang mogelijk met je
spullen doen goed voor het milieu,
maar dat geldt niet voor onzuinige
lampen", zegt woordvoerder Kir-
sten Palland van Milieu Centraal.
„Een ledlamp verbruikt 75 procent
minder energie dan een halogeen
lamp en 80 procent minder dan
een gloeilamp." De aanschafprijs
van ledverlichting is weliswaar
hoger, maar door het lage stroom
verbruik verdien je die volgens de
voorlichtingsorganisatie binnen
vijfjaar terug. Daarna begint het
besparen, omdat een ledlamp lan
ger meegaat - zo'n 15.000 brandu-
ren. Op een gemiddelde energiere
kening scheelt het vervangen van
halogeen- door ledverlichting zo'n
50 euro per jaar.
Voorraad
U hóeft uw lampen echter niet
weg te gooien: halogeenlampen
mogen gewoon blijven branden
tot ze stukgaan. Voorlopig blijven
ze ook nog wel even te koop, want
winkels mogen hun bestaande
voorraad nog verkopen.
De uitfasering van halogeen is al
aangekondigd in 2009, toen ook de
gloeilamp werd 'verboden'. De
verlichtingsindustrie kreeg in
stapjes de tijd om energiezuiniger
lampen te gaan maken. De over
gang naar ledverlichting moet Eu
ropa in het jaar 2025 een besparing
van 15,2 miljoen ton C02 hebben
opgeleverd. De eerste typen halo-
geenspots (van 230 Volt) gingen
in 2016 al in de ban. Philips
Lighting, dat tegenwoordig Signify
heet, sloot zijn laatste productie
lijn voor halogeenlampen in Eu
ropa al twee jaar geleden.
De ban op gloeilampen riep des
tijds veel weerstand op. Consu
menten én handelaren sloegen
massaal aan het hamsteren. Tot de
dag van vandaag zijn in Nederland
gloeilampen te koop. Bijvoorbeeld
bij webshop Wijverkopennog-
gloeilampen.nl. Die doet al jaren
goede zaken, zegt verkoper Alain
Bachofner. „Vroeger kostte een
gloeilamp een euro, inmiddels wel
drie. De eigenaar heeft er goud
geld mee verdiend. Er is nog altijd
volop vraag naar. Vooral van ou
dere mensen. Die vinden een
gloeilamp gezelliger. Maar ook ca
fés en restaurants zoeken gloei
lampen. Die geven toch een war
mere sfeer."
Zolders vol gloeilampen had de
webshop op voorraad. Maar de bo
dem komt langzaam in zicht, zegt
Bachofner. „Helaas." Van de ban
op halogeen verwacht hij geen
grote klapper. „Het heeft niet zo
veel zin om daar voorraden van in
te slaan, omdat er inmiddels voor
bijna alle halogeenlampen goede
ledvervangers zijn."
Niet nostalgisch
Bij halogeen hebben mensen bo
vendien niet zo'n nostalgisch ge
voel als bij de gloeilamp, merkt de
verkoper. „Halogeenspotjes geven
toch vooral praktisch licht. Harder,
feller. Heel geschikt voor in je af
zuigkap, omdat je wilt zien wat je
kookt. Niet per se omdat het zo ge
zellig is." Voor mensen die hun
hele plafond vol hebben hangen
met dimbare halogeenspotjes is de
ban op termijn echter wel verve
lend, zegt hij, omdat zij bij een
overstap op led ook de dimmers
moeten vervangen.
In Nederlandse huizen hangen
tientallen miljoenen halogeen
lampen. Hoeveel precies is niet be
kend; het laatste onderzoek daar
naar dateert van eind 2015. Toen
had een gemiddeld gezin dertien
halogeenlampen, elf gloeilampen,
acht ledlampen en tien spaarlam
pen in huis. Op spaarlampen komt
geen ban: ze zijn net zo zuinig als
ledlampen. Ze hebben echter wel
andere nadelen: zo zit er giftig
kwik in en duurt het langer voor
dat ze genoeg licht geven. Wie een
nieuwe lamp koopt, kan volgens
Milieu Centraal daarom beter voor
led kiezen.
In gebruik in EU
Verbruik bij 1250 lumeiV
1879 - 2016
Dat blijkt uit onderzoek van de
Leidse milieuwetenschappers Paul
Behrens en John van Zalk dat van
daag is gepubliceerd in vakblad
Energy Policy. Zij becijferden voor
negen verschillende energiebron
nen hoeveel vermogen ze opwek
ken per vierkante meter. Voor
zonne- en windenergie blijkt 40 tot
50 keer meer ruimte nodig dan voor
steenkool en 90 tot 100 keer meer
dan voor aardgas. Biomassa levert
per vierkante meter de minste
energie op (0,8 Watt), aardgas het
meeste (1000 Watt).
Zonneparken en windmolens
dreigen het Nederlandse landschap
verder te verrommelen, waar
schuwde Rijksadviseur en land
schapsarchitect Berno Strootman
dit voorjaar in deze krant. De op
wekking van zonnestroom ver
plaatst zich steeds meer van daken
naar akkers en weilanden. Milieu-
en landbouworganisaties maken
zich zorgen over die trend. Groot
schalige zonneparken gaan volgens
hen ten koste van het landschap, de
natuur en de voedselproductie.
Schaars
Door de overgang naar schone
energiebronnen en de groeiende
wereldbevolking die voedsel en
woonruimte nodig heeft, wordt
land een schaars goed. Die kostbare
grond gebruiken voor de teelt van
biomassa is daarom geen goede op
lossing, zegt Behrens. „De verbran
ding van biomassa levert relatief
weinig energie op, terwijl de grond
waarop deze geteeld wordt ook ge
bruikt kan worden gebruikt om
voedsel te verbouwen."
Zonnepanelen op daken zijn
qua ruimtebeslag volgens hem de
beste optie. „Daken concurreren
niet met ander landgebruik. Ook
windparken op zee nemen weinig
ruimte in beslag." Verder ziet de
onderzoeker kansen voor toekom
stige technologieën zoals algenpar-
ken om landconcurrentie te voor
komen.
De wetenschappers pleiten ervoor
de schaarse ruimte voor meerdere
toepassingen te benutten, zoals
landbouw op de grond waar wind
molens staan. Uit hun onderzoek
blijkt bovendien dat zonnepanelen
dankzij verbeterde technieken in de
loop der tijd meer energie zijn gaan
opwekken. Behrens: „De trend is
dat nieuwe ontwerpen tegen het
midden van de eeuw meer dan drie
tot vijf keer de huidige opbrengst
kunnen bereiken. We moeten ac
cepteren dat ons landschap veran
dert. Onze energiesystemen zullen
in de toekomst overal te zien zijn."
woensdag 29 augustus 2018
GO
Annemieke van Dongen
Brussel
GLOEILAMP
VERBODEN SINDS 2016
I^EDLAjVJP
Gloeilamp
HALOGEENLAMP
Spaarlamp
Ledlamp (wit)
lichtopbrengst
1900 1950 2000
50
100
150 Watt
Het produceren van duurzame
energie neemt tot wel duizend
keer zoveel ruimte in beslag als
het opwekken van stroom uit
fossiele brandstoffen. Biomassa
kost met stip het meeste land.
Annemieke van Dongen
Leiden
